Κύριες συνεισφορές και σκέψεις του Αγίου Θωμά Ακινάτη
Ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης (1225-1274) ήταν καθολικός θεολόγος και φιλόσοφος που θεωρείται ο κύριος εκπρόσωπος της μεσαιωνικής σχολαστικής παράδοσης, η οποία ήταν ένα θεολογικό-φιλοσοφικό ρεύμα που υπερασπιζόταν τη συμβατότητα μεταξύ λογικής και θρησκευτικής πίστης. Αν και έζησε μόνο σαράντα εννέα χρόνια, το γραπτό του έργο είναι πολύ εκτεταμένο. Αντανακλά μια ποικιλία θεμάτων, από μεταφυσικά ζητήματα έως πολιτικούς προβληματισμούς. Θα δούμε σήμερα τις κύριες συνεισφορές του Αγίου Θωμά Ακινάτη στο άρθρο.
Η Καθολική Εκκλησία επιβεβαιώνει συνεχώς τη σημασία του έργου αυτού του φιλοσόφου για την κατανόηση της διδασκαλίας της χριστιανικής αποκάλυψης. Μάλιστα, το 1957 ανακηρύχθηκε από την Καθολική Εκκλησία Διδάκτωρ της Εκκλησίας.
Στη συνέχεια, θα δούμε αναλυτικότερα ποιος ήταν αυτός ο σπουδαίος στοχαστής και τις σημαντικότερες συνεισφορές του.
Μια σύντομη βιογραφία του Αγίου Θωμά Ακινάτη
Ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης γεννήθηκε το 1224 ή το 1225 στη Ροκασέκα, ένα κάστρο που βρίσκεται μεταξύ της Ρώμης και της πόλης της Νάπολης. Ήταν γιος του κόμη Λαντόλφο και της κόμισσας Τεοντόρα, οι οποίοι ανήκαν στην ιταλική αριστοκρατία. Ως εκ τούτου, περίμεναν ότι ο Τόμας θα γινόταν ένα σημαίνον πρόσωπο.
Σε ηλικία περίπου 5 ή 6 ετών, στάλθηκε στο αβαείο του Μοντεκασίνο, για να αρχίσει την εκπαίδευσή του στις ελεύθερες τέχνες. Εκεί ξεκίνησε τη μαθητεία του στη γραμματική, την ηθική, τη μουσική και τη θρησκεία, μέχρι το 1239, όταν ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β’ διέταξε την αποπομπή των μοναχών.
Από εκεί, ο νεαρός συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, όπου ήρθε σε επαφή με την αριστοτελική λογική. Το 1924, σε ηλικία 19 ετών, αποφάσισε να ενταχθεί στο νεοσύστατο Τάγμα των Ιεροκηρύκων ή Δομινικανών.
Η απόφασή του αυτή αναστάτωσε την οικογένειά του, η οποία περίμενε ότι ο Θωμάς θα διαδεχόταν τον θείο του ως ηγούμενος του Μοντεκασίνο. Παρά τις διαμαρτυρίες της οικογένειάς του, κατέληξε να γίνει Δομινικανός μοναχός.
Το 1245 φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού, όπου εκπαιδεύτηκε στη φιλοσοφία και τη θεολογία από τον Αλβέρτο τον Μέγα. Το 1248 διορίστηκε καθηγητής και για 3 χρόνια κατέλαβε μία από τις έδρες των Δομινικανών στη Θεολογική Σχολή.
Για τα επόμενα 10 χρόνια δίδαξε σε διάφορα μέρη της Ιταλίας, μέχρι που τον έστειλαν πίσω στο Παρίσι για να αντιμετωπίσει τη μεγάλη αντίδραση που είχε ξεσηκωθεί εναντίον της διδασκαλίας του.
Αφού ολοκλήρωσε το έργο του στη Γαλλία, ο Θωμάς Ακινάτης επέστρεψε στη Νάπολη. Πέθανε στις 7 Μαρτίου 1274, καθ’ οδόν προς το Συμβούλιο της Λυών, στο μοναστήρι των Κιστερκιανών της Φοσάνοβα, λόγω αιφνίδιας ασθένειας.
Οι κύριες συνεισφορές του Αγίου Θωμά Ακινάτη
Ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης συνέβαλε ουσιαστικά σε διάφορους τομείς, ιδίως στη μεταφυσική, την ηθική και τη θεολογία. Ακολουθούν οι σημαντικότερες από αυτές.
Διαβάστε για πέντε ασκήσεις προσοχής για το άγχος
Η συμβατότητα μεταξύ πίστης και λογικής
Κατά τον Μεσαίωνα, επικρατούσε η πεποίθηση ότι η πίστη και η λογική ήταν δύο ασύμβατες οντότητες, οπότε μια σχέση μεταξύ των δύο ήταν αδύνατη. Ωστόσο, ο Θωμάς Ακινάτης αντέκρουσε αυτή την αντίληψη που ήταν τόσο αποδεκτή από τους θρησκευόμενους ανθρώπους.
Στο έργο του Summa contra gentiles υπερασπίζεται ότι τόσο η πίστη όσο και η λογική είναι δημιουργήματα του Θεού. Επομένως, μπορεί να υπάρξει τέλεια σχέση και αρμονία μεταξύ των δύο.
Για τον Ακινάτη, τόσο ο φυσικός όσο και ο υπερφυσικός κόσμος είναι έργα του Θεού. Και τα δύο δεν μπορούν να θεωρηθούν ξεχωριστά ή αντιφατικά, αφού προέρχονται από τον ίδιο δημιουργό.
Με αυτή την έννοια, η πίστη και η λογική, αν και είναι δύο διαφορετικά πράγματα, δεν αντιφάσκουν μεταξύ τους. Η γνώση και η αλήθεια μπορούν να αποκτηθούν και μέσω των δύο.
Αυτό που είναι φυσικά έμφυτο στη λογική είναι τόσο αληθινό, ώστε δεν υπάρχει καμία δυνατότητα να το σκεφτεί κανείς ως ψευδές. Ακόμα, δεν είναι επιτρεπτό να θεωρούμε ψευδές αυτό που κατέχουμε με την πίστη, αφού έχει επιβεβαιωθεί από τον Θεό. -Θωμάς Ακινάτης
Οι φυσικοί νόμοι για την ηθική
Ο Θωμάς Ακινάτης είχε ένα από τα καλύτερα ανεπτυγμένα ηθικά συστήματα. Ασχολήθηκε με θέματα όπως η αξιωματολογία, τα πάθη, η θεωρία των αρετών, η κανονιστική ηθική, η εφαρμοσμένη ηθική, ο νόμος και η χάρη.
Μεταξύ των σημαντικότερων ηθικών συνεισφορών του βρίσκουμε τη διάκριση τεσσάρων τύπων νόμων, οι οποίοι ορίζονται από τον συγγραφέα ως “μια συνταγή της λογικής για το κοινό καλό, που εκδίδεται από εκείνον που έχει τη φροντίδα της κοινότητας”. Τους διαίρεσε στα εξής:
- Θεϊκός νόμος: Πρόκειται για όλες τις θεϊκές εντολές που μπορούν να γίνουν γνωστές μόνο μέσω της αποκάλυψης.
- Αιώνιος νόμος: Αυτός παρέχεται από την τάξη που έχει καθιερώσει ο Θεός για το σύμπαν και η οποία είναι αδιάψευστη.
- Ανθρώπινοι νόμοι: Είναι οι κανόνες που εγκρίνονται από τις νομικές αρχές, έτσι ώστε “το ανθρώπινο θράσος να μετριάζεται και η αθωότητα να προστατεύεται”.
- Ο φυσικός νόμος: Πρόκειται για ένα σύνολο βασικών ηθικών αρχών που έχουν τις ρίζες τους στην ανθρώπινη φύση και μπορούν να γίνουν γνωστές με τη λογική.
Ανακαλύψτε: Τι λένε τα χρώματα που φοράτε για εσάς
Απόδειξη της ύπαρξης του Θεού από τον Άγιο Θωμά Ακινάτη
Μια άλλη από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Αγίου Θωμά του Ακινάτη είναι η λογική απόδειξη της ύπαρξης του Θεού, μέσω αυτού που σήμερα είναι γνωστό ως οι “Πέντε Τρόποι”. Η απόδειξη αυτή ξεκινά από την ανάλυση των απτών και βιωμένων εμπειριών (των αποτελεσμάτων), προκειμένου να γνωρίσουμε την πρώτη αιτία (τον Θεό).
Η απόδειξή του είναι τόσο πλήρης και συστηματική που έκτοτε επισκίασε εκείνες του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Αυγουστίνου του Ιπποκράτη ή του Άνσελμου του Καντέρμπουρι, αποτελώντας το πρότυπο της κλασικής φιλοσοφίας στο σημείο αυτό.
Ο εκχριστιανισμός του έργου του Αριστοτέλη
Ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης αναγνωρίζεται επίσης ως ένας από τους πρωτοπόρους στην εισαγωγή της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη στον σχολαστικισμό (ρεύμα που συμβιβάζει τη λογική με την πίστη). Με τον τρόπο αυτό, έκανε τη φιλοσοφία και τη θεολογία συμβατούς κλάδους που για την εποχή του θεωρούνταν αντιφατικοί.
Συμβολή στη μεταφυσική
Ο Θωμάς Ακινάτης έδωσε επίσης μια τροπή στη μεταφυσική, βασιζόμενος στις ιδέες που πραγματεύτηκε ο Αριστοτέλης στο πλαίσιο αυτού του κλάδου. Ο Ακινάτης πίστευε ότι κάθε ον έχει στη σύνθεσή του μια ουσία και μια ύπαρξη. Στην περίπτωση αυτή, συνέδεσε την ουσία -ως περιορισμό- και την ύπαρξη -ως τελειότητα- με την πράξη.
Η ανεξαρτησία της ύπαρξης σε σχέση με την ουσία έγκειται στο ζήτημα του ενδεχομένου και γενικά όλης της μεταφυσικής. Επιπλέον, συνέβαλε σε αυτόν τον κλάδο εμβαθύνοντας βασικές έννοιες, όπως το ον, η ύπαρξη, η οντότητα, η σχέση, ο χρόνος και ο χώρος.
Ένας καθολικός φιλόσοφος που άλλαξε το παράδειγμα
Ο Άγιος Θωμάς Ακινάτης ήταν ένας λόγιος που σηματοδότησε το πριν και το μετά στην καθολική φιλοσοφία και θεολογία, στο βαθμό που συμφιλίωσε δύο οντότητες που μέχρι τότε θεωρούνταν ασύμβατες (πίστη και λογική). Ως εκ τούτου, θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές μορφές της Καθολικής Εκκλησίας.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Miró A. Las cinco vías y la “verdad fundamental” de la Metafísica tomista”. Hallazgos. 2022; 19(3): 1-64.
- McInerny R. Saint Thomas Aquinas [Internet]. California: Stanford Encyclopedia of Philosophy; 2014. Disponible en: https://plato.stanford.edu/entries/aquinas/#PerTho