Είδη ανατροφής: Τι είδους γονέας είστε;

Τα είδη ανατροφής αντιπροσωπεύουν το πώς αντιδρούν και αποκρίνονται οι γονείς στα παιδιά τους. Σε αυτό το άρθρο, ο ψυχολόγος Marcelo Ceberio μιλά για τα διαφορετικά είδη ανατροφής που υπάρχουν.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Marcelo R. Ceberio.

Τελευταία ενημέρωση: 09 Αυγούστου, 2022

Τα είδη ανατροφής είναι “δομές” της σχέσης που περιλαμβάνουν τη συνειδητή, εκούσια και ακούσια συμπεριφορά, τη διάθεση, τις χειρονομίες, και τα λεκτικά και παραλεκτικά μηνύματα των γονιών προς τα παιδιά τους και τις τεχνικές και τακτικές επικοινωνιακές στρατηγικές που χρησιμοποιούν.

Κανένας θεσμός δε διδάσκει τους ανθρώπους πώς να είναι γονείς. Αντ’ αυτού, οι άνθρωποι μαθαίνουν αυτόν τον ρόλο μέσα από τη διαδικασία ανατροφής τους. Επίσης, χαρακτηρίζεται από τις πράξεις και τις διορθώσεις που οι γονείς θεωρούν σωστές. Έτσι, η οικογένεια από την οποία προερχόμαστε είναι το κριτήριο για την ανατροφή των παιδιών.

Ωστόσο, οι γονείς είναι επίσης καθρέφτες των παιδιών τους. Με άλλα λόγια, τα είδη ανατροφής περιλαμβάνουν μια ακούσια μετάδοση πληροφοριών. Με αυτόν τον τρόπο, οι γονείς είναι πιο ανοιχτοί απ’ όσο νομίζουν. Μεταδίδουν αξίες, πεποιθήσεις, μορφές συναισθηματικής έκφρασης, τρόπους επικοινωνίας, και διαταγές, μεταξύ άλλων. Μάθετε περισσότερο παρακάτω.

Είδη ανατροφής. Τι είδος γονέα είστε;

Η ψυχολόγος Diana Baumrind ανέπτυξε μία από τις πιο γνωστές θεωρίες πάνω στα είδη ανατροφής. Χωρίζει τους γονείς σε τέσσερις κατηγορίες:

• Αυταρχικοί. Οι γονείς αυτού του είδους λένε στα παιδιά τους ακριβώς αυτό που πρέπει να κάνουν.
• Παραχωρητικοί. Οι γονείς αυτού του είδους επιτρέπουν στα παιδιά τους να κάνουν ό,τι θέλουν.
• Διαλλακτικοί. Αυτοί οι γονείς δίνουν στα παιδιά πρότυπα και τα καθοδηγούν χωρίς να είναι αυταρχικοί.
• Αδιάφοροι. Αυτού του είδους οι γονείς δε λαμβάνουν υπόψη τους τα παιδιά τους και τα ενδιαφέροντά τους επικεντρώνονται σε άλλους τομείς.

Διαλλακτικοί γονείς

Αυτοί οι γονείς είναι ισορροπημένοι και διατηρούν μια ανοικτή επικοινωνία με τα παιδιά τους. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να κάνετε τα παιδιά να σας καταλάβουν.

Επίσης, είναι απαιτητικοί, ανταποκρίνονται, και επικεντρώνονται στα παιδιά τους. Επιπλέον, θέλουν τα παιδιά τους να γίνουν αυτόνομοι και ώριμοι ενήλικες. Ομοίως, κατανοούν τα συναισθήματα των παιδιών τους και τους διδάσκουν να τα διαχειρίζονται.

Γενικά, δεν είναι ιδιαίτερα χειριστικοί. Αυτό επιτρέπει στο παιδί να εξερευνήσει πιο ελεύθερο, και να πάρει τις δικές του αποφάσεις βασιζόμενο στις δικές του ιδέες.

Υποστηρίζοντας τις προσωπικές πρωτοβουλίες των παιδιών τους, αυτοί οι γονείς τούς επιτρέπουν να επιλύουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σε καθημερινή βάση. Έτσι, κατά συνέπεια, αυτό οδηγεί στην αυτονομία.

Όταν τιμωρούν τα παιδιά τους, εξηγούν τους λόγους για τους οποίους τιμωρήθηκαν, και συνήθως δεν είναι ούτε σοβαροί ούτε τυχαίοι. Αυτό συμβαίνει επειδή, παρότι συγχωρούν συνήθως, προσπαθούν να διδάξουν περισσότερο παρά να τιμωρούν. Έτσι, αυτό ίσως οδηγήσει σε παιδιά με μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση και αυτονομία.

Επίσης, αυτό το είδος ανατροφής θέτει ξεκάθαρους κανόνες και όρια. Ομοίως, επιτρέπει στα παιδιά να αναπτύξουν την ανεξαρτησία τους. Επιπροσθέτως, αυτοί οι γονείς αναμένουν ώριμη συμπεριφορά από τα παιδιά τους αλλά πάντα σύμφωνα με την ηλικία τους. Δηλαδή, θα πρέπει να συμπεριφέρονται ανάλογα με το στάδιο της ανάπτυξής τους.

Εκτιμούν τα παιδιά τους και φροντίζουν για τις ανάγκες, τις ανησυχίες, και τα ενδιαφέροντά τους. Γι’ αυτούς τους λόγους, οι ειδικοί το θεωρούν το καλύτερο είδος ανατροφής.

Είδη ανατροφής – Αυταρχικοί γονείς

Οι γονείς αυτού του είδους δεν είναι δεκτικοί και έχουν υψηλές προσδοκίες από τα παιδιά τους. Επίσης, επιβάλλουν ένα ολοκληρωτικό καθεστώς που χαρακτηρίζεται από τις υψηλές προσδοκίες συμμόρφωσης στους κανόνες της οικογένειας. Έτσι, υπάρχει ελάχιστος ανοικτός διάλογος μεταξύ των παιδιών και των γονιών. Για να το θέσουμε διαφορετικά, δεν επιτρέπεται να αμφισβητήσουν μια διαταγή τα παιδιά.

Επιπλέον, αυτό το είδος ανατροφής είναι περιοριστικό και οι γονείς τιμωρούν τα παιδιά τους όταν δεν φαίνονται αντάξια των προσδοκιών. Ακόμη, απαιτούν από τα παιδιά τους να σέβονται τη δουλειά και την προσπάθεια που κάνουν για να τα μεγαλώσουν.

Δεν προάγουν τον διάλογο και ορισμένες φορές τον απορρίπτουν ως μέσο πειθαρχίας. Παραδείγματος χάρη, “Δε θα μου μιλήσεις μέχρι να κάνεις αυτό που σου είπα”. Συχνά, η μόνη εξήγηση που δίνουν στα παιδιά τους είναι “επειδή το είπα εγώ”.

Ομοίως, είναι λιγότερο ευαίσθητοι σε ό,τι αφορά τις ανάγκες των παιδιών τους και είναι πολύ πιθανό να τα χτυπήσουν ή να τους φωνάξουν από το να συζητήσουν ένα πρόβλημα. Τα παιδιά τα οποία υπομένουν αυτού του είδους την ανατροφή είναι δυνατό να έχουν λιγότερες κοινωνικές δεξιότητες επειδή οι γονείς τούς λένε τι να κάνουν συνήθως, αντί να τα αφήσουν να επιλέξουν μόνα τους.

Αυτοί οι γονείς ασκούν πειθαρχία χωρίς να δίνουν καμία αυτονομία στο παιδί. Πιστεύουν πως η υποταγή είναι αρετή, γι’ αυτό και προτιμούν την τιμωρία.

Παραχωρητικοί

Αυτού του είδους οι γονείς είναι πολύ ευαίσθητοι για τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών τους. Επίσης, έχουν την τάση να μην έχουν πολλές προσδοκίες αναφορικά με τη συμπεριφορά. Σε αυτό το είδος ανατροφής, οι γονείς συμμετέχουν πολύ. Ωστόσο, δεν απαιτούν πολλά από τα παιδιά τους και δεν ελέγχουν τις ζωές τους. Η έλλειψη ορίων δεν επιτρέπει στα παιδιά ν’ αποκτήσουν δεξιότητες αυτοελέγχου.

Τα παιδιά παραχωρητικών γονιών έχουν την τάση να είναι ανώριμα, να μην ελέγχουν τις παρορμήσεις τους, και δεν είναι κοινωνικά υπεύθυνα. Με άλλα λόγια, έχουν την τάση να είναι παρορμητικά και, κατά την εφηβεία, είναι δυνατό να απομονωθούν κοινωνικά. Επίσης, αυτά τα παιδιά δε μαθαίνουν ποτέ να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους και περιμένουν να τη γλυτώσουν ό,τι και να κάνουν.

Αυτό το είδος ανατροφής έχει ως αποτέλεσμα το μεγάλωμα κακομαθημένων παιδιών, τα οποία απαιτούν πράγματα από τους άλλους για να περάσουν τα θέλω τους.

Είδη ανατροφής – Αδιάφοροι γονείς

Αυτοί οι γονείς δεν είναι ούτε απαιτητικοί ούτε διαλλακτικοί. Ακόμη, είναι ψυχροί και συνήθως δε μπλέκονται στις ζωές των παιδιών τους. Έτσι, δεν απαιτούν ούτε θέτουν όρια, αλλά ούτε μαθαίνουν στα παιδιά να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους.

Οι αδιάφοροι γονείς συχνά αγνοούν τα συναισθήματα και τη γνώμη των παιδιών τους. Ομοίως, δε τα υποστηρίζουν αλλά αντίθετα, τους παρέχουν μόνο τα βασικά (σπίτι, παιδεία, και τροφή). Συχνά, είναι απόντες συναισθηματικά και ορισμένες φορές και φυσικά, αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει επικοινωνία, ακόμη και όταν υπάρχει φυσική παρουσία.

Επιπροσθέτως, δεν ευαισθητοποιούνται για τις ανάγκες των παιδιών τους και ούτε περιμένουν κάποια συγκεκριμένη συμπεριφορά από αυτά. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε αδιάφορο περιβάλλον ίσως αποκτήσουν προβλήματα συναισθηματικά και συμπεριφοράς ως ενήλικες.

Η έλλειψη στοργής και συμβουλής σε αυτά τα παιδιά και τους εφήβους έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους. Γι’ αυτό, ίσως νιώθουν ανασφάλεια, απαξίωση, και εξάρτηση. Δυσκολεύονται να κοινωνικοποιηθούν και έχουν χαμηλή ανοχή απογοήτευσης.

Είδη ανατροφής – Συγκεκριμένοι τύποι

Όσο δούλευα με εφήβους, είδα πολλές γονεϊκές παραξενιές σε συνεντεύξεις με γονείς. Βασιζόμενος στα είδη ανατροφής της Baumrind, μπορώ να επισημάνω αρκετούς τύπους γονέων. Όμως, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι οι περισσότεροι γονείς συνδυάζουν αρκετούς τύπους, γι’ αυτό και η γονεϊκή ιδιότητα είναι κάπως μεροληπτική.

Ένοχοι

Οι γονείς που νιώθουν ενοχές αν θέσουν όρια. Επιθυμούν ν’ αναγνωρίζονται οι προσπάθειές στους και να αγαπιούνται από τα παιδιά τους. Έτσι, πιστεύουν ότι το “όχι” θα οδηγήσει στην απόρριψη.

Είδη ανατροφής – Αυστηροί γονείς

Ενθαρρύνουν τα παιδιά τους ανακαλύπτοντας κάθε δυνατότητά τους. Επίσης, τα εκτιμούν και τους δίνουν κίνητρα.

Υπερβολικά απαιτητικοί

Μιλούν πάντα για όσα δεν κατάφεραν να πετύχουν τα παιδιά τους. Έτσι, δεν εκτιμούν όσα έχουν πετύχει αλλά εστιάζουν μόνο στις αποτυχίες τους, και τα απαξιώνουν εμμέσως.

Αυταρχικοί

Πρόκειται για δικτάτορες οι οποίοι δεν εξηγούν τους λόγους πίσω από τα όρια και τις εντολές. Δεν έχει σημασία τι θέλουν τα παιδιά τους. Αντ’ αυτού, επικεντρώνονται μόνο σε αυτό που πιστεύουν ότι είναι καλύτερο γι’ αυτά.

Είδη ανατροφής – Θέτουν όρια την κατάλληλη στιγμή

Μαμάδες και μπαμπάδες που θέτουν αποτελεσματικά, ξεκάθαρα, ευέλικτα όρια τα οποία εξηγούν.

Υπερβολικά δοτικοί

Γονείς οι οποίοι πιστεύουν πως το να δίνεις, να καλύπτεις όλες τις ανάγκες των παιδιών και να τους παρέχεις όλες τις ανέσεις, εξασφαλίζει τη σωστή ανάπτυξή τους.

Απεριόριστα ανεκτικοί

Γονείς που σκέφτονται υπερβολικά τις επιθυμίες των παιδιών τους και δε βάζουν φρένο στις ιδέες τους. Με άλλα λόγια, δε θέτουν όρια. Έχουν την τάση να μη τα καθοδηγούν και καταλήγουν να βρίσκονται κάτω από την εξουσία των ίδιων των παιδιών τους.

Είδη ανατροφής  – Απαιτητικοί γονείς

Αυτοί οι γονείς έχουν ανάγκη τη στοργή των παιδιών και την αναγνώριση από αυτά, προσπαθώντας να τα ευχαριστήσουν, επιδιώκοντας να εκτιμηθούν από εκείνα. Είναι πεπεισμένοι πως το καλύτερο μέρος για τα παιδιά τους είναι το σπίτι.

Υπερπροστατευτικοί

Υπερπροστατεύουν τα παιδιά τους και δεν ενθαρρύνουν την ελευθερία τους. Κατά βάση φοβούνται ότι θα τους συμβεί κάτι. Δρουν και κάνουν τα πάντα για εκείνα.

Προβολή γονεϊκών επιθυμιών

Αυτοί είναι οι γονείς που φορτώνουν τις ανεκπλήρωτες επιθυμίες τους στα παιδιά τους. Προβάλλουν όσα δε μπόρεσαν να κάνουν οι ίδιοι, στα παιδιά τους. Δεν ακούν τις επιθυμίες των παιδιών.

Δοτικοί

Γονείς οι οποίοι καθοδηγούν τα παιδιά τους. Τα συμβουλεύουν αλλά τους δίνουν και την ελευθερία να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις. Παραδείγματος χάρη, τους δίνουν τα υλικά αγαθά ως ένα θεμέλιο προς την ανεξαρτησία. Γνωρίζουν ότι θα πρέπει να τα αφήσουν ελεύθερα.

Παντοδύναμοι

Νομίζουν ότι μπορούν να τα κάνουν όλα. Προσφέρουν στα παιδιά τους όλα όσα χρειάζονται και ακόμη παραπάνω. Είναι πεπεισμένοι πως αυτός είναι ο σωστός τρόπος ανατροφής.

Επικοινωνιακοί

Έχουν ως προτεραιότητα την επικοινωνία και το να εξηγούν όσα υπονοούνται σιωπηλά στην οικογένεια. Δεν πιέζουν τα παιδιά τους, αντίθετα, σέβονται, κάνουν ερωτήσεις, και αποφεύγουν τις υποθέσεις.

Χωρίς όρια

Ενθαρρύνουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τον πραγματικό συναισθηματικό κόσμο των παιδιών τους ή την ωριμότητα προκειμένου να γίνουν ανεξάρτητα.

Δίνουν αξία

Προσφέρουν συναισθηματική θρέψη. Με άλλα λόγια, εκφράζουν τη στοργή και την εκτίμησή τους με λόγια και με τη συμπεριφορά τους.

Ανακαλύψτε: Απόντες γονείς: τα 6 χαρακτηριστικά που τους ξεχωρίζουν

Είδη ανατροφής – Θανάσιμοι συνδυασμοί

• Χωρίς όρια και παντοδύναμοι. Δε διεγείρουν μόνο την περιορισμένη ελευθερία, αλλά δίνουν στα παιδιά τους όλα όσα χρειάζονται και δεν τα αφήνουν να μεγαλώσουν επίσης. Για παράδειγμα, μπορούν να τους χαρίσουν ένα διαμέρισμα προκειμένου να μείνουν μόνα τους αλλά πληρώνουν όλα τους τα έξοδα. Συχνά, παγιδεύουν τα παιδιά τους, καθώς ενθαρρύνουν την ανεξαρτησία τους αλλά φροντίζουν να καλύπτουν όλες τους τις ανάγκες.
• Ο κακός και ο καλός. Μπορεί να είναι ένας αυταρχικός και ένας ενοχικός γονέας. Ο ένας θέτει ακραία και αυστηρά όρια, δίνει εντολές, και πιέζει τα παιδιά του. Από την άλλη, ο άλλος γονέας τα προστατεύει και τα δικαιολογεί. Αυτό το τρίγωνο προάγει τη δημιουργία συμμαχιών.
• Παραχωρητικοί και ενοχικοί. Δεν επιτρέπουν απεριόριστη ελευθερία και δε νιώθουν ενοχές αν δεν θέσουν όρια. Κατά συνέπεια, καταλήγουν να γίνονται τα παιδιά των παιδιών τους. Δηλαδή, καθιερώνουν μια αντίστροφη ιεραρχία. Έτσι, τα παιδιά είναι κυρίαρχα και οι γονείς υποτακτικοί.
• Υπερβολικά απαιτητικοί που προβάλλουν τις δικές τους επιθυμίες. Όχι μόνο παραμελούν τα παιδιά και τις επιθυμίες ή τα όνειρά τους, αλλά είναι και υπερβολικά απαιτητικοί χωρίς να γνωρίζουν τα θέλω και τις δυνατότητες των παιδιών τους. Επικεντρώνονται συνήθως στις ελλείψεις των παιδιών σύμφωνα με τις δικές τους παραμέτρους. Τα χαρακτηριστικά των αυταρχικών γονιών επιδεινώνουν την εικόνα.

Έτσι, ένας στοργικός και λειτουργικός γονέας είναι εκείνος ο οποίος προάγει την ανάπτυξη, την αυτονομία, την επικοινωνία, την αποτελεσματική εκφραστικότητα, και τα ξεκάθαρα όρια. Επίσης, έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Εκτιμά, προσφέρει με διορατικότητα, είναι παραγωγικά απαιτητικός, θέτει έγκαιρα όρια, είναι επικοινωνιακός.

Μακριά από την ουτοπία της ιδανικής ανατροφής, το μεγάλωμα των παιδιών είναι συνώνυμο με την καθημερινή εκμάθηση.