Η φιλοσοφία της ιατρικής: Μπορούμε να την εμπιστευτούμε;
Έχετε ακούσει για τη φιλοσοφία της ιατρικής; Η ιατρική επιδιώκει να θεραπεύσει ή τουλάχιστον να ανακουφίσει τις ασθένειες. Εν τω μεταξύ, η φιλοσοφία αναλύει και συστηματοποιεί πολύ γενικές έννοιες, όπως η πραγματικότητα, η γνώση ή το αγαθό. Ωστόσο, αν και μπορεί να μη φαίνεται έτσι, τα ερωτήματα τίθενται από την εποχή του Ιπποκράτη (460 π.Χ. – 370 π.Χ.).
Για παράδειγμα, η φιλοσοφία παρέχει τα θεωρητικά, μεθοδολογικά και αναλυτικά εργαλεία για την ανάλυση των ιατρικών εννοιών (υγεία, ασθένεια και περίθαλψη), ενώ η ιατρική παρέχει στη φιλοσοφία θέματα για κριτικό προβληματισμό (όπως, για παράδειγμα, η ηθική συζήτηση για τη χρήση ζώων ως μοντέλων για τον άνθρωπο στη βιοϊατρική έρευνα).
Αν και ορισμένοι συγγραφείς έχουν αρνηθεί την ύπαρξη της φιλοσοφίας της ιατρικής ως διακριτού κλάδου σπουδών, σήμερα έχουμε ειδικά περιοδικά, επαγγελματικές οργανώσεις και σημαντική επιστημονική βιβλιογραφία που υποστηρίζουν την καθιέρωση αυτού του φιλοσοφικού κλάδου. Ως εκ τούτου, σε αυτό το άρθρο θα εξηγήσουμε τι είναι και θα ασχοληθούμε με ορισμένα από τα ζητήματα που πραγματεύεται.
Η φιλοσοφία της ιατρικής: Τι είναι;
Η φιλοσοφία της ιατρικής είναι ένας τομέας γνώσης που εξετάζει θεμελιώδη ζητήματα της θεωρίας, της έρευνας και της πρακτικής των επιστημών υγείας. Ειδικότερα, εξετάζει μεταφυσικά, επιστημολογικά και ηθικά ζητήματα.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτόν τον ορισμό, ας εξετάσουμε τους τομείς έρευνας που πρέπει να καλύπτει ο κλάδος, σύμφωνα με τον φιλόσοφο James A. Marcum:
- Ο πρώτος είναι μια οντολογία της ιατρικής, η οποία θα ασχολείται με ερωτήματα όπως ποια είναι η φύση της ιατρικής και των θεσμών υγείας. Για παράδειγμα, τι σημαίνει να είσαι γιατρός; Ποιος είναι ο ρόλος και η φύση της σχέσης γιατρού-ασθενούς; Επίσης, τι είδους οντότητες είναι οι ασθένειες;
- Η δεύτερη είναι μια επιστημολογία της ιατρικής, στην οποία τίθενται ερωτήματα όπως: Τι είδους γνώση είναι η ιατρική γνώση; Πώς κατασκευάζεται και τι είδους γνώση είναι η κλινική και πώς μπορεί κανείς να έχει πρόσβαση στη γνώση της ασθένειας και του σώματος;
- Και η τρίτη είναι η ηθική της ιατρικής, η οποία περιλαμβάνει τη διερεύνηση της ρύθμισης της σχέσης γιατρού-ασθενούς. Για παράδειγμα, προσπαθεί να απαντήσει σε ερωτήματα όπως τα εξής: Ποιοι είναι οι σκοποί, οι αξίες και οι στόχοι που πρέπει να διέπουν την ιατρική πρακτική; Και ποια ήταν η μετάβαση από την ιατρική ηθική στη βιοηθική;
Πιστεύουμε ότι μπορεί επίσης να σας αρέσει να διαβάσετε αυτό το άρθρο: Η φιλοσοφία της φύσης και η σημασία της για τον σύγχρονο κόσμο
Φιλοσοφία της ιατρικής: Συζητήσεις
Ορισμένα από τα θέματα που συζητούνται στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της ιατρικής είναι τα ακόλουθα. Θα σας μιλήσουμε γι’ αυτά αναλυτικά.
Πώς πρέπει να ορίζονται η υγεία και η ασθένεια;
Μια από τις θεμελιώδεις και παλαιότερες συζητήσεις στη φιλοσοφία της ιατρικής σχετίζεται με δύο βασικές έννοιες. Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ ασθένειας και υγείας είναι διαβόητα ασαφής, ιδίως δεδομένου του μεγάλου εύρους των παραλλαγών στον ανθρώπινο πληθυσμό και των συζητήσεων σχετικά με το αν πολλές έννοιες της ασθένειας είναι κοινωνικά κατασκευασμένες.
Η αντιμετώπιση αυτών των διακρίσεων παραμένει σημαντική από επιστημολογική και ηθική άποψη, καθώς οι ορισμοί αυτοί επηρεάζουν το πότε και πού οι άνθρωποι αναζητούν ιατρική θεραπεία, καθώς και το αν η κοινωνία θεωρεί ή όχι κάποιον “άρρωστο”.
Έτσι, ο ορισμός της ασθένειας, της υγείας και των συναφών εννοιών τους δεν είναι ένα θέμα απλού φιλοσοφικού ή θεωρητικού ενδιαφέροντος, αλλά είναι κρίσιμο για ηθικούς λόγους. Πάνω απ’ όλα, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η ιατρική συμβάλλει στην ευημερία των ανθρώπων.
Ιατρική βασισμένη σε στοιχεία (EBM)
Η EBM αναφέρεται σε ένα κίνημα που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 από μια ομάδα επιδημιολόγων στο Πανεπιστήμιο McMaster στο Χάμιλτον του Καναδά. Αντέδρασαν ενάντια σε αυτό που θεωρήθηκε ως υπερβολική εξάρτηση από την κλινική κρίση και την εμπειρογνωμοσύνη κατά τη λήψη αποφάσεων για τους ασθενείς.
Με αυτή την έννοια, πρόκειται για μια προσέγγιση της ιατρικής πρακτικής που αποσκοπεί στη βελτιστοποίηση της περίθαλψης, δίνοντας έμφαση στη χρήση των αποδείξεων και της έρευνας που βασίζεται στην επιστημονική μέθοδο. Οι υποστηρικτές της ΕΒΜ έχουν αναπτύξει ιεραρχίες αποδείξεων, οι οποίες κατηγοριοποιούν τις διάφορες ερευνητικές μεθόδους σε σχέση με την υποτιθέμενη ποιότητά τους.
Αν και δεν υπάρχει καθολικά αποδεκτή ιεραρχία, οι προτάσεις δίνουν προτεραιότητα στις τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες και στις ανασκοπήσεις τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών. Οι μη αναλυτικές μελέτες (όπως οι αναφορές περιπτώσεων) και οι γνώμες των εμπειρογνωμόνων συγκαταλέγονται στις λιγότερο αξιόπιστες.
Από αυτή την άποψη, πολλοί φιλόσοφοι έχουν αμφισβητήσει τη νομιμότητα αυτών των ιεραρχιών. Έτσι, έχουν επίσης τεθεί ερωτήματα σχετικά με την αναξιοπιστία της ιατρικής έρευνας.
Άλλο ένα σπουδαίο άρθρο: Μάθετε τι είχε να πει ο Αλμπέρ Καμύ για το νόημα της ζωής
Η κλινική κρίση και ο ρόλος της εμπειρογνωμοσύνης
Οι ιεραρχίες των αποδείξεων στην ΕΒΜ τοποθετούν τη γνώμη των εμπειρογνωμόνων στις τελευταίες θέσεις. Οι επιδημιολόγοι που ξεκίνησαν το κίνημα είχαν καλό λόγο να είναι επιφυλακτικοί για το θέμα αυτό. Υπάρχουν ελαττώματα στο να υποβάλλονται οι θεραπείες σε συστηματικό έλεγχο, όταν η παράδοση και η γνώμη των εμπειρογνωμόνων αποτελούν παράγοντα.
Τώρα, οι λανθασμένες εκτιμήσεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα των θεραπειών για καθαρά επιστημολογικούς λόγους δεν είναι η μόνη ανησυχία που μπορεί να έχει κανείς σχετικά με τις γνώμες των εμπειρογνωμόνων. Στην περίπτωση αυτή, τα προσωπικά συμφέροντα των γιατρών μπορεί να επηρεάσουν τις κρίσεις τους και να δημιουργήσουν προκαταλήψεις στην πρακτική τους.
Για παράδειγμα, πολλοί γιατροί έχουν διασυνδέσεις με τη φαρμακοβιομηχανία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Στην πραγματικότητα, σύμφωνα με μια μελέτη, το 94% των γιατρών στις ΗΠΑ λαμβάνουν οικονομικά οφέλη από φαρμακευτικές εταιρείες.
Επομένως, είναι βάσιμο να υποθέσουμε ότι η αγορά θα επηρεάσει τις θεραπευτικές συστάσεις. Εξ ου και η σημασία της στήριξης στην αρχή της ΕΒΜ, ώστε οι αποφάσεις να βασίζονται στα καλύτερα διαθέσιμα στοιχεία. Σε αυτή την περίπτωση, το κλειδί είναι η συστηματική έρευνα.
Όταν η κρίση των εμπειρογνωμόνων γίνεται πιο πολύτιμη
Ωστόσο, το ζήτημα γίνεται πιο περίπλοκο όταν πολλές συστηματικές μελέτες σε επίπεδο πληθυσμού παράγουν αποτελέσματα που δεν έχουν άμεση εφαρμογή σε συγκεκριμένα άτομα. Ένα αρκετά συνηθισμένο παράδειγμα είναι οι παρενέργειες της θεραπείας.
Στην περίπτωση αυτή, τα αποτελέσματα των κλινικών μελετών μπορεί να δείχνουν ότι ένα συγκεκριμένο φάρμακο είναι αποτελεσματικό στη θεραπεία μιας πάθησης, αλλά οι πιθανές παρενέργειες παραβλέπονται.
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι κλινικές μελέτες μπορεί να μην παρουσιάζουν στοιχεία για τις παρενέργειες. Μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν παρακολούθησαν επαρκώς τα άτομα που εξετάστηκαν στη δοκιμή. Για παράδειγμα, ίσως να διαπίστωσαν παρενέργειες αλλά να μην τις ανέφεραν. Ή ίσως οι ανεπιθύμητες παρενέργειες δεν ήταν στατιστικά σημαντικές.
Αυτό δείχνει ότι η αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας στην ανακούφιση των συμπτωμάτων μιας νόσου δεν είναι το μόνο στοιχείο που λαμβάνεται υπόψη κατά τη λήψη μιας θεραπευτικής απόφασης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η κλινική κρίση του ειδικού παίζει εξαιρετικά σημαντικό ρόλο.
Η εγκυρότητα της φιλοσοφίας της ιατρικής
Ο φιλοσοφικός προβληματισμός πάνω σε ιατρικά θέματα είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ανάπτυξη θεωριών και πρακτικών που εξασφαλίζουν υγεία και ευημερία στους ανθρώπους. Θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι οι συζητήσεις σε αυτόν τον τομέα έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη της ιατρικής και των μεθόδων της.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Bekelman J, Li Y, Gross C. Scope and impact of financial conflicts of interest in biomedical research: a systematic review. JAMA. 2003;289(4):454-65.
- Elío-Calvo Daniel. MEDICINA Y FILOSOFÍA. Rev. Méd. La Paz [Internet]. 2021 [consultado el 27 oct 2022]; 27(1): 86-92. Disponible en: http://www.scielo.org.bo/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1726-89582021000100016&lng=es.
- Marcum J. An Introductory Philosophy of Medicine. Springer Science & Business Media; 2008
- Reiss J, Aneny RPhilosophy of Medicine [Internet]. California: Stanford Encyclopedia of Philosophy; 2016 [consultado el 27 oct 2022]. Disponible en: https://plato.stanford.edu/entries/medicine/