Τι είναι η Ελληνιστική Φιλοσοφία και τι αντιπροσωπεύει;

Η ελληνιστική φιλοσοφία είναι μια σχολή σκέψης που ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα. Αποτελούνταν από διάφορες φιλοσοφικές τάσεις που έσπασαν τη φιλοσοφική παράδοση του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.

Η ελληνιστική φιλοσοφία είναι μια σχολή σκέψης που προέκυψε στην Αρχαία Ελλάδα. Η περίοδος κυμαινόταν από το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. μέχρι την εισβολή των Ρωμαίων στη Μακεδονία το 148 π.Χ.

Την περίοδο αυτή οι ελληνικές πόλεις έχασαν την κυριαρχία τους και η Αθήνα έπαψε να είναι το πολιτιστικό, πολιτικό και εμπορικό κέντρο της Μεσογείου. Με αυτόν τον τρόπο, οι πόλεις-κράτη έδωσαν τη θέση τους στις ελληνιστικές μοναρχίες. Δημιουργήθηκε μια κατάσταση πολιτικής αστάθειας και οι διαφορές μεταξύ των κοινωνικών τάξεων τονίστηκαν.

Δεδομένων αυτών των συνθηκών, προέκυψε μια σχολή σκέψης που χαρακτηρίστηκε από την αντίθεση στο αριστοτελικό λύκειο και την πλατωνική ακαδημία. Οι περισσότεροι φιλόσοφοι της εποχής έδιναν προτεραιότητα στην πρακτική συμπεριφορά, καθώς και στην ατομική και κοινωνική ευημερία έναντι της μεταφυσικής μελέτης.

Κύρια χαρακτηριστικά για την ελληνιστική φιλοσοφία

Η ελληνιστική φιλοσοφία αποτελείται από πολλές σχολές που, αν και δεν μοιράζονται τα ίδια αξιώματα, έχουν κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους. Γι’ αυτό κατατάσσεται ως καθορισμένη σχολή σκέψης.

Εδώ είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της:

• Η ελληνιστική φιλοσοφία ασχολείται περισσότερο με την ατομική ευτυχία και την προσωπική ασφάλεια, παρά να αναζητά μια καθολική αλήθεια.
• Αυτό το ρεύμα σκέψης αναζητά ασφάλεια, λαμβάνοντας ως αναφορά τους αναλλοίωτους νόμους της φύσης και του σύμπαντος. Προς τούτο επεξεργάζεται μια νέα φυσική και μια νέα ηθική νατουραλιστικού και κοσμοπολίτικου χαρακτήρα.
• Η επιστημονική σκέψη επικεντρώθηκε στην εφαρμοσμένη και εξειδικευμένη γνώση. Με άλλα λόγια, οι φιλόσοφοι της ελληνιστικής περιόδου ενδιαφέρθηκαν να λύσουν συγκεκριμένα προβλήματα παρά να αποκτήσουν μια παγκόσμια κατανόηση του σύμπαντος.
• Εμφανίζεται ένας νέος τύπος φιλοσοφίας που βασίζεται στη δράση: η φιλοσοφία ως θεραπεία.
• Στην ελληνιστική φιλοσοφία, η έννοια της ανθρωπότητας αλλάζει. Ο Αριστοτέλης μας συνέλαβε ως αστικά ζώα, αφού η ευημερία μας συνδέθηκε με την αυτάρκεια της πόλης. Αλλά όταν κατέρρευσε η πόλη, οι άνθρωποι άρχισαν να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως κοινωνικά ζώα, αφού ήταν πλέον υπεύθυνοι για την εκπλήρωση της ζωής τους, ως εγγενή μέρη της ανθρωπότητας και της φύσης.
• Καθώς η μεταφυσική πήγε σε δεύτερη μοίρα, ο φιλόσοφος δεν είναι μόνο κάποιος που ξέρει, αλλά και κάποιος που ξέρει πώς να ζει.
• Με την πτώση της αφηρημένης σκέψης, η φιλοσοφία άρχισε να χωρίζεται σε τρεις συγκεκριμένους κλάδους: την ηθική, τη φυσική και τη λογική.

Σχολές για την ελληνιστική φιλοσοφία

Όπως ήδη είπαμε, η ελληνιστική φιλοσοφία χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση διαφορετικών σχολών, στις οποίες υπάρχουν πολλές αλληλοεπιδράσεις, αλλά και πολλές πολεμικές. Ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικές.

Κυνισμός

Ο κυνισμός ήταν μια φιλοσοφική σχολή που εμφανίστηκε κατά τον τέταρτο αιώνα π.Χ. στην αρχαία Ελλάδα. Μεταξύ άλλων, υποστήριξε ότι η ευτυχία βρίσκεται σε μια απλή και αρμονική ύπαρξη με τη φύση.

Από την άποψη του κυνισμού, τα ανθρώπινα όντα κουβαλούσαν μέσα τους αυτό που χρειάζονταν για να είναι ευτυχισμένα. Ως εκ τούτου, απορρίπτουν τα πλούτη και κάθε μορφή υλικής ανησυχίας. Το άτομο με λιγότερες ανάγκες ήταν το πιο ελεύθερο και ευτυχισμένο.

Οι κύριοι στοχαστές της ήταν ο Αντισθένης, ο Διογένης ο Σινώπης, ο Κράτης της Θήβας, η Ιππαρχία, ο Μένιππος ο Γαδάρας και ο Δημήτριος ο Κυνικός.

Κυρηναϊκή Σχολή

Ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ., ήταν ένα ρεύμα που εστίαζε σε ζητήματα ηθικής. Για τους Κυρηναίους, το καλό στη ζωή ταυτίζεται με την ευχαρίστηση, αν και αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό ως πνευματική απόλαυση.

Όσον αφορά τη θεωρία της γνώσης τους, οι Κυρηναίοι υπερασπίστηκαν ότι ήταν υποκειμενική (κατάλληλη για το άτομο) και αισθησιοκρατική (που αποκτάται μέσω των αισθήσεων).

Οι κύριοι εκπρόσωποί της ήταν ο Αρίστιππος, ο Πτολεμαίος της Αιθιοπίας, ο Αντίπατρος ο Κυρηναίος, ο Αρίστιππος ο νεότερος, ο Θεόδωρος ο Άθεος και ο Ηγεσίας ο Κυρηναίος.

Επικούρεια

Ο επικουριανισμός ήταν ένα φιλοσοφικό δόγμα που ξεκίνησε τον 4ο αιώνα π.Χ. στην Ελλάδα και τη Ρώμη. Υποστήριξε ότι η ευτυχία αποκτάται μέσω της έξυπνης ικανοποίησης των απολαύσεων. Κατανοούσε την ευτυχία ως την απουσία πόνου ή οποιουδήποτε είδους ταλαιπωρίας (όπως πείνα, σεξουαλική ένταση, πλήξη)

Οι κύριοι στοχαστές αυτού του κινήματος ήταν ο Επίκουρος, ο Μητρόδωρος ο Λάμψακος, ο Ερμάρχος ο Μυτιληναίος, ο Αμαφάνιος, ο Κάκιος, ο Ζήνων ο Σιδώνας, ο Φιλόδημος ο Γαδάρας, ο Λουκρήτιος, ο Αδριανός και ο Διογένης ο Οινοάνδας.

Στωικότητα

Ο στωικισμός ήταν ένα φιλοσοφικό δόγμα που ιδρύθηκε το 311 π.Χ.. Αναφέρει ότι όλη η πραγματικότητα πρέπει να μελετηθεί με βάση τρεις κλάδους :

• Λογική
• Φυσική
• Ηθική

Οι κύριοι εκφραστές του ήταν ο Ζήνων ο Κίτιος, ο Αρίστων ο Χίος, ο Κλεάνθης, ο Χρύσιππος ο Σόλης, ο Ζήνων από την Ταρσό, ο Πανέτιος ο Ρόδιος, ο Ποσειδώνιος, ο Μάρκος Τούλλιος Κικέρων, ο Επίκτητος, ο Σενέκας και ο Μάρκος Αυρήλιος.

Πυρρωνικός σκεπτικισμός

Ο Πυρρωνισμός, ή φιλοσοφικός σκεπτικισμός, ιδρύθηκε τον τρίτο αιώνα π.Χ. από τον Πύρρωνα. Η αρχή αυτής της σχολής ήταν να αμφισβητήσει οτιδήποτε μπορούσε να θεωρηθεί αληθινό.

Σκοπός του ήταν να επιτύχει αταραξία (να είσαι διανοητικά ατάραχος), η οποία επιτυγχάνεται με την εποχή (αναστολή της κρίσης) σε μη προφανή θέματα (δηλ. θέματα πεποιθήσεων).

Οι κύριοι στοχαστές της ήταν ο Πύρρωνας, ο Τίμων ο συλλογογράφος, ο Ενεσίδημος και ο Σέξτος Εμπειρίκος.

Νεοπλατωνισμός

Ο νεοπλατωνισμός ήταν ένα φιλοσοφικό δόγμα που προσπάθησε να ενώσει τη φιλοσοφία του Πλάτωνα με αυτή του Αριστοτέλη, του Πυθαγόρα, του Ζήνωνα του Κίτιου και του ανατολικού μυστικισμού. Οι ιδέες του επεκτάθηκαν μέχρι τον Μεσαίωνα και οι κύριοι στοχαστές του ήταν ο Πλωτίνος, ο Πορφύριος, ο Τζάμβλιχος και η Υπατία.

Η ελληνιστική φιλοσοφία στο πλαίσιο της

Όπως είδαμε, η ελληνιστική φιλοσοφία προήλθε ως συνέπεια των πολιτικών και πολιτισμικών αλλαγών που έλαβαν χώρα στην αρχαία Ελλάδα, μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επιπλέον, το ρεύμα αυτό χαρακτηρίζεται από ρήξη με τη φιλοσοφική παράδοση του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Εξαιτίας αυτού, θεωρείται μια κίνηση σκέψης με τα δικά της καθοριστικά χαρακτηριστικά.