3 τρόποι για ανάπτυξη παιδικής συναισθηματικής νοημοσύνης

Το να ξέρει κάποιος πώς να διαχειρίζεται το θυμό του, πώς να καταλαβαίνει τη λύπη του και πώς να δομεί καλύτερες σχέσεις με τους συνανανθρώπους του συνθέτει το παζλ αυτού που όλοι ονομάζουμε συναισθηματική νοημοσύνη.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Valeria Sabater.

Τελευταία ενημέρωση: 30 Ιανουαρίου, 2023

Οι ιδιότητες της συναισθηματικής νοημοσύνης μπορούν να μάθουν στα μικρότερα παιδιά πώς να είναι πιο ευτυχισμένα και πώς να κατανοούν καλύτερα τον κόσμο που τα περιβάλλει. Εμείς οι ίδιοι πρέπει να είμαστε το καλύτερο παράδειγμα προς μίμηση.

Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τις έννοιες που συνθέτουν τον όρο της συναισθηματικής νοημοσύνης χάρη στον Daniel Coleman. Η πρωταρχική θεωρία λέγεται πως αναπτύχθηκε γύρω στη δεκαετία του 1940.

Συγγραφείς όπως ο Edward L. Thorndike και ο David Wechsler διατύπωσαν πως η νοημοσύνη είναι κάτι παραπάνω από την ικανότητά μας να υπάγουμε τη σκέψη μας σε λογικές ακολουθίες και να συγκρατούμε πληροφορίες. Πίστευαν πως η νοημοσύνη κρυβόταν σε κάτι περισσότερο από τις μαθηματικές και γλωσσολογικές ικανότητες.

Αυτό το “περισσότερο” συνίσταται, λοιπόν, από ψυχολογικές εκφάνσεις της προσωπικότητας, οι οποίες δεν μπορούν να μετρηθούν. Μπορούν, όμως, να αποδειχτούν πιο σημαντικές στην πορεία της καθημερινής μας ζωής.

Γνωρίζοντας πώς να διαχειριζόμαστε το θυμό μας, πώς να κατανοούμε τη λύπη μας, πώς να δομούμε καλύτερες σχέσεις με τους γύρω μας, όλα αυτά είναι τα επιμέρους κομμάτια που συνθέτουν την έννοια που όλοι γνωρίζουμε ως “συναισθηματική νοημοσύνη”.

Αναμφίβολα, θα ήταν πολύ χρήσιμο αν τα σχολεία ενέτασσαν στο αναλυτικό τους πρόγραμμα τρόπους με τους οποίους τα παιδιά μπορούν να αποκτήσουν συναισθηματική αυτοτέλεια.

Μέχρι, όμως, να θεωρηθεί η διδασκαλία της συναισθηματικής νοημοσύνης ίσης αξίας με εκείνη των μαθηματικών, αξίζει αυτή την προσπάθεια να την επωμιστούν οι γονείς και η οικογένεια. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά θα μπορέσουν να αποκτήσουν τη συμπεριφορά και τη σοφία που πρέπει όλοι μας να επιδεικνύουμε στις καταστάσεις της ζωής.

Σε αυτό το άρθρο θα σας δώσουμε 3 τρόπους-κλειδιά για να τους θέσετε σε εφαρμογή στα δικά σας παιδιά.

Διδάξτε στα παιδιά σας τις ιδιότητες της συναισθηματικής νοημοσύνης

Οι άνθρωποι μπορούν μαθαίνοντας να αποκτήσουν συναισθηματική νοημοσύνη. Για την ακρίβεια, δεν παίζει ρόλο αν είστε 4 ή 70 ετών. Οι βάσεις που προσδιορίζουν και δομούν τη συναισθηματική νοημοσύνη μπορούν να διδαχτούν κάθε μέρα. Αυτά τα μαθήματα είναι που θα μας καταστήσουν περισσότερο ικανούς και ευτυχισμένους ανθρώπους.

Σε ό,τι αφορά τα παιδιά, είναι πολύ σημαντικό η εκμάθηση να ξεκινήσει όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Μέσω αυτού, θα μπορέσουν οι αρχές και οι ιδιότητες να αφομοιωθούν με απόλυτα φυσικό τρόπο. Έτσι θα χαρίσουν σε όλους τον βέλτιστο βαθμό προσαρμογής σε σχέση με τις κοινωνικές και προσωπικές καταστάσεις που πρόκειται να συναντήσουν.

Για παράδειγμα, πιστεύουμε πως είναι σωστό να αποτρέπουμε τα παιδιά μας από το να πέφτουν θύματα ή να είναι τα ίδια θύτες εκφοβισμού. Αυτό πρόκειται ουσιαστικά για μια εκπαίδευση της συναισθηματικής τους νοημοσύνης.

Ας δούμε μαζί κάποιες βασικές στρατηγικές.

1. Τα συναισθήματά τους έχουν όνομα. Βοηθήστε τα να τα καταλάβουν.

Κάθε αίσθημα, κάθε συναισθηματική έκρηξη, χαμόγελο ή χαρούμενη στιγμή που βιώνει ένα παιδί έχει το δικό της όνομα. Τον τρόπο να εκφράζουν σωστά τι αισθάνονται πρέπει να τον μάθουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα.

Τα παιδιά σας πρέπει να ξέρουν να αναγνωρίζουν τι αισθάνονται και να ονοματίζουν αυτό το συναίσθημα. Αυτή η ικανότητα θα χρησιμεύσει ως συναισθηματική κατευθυντήρια γραμμή.

• Εξοικειώστε τα παιδιά σας με το να χρησιμοποιούν συχνά φράσεις, όπως “αισθάνομαι… γιατί”. Αυτή η στρατηγική θα τα αποτρέψει από το να σας πουν στο μέλλον κάτι σαν “στο σχολείο κάποιος με προσέβαλε”.
• Είναι σημαντικό να νιώθουν άνετα να ανοίγουν την καρδιά τους και να σας μιλούν για τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Είναι σημαντικό να μπορούν ελεύθερα να το κάνουν αυτό χωρίς να νιώθουν πως θα τα επικρίνετε.

2. Τα δικά σας συναισθήματα δεν είναι πάντα ίδια με τα δικά τους.

Ρόλο κλειδί στην κατανόηση της συναισθηματικής νοημοσύνης παίζει η ενσυναίσθηση. Αυτή η ψυχολογική ιδιότητα κατακτιέται με την πάροδο του χρόνου.

• Στην πραγματικότητα, μεταξύ 7-8 ετών τα παιδιά έχουν αποστασιοποιηθεί από την ιδέα του “ατομικισμού”. Αυτός ο εγωκεντρισμός είναι περισσότερο ίδιον γνώρισμα μικρότερων ηλικιών.
• Σιγά σιγά θα αρχίσουν να υπερασπίζονται τους φίλους τους, τους όμοιούς τους. Θα ξεκινήσουν να κατανοούν τη θεώρηση των πραγμάτων από τη σκοπιά των άλλων ανθρώπων και να ευαισθητοποιούνται σχετικά με την ευημερία τους.

Μέχρι να φτάσει εκείνη η στιγμή από εμάς εξαρτάται να κάνουμε τα παιδιά μας να νιώσουν την ενσυναίσθηση καθημερινά. Αυτό μπορούμε να το κατορθώσουμε χρησιμοποιώντας τις παρακάτω τεχνικές:

• “Πώς πιστεύεις πως αισθανόταν σήμερα ο παππούς σου; Ήταν χαρούμενος, λυπημένος ή προβληματισμένος;” “Πώς πιστεύεις πως αισθάνθηκε αυτό το μικρό αγόρι στο πάρκο όταν το έσπρωξες;”
• Γίνετε εσείς οι ίδιοι το παράδειγμα για τα παιδιά σας. Επιτρέψτε τους καθημερινά να δουν από εσάς έναν άνθρωπο που ενδιαφέρεται για τους άλλους, που κατανοεί τα συναισθήματά τους και είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται το πώς βλέπουν εκείνοι τα πράγματα. Αν δουν εσάς να το κάνετε, θα μπορέσουν ευκολότερα να το αφομοιώσουν και να το υιοθετήσουν ως δική τους συμπεριφορά, χωρίς μάλιστα να το συνειδητοποιήσουν.

3. Βοηθήστε τα να υπερασπίζονται τον εαυτό τους και να έχουν αποφασιστικότητα.

Μια από τις πλέον ιδιαίτερες μορφές συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά είναι η ικανότητα να επιδεικνύουν δυναμισμό στη θετική, ασφαλή και ώριμη εκδοχή του. Αυτό σημαίνει πως μπορούν να διαθέτουν ενσυναίσθηση, εκφράζοντας την ίδια στιγμή τα δικά τους συναισθήματα με στόχο να αυτοπροστατευτούν.

Είναι ζωτικής σημασίας τα παιδιά μας να ενεργούν με αποφασιστικότητα. Είναι αυτή η ιδιότητα που μας κάνει να υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματά μας. Μας βοηθά να προστατεύουμε τα όριά μας και την αξιοπρέπειά μας, ενώ την ίδια στιγμή δείχνουμε σεβασμό προς τους άλλους.

• Τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να μας μιλούν άμεσα, ελεύθερα και χωρίς φόβο, με στόχο να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους. Παράλληλα, οφείλουν να σέβονται και τους άλλους.
• Ένα παιδί που ακούγεται θα ξέρει πώς να επικοινωνήσει και να ακούσει με τη σειρά του τους άλλους.

Τα παιδιά δεν θα μας έχουν συνέχεια μαζί τους για να τα προστατεύουμε και να τα καθοδηγούμε σε κάθε δυσκολία που προκύψει.

Εξαιτίας αυτού, συστήνεται να τους καλλιεργήσουμε αποτελεσματικές προσωπικές δεξιότητες. Έτσι μόνο θα νιώσουν δυνατά, ικανά και ασφαλή στην καθημερινότητά τους.

Την ίδια στιγμή, μη διστάζετε να ασχολείστε με τις όποιες ανάγκες και προβληματισμούς έχουν.