13 Ισπανοί φιλόσοφοι: Μάθετε ποιοι είναι

Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, αρκετοί Ισπανοί στοχαστές δημιούργησαν ενδιαφέρουσες σκέψεις για τον κόσμο, τα ανθρώπινα όντα και την πραγματικότητα. Ακολουθεί μια λίστα με τους σημαντικότερους.

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, υπήρξαν αρκετοί Ισπανοί φιλόσοφοι που, με τους προβληματισμούς τους για τον κόσμο, την ύπαρξη και την ανθρωπότητα, άφησαν ανεκτίμητη σφραγίδα στην ιστορία της σκέψης. Γι’ αυτό, σε αυτό το άρθρο, θα θέλαμε να τιμήσουμε αυτούς τους στοχαστές παρουσιάζοντας έναν κατάλογο με τους σημαντικότερους Ισπανούς φιλοσόφους και τη συμβολή τους.

Αν και πολλοί Ισπανοί φιλόσοφοι είχαν μεγάλη επιρροή στη σκέψη γενικότερα, επιλέξαμε εκείνους των οποίων οι στοχασμοί ξεχωρίζουν για το βάθος και την πολυπλοκότητά τους. Ας ρίξουμε μια ματιά σε αυτούς.

1. Σενέκας ο Νεότερος (4 π.Χ. – 65 μ.Χ.)

Ο Lucius Annaeus Seneca ή Σενέκας, στα ελληνικά, γεννημένος στην Κόρδοβα (Ισπανία), ήταν ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του στωικισμού και ένας από τους πιο διάσημους αρχαίους στοχαστές. Η φιλοσοφία του πρότεινε την κυριαρχία των παθών μέσω της λογικής και της αρετής.

Υπερασπίστηκε ότι η αληθινή ευτυχία επιτυγχάνεται με την απλότητα, αφήνοντας στην άκρη τα υλικά αγαθά. Η δική του εκδοχή του στωικισμού χαρακτηριζόταν από την έκκλησή του να σέβονται οι άνθρωποι την ελευθερία, να αποφεύγουν τις κακίες και την εκδίκηση και να είναι ευγενικοί με τους άλλους.

2. Αβερρόης (1126 – 1198)

Ο Ibn Rushd, γνωστότερος ως Αβερρόης, ήταν ένας Ανδαλουσιανός φιλόσοφος αραβικής καταγωγής. Εκτός από μια ιατρική εγκυκλοπαίδεια, έγραψε σχόλια για τα έργα του Αριστοτέλη. Ως εκ τούτου, ήταν γνωστός ως “ο σχολιαστής”.

Ομοίως, στο έργο του “Η Ασυναρτησία της Ασυναρτησίας” υπερασπίζεται τη σχέση μεταξύ φιλοσοφίας και πίστης, επιβεβαιώνοντας ότι οι δύο δεν είναι ούτε αντίθετες ούτε χωριστές. Αντιθέτως, είναι τρόποι που μας επιτρέπουν να φτάσουμε στη μία αλήθεια.

3. Ramon Llull (1232 – 1316)

Ο Llull ήταν φιλόσοφος, ποιητής, μυστικιστής, θεολόγος και ιεραπόστολος με καταγωγή από τη Μαγιόρκα, ο οποίος έγραψε περισσότερα από 250 έργα στα καταλανικά, τα λατινικά και τα αραβικά. Είναι επίσης γνωστός για την προσπάθειά του να προσηλυτίσει τους μουσουλμάνους στον χριστιανισμό μέσω μιας σειράς λογικών και αιτιολογημένων βημάτων.

Στην πραγματικότητα, προσπάθησε να κατασκευάσει ένα είδος μηχανής (που βαφτίστηκε από τον συγγραφέα ως Ars generalis ultima ή Ars mαgna που, χρησιμοποιώντας τη λογική, θα ήταν σε θέση να μας οδηγήσει στην πνευματική αλήθεια.

Θεωρείται επίσης ένας από τους πρώτους συγγραφείς που χρησιμοποίησε μια νεολατινική γλώσσα (καταλανικά) για να εκφράσει φιλοσοφικές, επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις, εκτός από μυθιστορηματικά κείμενα.

4. Juan Luis Vives (Θεολόγος, 1493 – 1540)

Ένας άλλος από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της Ισπανίας ήταν ο ουμανιστής, φιλόσοφος και παιδαγωγός Juan Luis Vives από τη Βαλένθια, ο οποίος χαρακτηρίστηκε από την κριτική του στην εξουσία, τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης και το ενδιαφέρον του για τους φτωχούς. Υπήρξε επίσης πρόδρομος των επιστημών, καθώς υποστήριξε την παρατήρηση, την εμπειρία και το κριτικό πνεύμα ως μέθοδο γνώσης. Σημαντικοί ήταν οι προβληματισμοί του για την ψυχή, τα συναισθήματα και τη μάθηση, που του χάρισαν τον τίτλο του “πατέρα της σύγχρονης ψυχολογίας”.

5. Baltasar Gracián (1601 – 1658)

Ήταν Ισπανός Ιησουίτης και συγγραφέας της Χρυσής Εποχής που καλλιέργησε τη διδακτική και φιλοσοφική πεζογραφία. Στα έργα του περιλαμβάνεται το El criticón, ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της ισπανικής λογοτεχνίας, συγκρίσιμο σε ποιότητα με τον Δον Κιχώτη ή τη La Celestina.

Η πεσιμιστική του σκέψη, αντίστοιχη με την περίοδο του Μπαρόκ, εκφράζει τη συνείδηση μιας Ισπανίας σε παρακμή και βλέπει τον κόσμο ως έναν απατηλό και εχθρικό τόπο, στον οποίο η αλήθεια και η αρετή επισκιάζονται από το φαίνεσθαι.

Επηρέασε μεταγενέστερους συγγραφείς, όπως τον Σοπενχάουερ και τον Νίτσε. Θεωρείται πρόδρομος του υπαρξισμού και του μεταμοντερνισμού.

6. Julián Sanz del Río (1814 – 1869)

Ήταν φιλόσοφος, νομικός και παιδαγωγός, γεννημένος στην επαρχία της Soria. Εισήγαγε στην Ισπανία τον Κραουσισμό, ένα πανθεϊστικό φιλοσοφικό ρεύμα που θεωρεί ότι ο Θεός περιέχει το ίδιο το σύμπαν (δεν είναι ούτε το σύμπαν ούτε έξω από αυτό).

Πρότεινε τον φιλελευθερισμό ως τον καλύτερο τρόπο για την αναγέννηση της Ισπανίας και πρόσθεσε μια πνευματική πτυχή σε αυτό το κίνημα που δεν υπήρχε προηγουμένως.

Σε παιδαγωγικό επίπεδο, υπερασπίστηκε την κοσμική εκπαίδευση και πρότεινε να τίθεται ο μαθητής σε άμεση επαφή με τη φύση και τα αντικείμενα της γνώσης (πειραματισμός).

7. Ισπανοί φιλόσοφοι: Francisco Giner de los Ríos (1839 – 1915)

Μαθητής του Julián Sanz del Río, αυτός ο παιδαγωγός, φιλόσοφος και δοκιμιογράφος που γεννήθηκε στη Ronda (Μάλαγα) ακολούθησε τα βήματα του δασκάλου του, διαδίδοντας τις ιδέες του Κράους στην Ισπανία. Ίδρυσε επίσης το Institución Libre de Enseñanza (ILE ), ένα ιδιωτικό ίδρυμα που επεδίωκε την παιδαγωγική αναγέννηση.

Ο στοχαστής αυτός υποστήριζε ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να επιβάλλεται από μια μεγάλη συλλογικότητα, αλλά να αποκτάται από τα άτομα μόνα τους. Υποστήριξε μια διαισθητική μέθοδο διδασκαλίας, η οποία συνεπαγόταν μεγάλη εγγύτητα μεταξύ δασκάλου και μαθητή, την κατάργηση των αξιολογήσεων και την πραγματοποίηση εκδρομών και επισκέψεων.

8. Miguel de Unamuno (1864 – 1936)

Γεννημένος στο Μπιλμπάο, ήταν συγγραφέας και φιλόσοφος που ανήκε στη γενιά του ’98, ο οποίος καλλιέργησε μεγάλη ποικιλία λογοτεχνικών ειδών (μυθιστόρημα, δοκίμιο, θέατρο και ποίηση). Στην αρχή, η σκέψη του εντάχθηκε στο πλαίσιο του ορθολογισμού και του θετικισμού. Επιπλέον, η πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ισπανία την εποχή του τον έκανε να ενδιαφερθεί για την ιστορία.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η ιστορία μπορεί να αναλυθεί μόνο μέσα από ατομικές και ανώνυμες ιστορίες και όχι μέσα από σημαντικά γεγονότα ή τα γεγονότα μεγάλων ανδρών (αυτό που θα αποκαλούσε ενδοϊστορία).

Αργότερα, στα τέλη του 19ου αιώνα, εγκατέλειψε τον θετικισμό και ανέπτυξε έναν χριστιανικό υπαρξισμό. Υπερασπίστηκε ότι η ζωή είναι τραγική επειδή οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι πρέπει να πεθάνουν, γι’ αυτό και τους υποβίβασε στην κατάσταση των επιζώντων.

9. Ισπανοί Φιλόσοφοι: José Ortega y Gasset (1883 – 1955)

Ένας άλλος από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της Ισπανίας είναι ο José Ortega y Gasset, ο οποίος υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους εκπροσώπους του προοπτικισμού και του ζωτικού και ιστορικού λόγου. Σύμφωνα με τον προοπτικισμό, τα ανθρώπινα όντα αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα από μια συγκεκριμένη και υποκειμενική οπτική γωνία.

Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν πολλές πιθανές οπτικές γωνίες που καθορίζουν κάθε πιθανή κρίση της αλήθειας. Αυτό συνεπάγεται ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος θέασης του κόσμου που να μπορεί να θεωρηθεί οριστικά αληθινός.

Από την πλευρά του, ο ζωτικός λόγος είναι ένα μοντέλο που προτείνεται από τον συγγραφέα ως υπέρβαση του καθαρού λόγου που είχε επιβληθεί κατά τη διάρκεια της Νεωτερικής Εποχής. Αν και επέτρεψε την πρόοδο των φυσικών επιστημών, δεν το έκανε με τις ανθρώπινες επιστήμες, επειδή δεν επαρκούσε για να μάθει κανείς τη ζωή.

10. Ισπανοί φιλόσοφοι: María Zambrano (1904 – 1991)

Η María Zambrano Alarcón γεννήθηκε στη Μάλαγα και ήταν φιλόσοφος και δοκιμιογράφος, το έργο της οποίας επικεντρώνεται σε αυτό που η ίδια αποκαλεί ποιητικό λόγο. Για τη σπουδαία αυτή στοχαστή, η φιλοσοφία ξεκινά από το θείο, από την εξήγηση των καθημερινών πραγμάτων μέσω των μύθων. Θεωρούσε ότι όταν κάποιος αναρωτιέται“Τι είναι τα πράγματα;”, από εκείνο το σημείο δημιουργείται μια φιλοσοφική στάση.

Σύμφωνα με τη Zambrano, υπάρχουν δύο στάσεις: η φιλοσοφική, η οποία δημιουργείται στον άνθρωπο όταν αναρωτιέται κάτι από άγνοια και η ποιητική, η οποία είναι η απάντηση στην οποία βρίσκουμε το νόημα των πάντων.

11. José Ferrater Mora (1912 – 1991)

Γεννημένος στη Βαρκελώνη, ο José Ferrater Mora είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους φιλοσόφους. Υπήρξε ο δημιουργός του ολοκληρωτισμού, μιας μεθόδου που στοχεύει στην ενσωμάτωση αντιτιθέμενων συστημάτων σκέψης (όπως φύση-λογική, ψυχή-σώμα, ύπαρξη-καθήκον)

Επίσης, επικεντρώθηκε σε οντολογικά ζητήματα και έμεινε στην ιστορία για το σπουδαίο έργο του: Λεξικό της Φιλοσοφίας, με 4000 σελίδες σε διπλή στήλη.

12. Gustavo Bueno (1924 – 2016)

Γεννημένος στο Santo Domingo de la Calzada, ο Gustavo Bueno ήταν συγγραφέας πολλών βιβλίων. Η μεγάλη φιλοσοφική του συμβολή ήταν η παρουσίαση ενός νέου ρεύματος σκέψης που ονομάζεται φιλοσοφικός υλισμός.

Το ρεύμα αυτό υπερασπίζεται ότι υπάρχει μόνο το υλικό, αρνούμενο τον πνευματισμό και τις πνευματικές ουσίες. Επομένως, η ύπαρξη του ανθρώπου συνδέεται μόνο με τον υλικό κόσμο.

13. Ισπανοί φιλόσοφοι: Fernando Savater (1947)

Ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους στην Ισπανία σήμερα. Η φιλοσοφική του σκέψη επικεντρώνεται στην ηθική, γεγονός που τον οδήγησε να προβληματιστεί πάνω στην πολιτική και σε διάφορα αμφιλεγόμενα ζητήματα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι το ύφος της γραφής του είναι κατατοπιστικό, καθώς πρόθεσή του είναι να θρέψει τον αναγνώστη με φιλοσοφικές γνώσεις, χωρίς να τον βυθίσει στη σύγχυση και την αβεβαιότητα. Το Ética para Amador είναι ένα από τα πιο διάσημα έργα του και το βιβλίο που τον ανέδειξε ως έναν από τους μεγαλύτερους Ισπανούς συγγραφείς του σήμερα.

Υπάρχουν πολλοί ακόμη Ισπανοί φιλόσοφοι!

Ο κατάλογος των σημαντικότερων φιλοσόφων της Ισπανίας δεν τελειώνει με τη λίστα που σας παρουσιάσαμε σήμερα. Ο Francisco de Vitoria (1483-1546), ο George Santayana (1863-1952), ο Eugenio d’Ors (1881-1954) και ο Julián Marías (1914-2005), μεταξύ άλλων, είναι μέρος αυτής της ομάδας στοχαστών που άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία.