Ακτινοθεραπεία: Χαρακτηριστικά και χρήσεις
Η ακτινοθεραπεία είναι μια θεραπεία για τον καρκίνο που βασίζεται στη χρήση της ιονίζουσας ακτινοβολίας με τη μορφή ακτίνων γ, πρωτονίων, ή σωματιδίων άλφα. Αυτή η τεχνική κάνει χρήση υψηλών συχνοτήτων για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα.
Το Διεθνές Ινστιτούτο κατά του Καρκίνου την ορίζει ως μια θεραπεία που χρησιμοποιεί υψηλές δόσεις ακτινοβολίας για την καταστροφή και τη σμίκρυνση των όγκων. Είναι μια τοπική επέμβαση καθώς στόχος της είναι η καταστροφή των καρκινικών κυττάρων όπου και αν βρίσκονται.
Αυτή η θεραπεία είναι παρούσα περίπου έναν αιώνα. Ωστόσο, πολλές εξελίξεις στη Φυσική, την Ογκολογία, και την Πληροφορική, την έχουν βελτιώσει σημαντικά. Αυτό αντανακλάται στην τεχνολογική βελτίωση του εξοπλισμού που έχει ως αποτέλεσμα καλύτερη ποιότητα και ακρίβεια.
Πώς λειτουργεί η ακτινοθεραπεία;
Η ακτινοθεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση έντονης ενέργειας για την πρόκληση βλάβης στο DNA των καρκινικών κυττάρων, προκαλώντας μικρά ρήγματα στο εσωτερικό τους. Έτσι, δε μπορούν να διαχωριστούν και ν’ αναπτυχθούν.
Αυτή η τεχνική είναι αποτελεσματική επειδή στοχεύει απευθείας τα καρκινικά κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα αναπαράγονται ταχύτερα απ’ ότι τα φυσιολογικά και δε μπορούν να επιδιορθώσουν τη βλάβη που τους προκαλεί η ακτινοβολία όταν γίνεται αποτελεσματικά η θεραπεία. Παρότι και τα γειτονικά φυσιολογικά κύτταρα υποφέρουν από την ακτινοθεραπεία, αυτά μπορούν να επουλωθούν ανάμεσα στις συνεδρίες.
Αυτή η διαδικασία παίρνει αρκετές ημέρες ή εβδομάδες καθώς τα κύτταρα δε μπορούν να σκοτωθούν με μία εφαρμογή. Μόλις σταματήσει η αναπαραγωγική ικανότητα των καρκινικών κυττάρων, το σώμα μπορεί να τα ξεφορτωθεί φυσικά. Έτσι, διασπώνται και το σώμα τα αποβάλει.
Ποιος εφαρμόζει τη θεραπεία;
Αρκετοί επαγγελματίες υγείας εμπλέκονται στην ακτινοθεραπεία. Τυπικά, στο προσωπικό περιλαμβάνονται:
- Ένας ακτινολόγος-ογκολόγος. Αυτός είναι ο επικεφαλής που επιβλέπει όλη τη διαδικασία της ακτινοθεραπείας για τον καρκίνο καθώς έχει εκπαιδευτεί για τη σωστή χορήγησή της.
- Ένας ραδιοφυσικός. Πρόκειται για έναν φυσικό εξειδικευμένο στη ραδιολογία. Ο ρόλος του είναι να εξασφαλίζει πως ο εξοπλισμός που εκπέμπει τις ακτίνες δουλεύει σωστά και ότι εφαρμόζει τη σωστή δόση.
- Ένας τεχνικός δοσομετρητή. Αυτό το άτομο βοηθά τον γιατρό και τον ραδιοφυσικό να σχεδιάσουν τη θεραπεία.
- Ένας ραδιοτεχνικός. Αυτό το άτομο είναι υπεύθυνο για τον χειρισμό του εξοπλισμού και την καθοδήγηση του ασθενή.
- Μία νοσοκόμα ακτινοθεραπείας. Αυτό το άτομο είναι ειδικά εκπαιδευμένο στην ακτινοθεραπεία και μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή και να του δώσει πληροφορίες.
Σημειώστε ότι η θεραπεία ποικίλλει ανάλογα τον τύπο της ακτινοθεραπείας. Οι πιο συχνοί τύποι είναι:
- Εσωτερική: Αν η πηγή της ακτινοβολίας βρίσκεται μέσα στο σώμα.
- Εξωτερική: Όταν οι ακτίνες εφαρμόζονται εξωτερικά και κατευθύνονται προς τον όγκο.
- Συστημική: Όταν γίνεται χρήση ραδιενεργών φαρμάκων.
Διαβάστε ακόμη: Κρυοπηξία: μια αντιμετώπιση για τον καρκίνο του μαστού
Παρενέργειες της ακτινοθεραπείας
Η ακτινοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε υγιή κύτταρα που βρίσκονται κοντά στα καρκινικά. Μπορεί να οδηγήσει σε παρενέργειες παρά την ικανότητα ανάρρωσης των κυττάρων. Αυτές οι παρενέργειες διαφέρουν από άτομο σε άτομο, όμως οι πιο συχνές είναι:
- Δερματολογικά προβλήματα όπως ξηρότητα, κνησμός, ή ξεφλούδισμα, καθώς και η δημιουργία φουσκαλών (συνήθως εξαφανίζονται μετά από μερικές εβδομάδες).
- Αίσθημα συνεχόμενης κούρασης.
Οι παρενέργειες εξαρτώνται από το σημείο που δέχεται την ακτινοβολία το άτομο:
- Η λήψη ακτινοβολίας στο κεφάλι και τον αυχένα μπορεί να προκαλέσει ξηρότητα, πληγές στο στόμα και τα ούλα. Επίσης, δυσκολία στην κατάποση, δυσκαμψία στο σαγόνι, ναυτία, κοιλότητες, ή ένα είδος πρηξίματος που ονομάζεται λεμφοίδημα.
- Όταν γίνεται στο στήθος ίσως προκαλέσει δυσκολία στην αναπνοή ή την κατάποση, πόνο στις θηλές, δυσκαμψία στους ώμους, βήχα, πυρετό, και πόνο στο στήθος. Αυτό ονομάζεται επίσης και πνευμονίτιδα και ακτινική ίνωση.
- Όταν η ακτινοβολία γίνεται στο στομάχι και την κοιλιά μπορεί να οδηγήσει σε ναυτία, εμετό, ή διάρροια.
- Τέλος, η ακτινοβολία στη λεκάνη μπορεί να προκαλέσει διάρροια, πρωκτική αιμορραγία, ακράτεια, ερεθισμό της κύστης, στυτική δυσλειτουργία, και χαμηλότερο αριθμό σπερματοζωαρίων στους άνδρες. Στις γυναίκες μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στην εμμηνόρροια και συμπτώματα πρώιμης εμμηνόπαυσης.
Γενικές συμβουλές για την ακτινοθεραπεία
Θα πρέπει να ρωτήσετε τον γιατρό σας για τον τρόπο διεξαγωγής της διαδικασίας και τις πιθανές παρενέργειες πριν ξεκινήσετε την ακτινοθεραπεία. Πολύ πιθανόν να σας συστήσει μια ειδική διατροφή για να μπορέσετε να αντεπεξέλθετε σε προβλήματα όπως ναυτία ή δυσκολία στην κατανάλωση φαγητού.
Το σώμα δαπανά πολλή ενέργεια προσπαθώντας να επουλωθεί κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Έτσι, διατροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες και θερμίδες είναι καλές ώστε να διατηρήσει ο ασθενής ένα επαρκές βάρος. Όπως μπορείτε να δείτε, ένα καλά ισορροπημένο πλάνο διατροφής θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε την κούραση.
Θα πρέπει επίσης να φροντίσετε ιδιαιτέρως το δέρμα καθώς είναι το πρώτο όργανο που λαμβάνει την ακτινοβολία. Η χρήση αλοιφών και άλλων προϊόντων για το δέρμα δεν προτείνεται χωρίς τη διαβούλευση με τον επιβλέποντα γιατρό πρώτα.
Τέλος, καλό είναι να φοράτε χαλαρά ρούχα χωρίς ελαστικά τα οποία μπορούν να τρίβονται στην περιοχή που λάβατε την ακτινοβολία, αυτό για να αποτρέψετε τις πληγές και το ξεφλούδισμα κυρίως.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Sánchez, N. C. (2013). Conociendo y comprendiendo la célula cancerosa: Fisiopatología del cáncer. Revista Médica Clínica Las Condes, 24(4), 553-562.
- Bayo, N. (2001). Reacción celular ante la radiación. Radiobiología, 1(1), 9-11.
- Guinot, J. L. (2004). Entre el miedo y la esperanza: la experiencia de afrontar un cáncer. Anaya-Spain.
- Nejaim, Yuri, et al. “Racionalización de la dosis de radiación.” Revista estomatologica herediana 25.3 (2015): 238-245.
- Torrecilla, José López, and Ernesto Bataller Alonso. “Situación de la braquiterapia en España. Análisis de complejidad y tiempos de preparación y tratamiento.” Revista de Oncología 3.2 (2001): 91-99.
- Expósito, José, et al. “Variabilidad en los tratamientos con radioterapia externa. Estudio de los hospitales públicos de Andalucía.” Var Práct Méd Sist Nac Salud 3.2 (2009): 236-240.
- García López, Andrea. “Radioisótopos de iodo con aplicaciones biomédicas.” (2017).
- Villarín, Alfredo J. Lucendo, Laura Polo Araujo, and Jesús Noci Belda. “Cuidados de enfermería en el paciente con cáncer de cabeza y cuello tratado con radioterapia.” Enfermería Clínica 15.3 (2005): 175-179.
- Heredia, Gilda Lucia Garcia, et al. “Manifestaciones bucales por radioterapia en pacientes geriátricos con cáncer de cabeza y cuello.” Revista Cubana de Estomatología 54.4 (2017): 1-11.
- Montero, A., et al. “Control de síntomas crónicos: Efectos secundarios del tratamiento con Radioterapia y Quimioterapia.” Oncología (Barcelona) 28.3 (2005): 41-50.
- Kelsey, Thomas, Raúl de Diego Burillo, and Justo Callejo Olmos. “Radioterapia y gonadotoxicidad femenina.” Preservación de la fertilidad en la paciente oncológica (2009): 43.