Εμμονική προσωπικότητα: Τέσσερα χαρακτηριστικά της
Υπάρχουν άνθρωποι αυθόρμητοι και εξωστρεφείς, άνθρωποι πιο σοβαροί, τυπικοί, και οργανωμένοι, αλλά και άτομα με εμμονική προσωπικότητα. Ο χαρακτήρας των τελευταίων είναι ιδιαίτερα αυστηρός και συνήθως οδηγεί σε διενέξεις και δυσφορία.
Η λέξη εμμονή έχει πολλές διαφορετικές έννοιες και υπάρχουν εφαρμογές της που δεν είναι ακριβείς. Παραδείγματος χάρη, ένα άτομο το οποίο επικεντρώνεται έντονα σε μια ιδέα, δραστηριότητα, ή σχέση, αποκτά συχνά την ταμπέλα “εμμονικός”. Όμως, αυτό απέχει πολύ από τη σημασία του όρου από κλινικής πλευράς.
Η εμμονική προσωπικότητα
Τη γνωρίζουμε και ως ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ένα σταθερό και επίμονο μοτίβο σκέψεων, συναισθημάτων, και πράξεων που χαρακτηρίζονται από αυστηρότητα, τελειομανία, και την ανάγκη ελέγχου.
Είναι μια διαταραχή προσωπικότητας, και έτσι όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά εκφράζονται σε κάθε τομέα της ζωής του ατόμου, τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και σε επαγγελματικό.
Τα χαρακτηριστικά μιας εμμονικής προσωπικότητας
Η εμμονική προσωπικότητα εκδηλώνεται με μια σειρά αναγνωρίσιμων χαρακτηριστικών. Ωστόσο, αυτές οι συμπεριφορές υπάρχουν σε μικρότερο επίπεδο και δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να δημιουργούν πολλά από τα μειονεκτήματα αυτής της διαταραχής.
1. Υπερβολική οργάνωση
Το να είστε οργανωμένοι είναι χρήσιμο όταν πρόκειται να εκπληρώσετε ορισμένες εργασίες ή καθήκοντα, και απελευθερώνει χρόνο σε μια πολυάσχολη ατζέντα, όταν γίνεται σωστά. Όμως, ένα άτομο με εμμονική προσωπικότητα το φτάνει στα άκρα και στο τέλος γίνεται αντιπαραγωγική η διαδικασία.
Για παράδειγμα, μπορεί να περνά πολύ χρόνο στην εκπλήρωση της ατζέντας του, στη δημιουργία προγραμμάτων και υπενθυμίσεων, ενώ αφήνει στην άκρη την κύρια εργασία.
2. Τελειομανία
Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή προσωπικότητας διψούν για τελειότητα σε οτιδήποτε κάνουν, και δεν αφήνουν στον εαυτό τους περιθώρια για λάθη. Έτσι, αυτό τους οδηγεί να εκτελούν δραστηριότητες κάτω από υπερβολική πίεση.
Γι’ αυτό έχουν την τάση να αναβάλλουν τις πιο δύσκολες. Επιπλέον, έχουν την τάση να ελέγχουν συνέχεια για τυχόν λάθη, κάνοντας αδύνατο να προλάβουν τις προθεσμίες σε πολλές περιπτώσεις.
3. Αδιαλλαξία
Αυτά τα άτομα χρειάζονται ξεκάθαρους και ακριβείς κανόνες τους οποίους θα πρέπει να ακολουθούν αυτοί, αλλά και όλοι οι υπόλοιποι. Είναι τεχνικοί (στη δουλειά τους), κοινωνικοί και ηθικοί, και έτσι γίνονται πιο αδιάλλακτοι με τους συνεργάτες, τους συγγενείς, και τους γνωστούς τους.
Επιπροσθέτως, πιστεύουν ότι οι άλλοι δεν είναι ικανοί να ανταποκριθούν στα υψηλά τους πρότυπα, και έτσι φορτώνουν τον εαυτό τους με καθήκοντα. Ακόμη, πιστεύουν ότι κάθε εκούσια ή ακούσια παράβαση πρέπει να επισημανθεί και να τιμωρηθεί.
4. Χαμηλή έκφραση συναισθημάτων
Ένα άτομο με εμμονική προσωπικότητα είναι τυπικό, σοβαρό, και ευγενικό στις αλληλεπιδράσεις του, και έτσι μειώνεται η έκφραση των συναισθημάτων του. Επιπλέον, ίσως να μην αισθάνεται άνετα με την αυθόρμητη εκδήλωση των συναισθημάτων των άλλων.
Εμμονική προσωπικότητα – Η ανάπτυξή της
Τόσο γενετικοί, όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες οδηγούν στη δημιουργία μιας εμμονικής προσωπικότητας. Έτσι, σχετίζεται με το στυλ ανατροφής, τις εμπειρίες στην παιδική ηλικία, και την κουλτούρα στην οποία έχει μεγαλώσει το άτομο, πέραν της κληρονομικότητας.
Μια ανατροφή απολυταρχική και χειριστική μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη αυτών των χαρακτηριστικών σε ένα άτομο. Αυτό γίνεται για ν’ αποφύγουν την τιμωρία, ακόμη και ως ενήλικες. Η υπερπροστασία επηρεάζει επίσης καθώς οι γονείς δεν επιτρέπουν στο παιδί να δοκιμάσει καινούργια πράγματα από μόνο του και να κάνει λάθη. Έτσι, το παιδί καταλήγει να εσωτερικεύει την ιδέα ότι θα πρέπει ν’ αποζητά την τελειότητα.
Με τον ίδιο τρόπο, οι κοινωνίες με περιοριστικά και υποχρεωτικά ηθικά πρότυπα (οι θρησκείες για παράδειγμα) μπορούν επίσης να συμβάλουν στην εμφάνιση τέτοιων συμπτωμάτων.
Ξεπερνώντας μια εμμονική προσωπικότητα
Το άτομο θα πρέπει να έχει επίγνωση της κατάστασής του. Δηλαδή, θα πρέπει ν’ αναγνωρίζει ότι τα μοτίβα σκέψεων και συμπεριφορών του είναι επιβλαβή, για να μπορέσει να είναι αποτελεσματική η θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής προσωπικότητας.
Η υποστήριξη από επαγγελματία είναι σημαντική καθώς τους βοηθά να κατανοήσουν την προέλευση της προσωπικότητας τους ώστε να προσπαθήσουν να την αλλάξουν.
Επιπλέον, η έκθεση είναι μία από τις πιο αποτελεσματικές τεχνικές. Το άτομο αρχίζει να έρχεται αντιμέτωπο με συγκεκριμένες καταστάσεις στις οποίες θα δρούσε αυστηρά και θα πρέπει ν’ αποφύγει τέτοιου είδους αντιδράσεις. Οι τεχνικές χαλάρωσης και η εκπαίδευση επίλυσης προβλημάτων είναι επίσης αποτελεσματικά.
Ίσως σας ενδιαφέρει: Πώς να αντιμετωπίσετε τις εμμονικές σκέψεις
Εμμονική προσωπικότητα εναντίον ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής
Είναι απαραίτητο να τα διαφοροποιήσουμε αυτά. Ναι, και οι δύο παθήσεις συχνά συμβαίνουν ταυτόχρονα, αλλά είναι διαφορετικές.
Αρχικά, η πρώτη είναι μια διαταραχή προσωπικότητας ενώ η τελευταία μια αγχώδης διαταραχή. Το κύριο χαρακτηριστικό της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι η ύπαρξη εμμονών (αδιάκριτων σκέψεων) και ψυχαναγκασμού (συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να εξουδετερώσουν τη δυσφορία αυτών των σκέψεων).
Αυτά τα χαρακτηριστικά δεν αποτελούν τμήμα της εμμονικής προσωπικότητας. Επιπροσθέτως, οι άνθρωποι νιώθουν πως αυτές οι σκέψεις είναι ακατάλληλες σε αντίθεση με ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ενώ οι πεποιθήσεις τους είναι αληθινές, αποδεκτές και με συνοχή.
Ο περιορισμός δεν βοηθά
Αρκετά από τα χαρακτηριστικά της εμμονικής προσωπικότητας επαινούνται και επιβραβεύονται στη σημερινή ατομικιστική και ανταγωνιστική κοινωνία. Όμως, μπορούν να οδηγήσουν σε συναισθηματική δυσφορία και σε προβλήματα στις σχέσεις με άλλα άτομα όταν φτάνουν στα άκρα.
Τέλος, αναζητήστε επαγγελματική καθοδήγηση αν νιώθετε ότι η αυστηρή συμπεριφορά σας περιορίζει την ανάπτυξή σας ως άτομο.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Caballo, V. E. (2001). Tratamientos cognitivo-conductuales para los trastornos de la personalidad. Psicología Conductual, 9(3), 579-605.
- Barrionuevo, B. J. (2020). Caso de trastorno de personalidad obsesivo compulsivo y modelo cognitivo conductual. Recuperado abril, 2021 de http://repositorio.utmachala.edu.ec/bitstream/48000/15224/1/ECFCS-2020-PSC-DE00002.pdf
- Sanz, P., & Fernández-Cuevas, A. (2015). Trastorno obsesivo compulsivo. Medicine-Programa de Formación Médica Continuada Acreditado, 11(84), 5008-5014.