Οι 13 πιο επικίνδυνοι ιοί για τον άνθρωπο

Οι ιοί αποτελούν την κύρια αιτία λοιμώξεων στον κόσμο, προκαλώντας μεγάλη ποικιλία κλινικών εικόνων και διαφορετικούς βαθμούς σοβαρότητας των νόσων.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από γιατρό Maryel Alvarado Nieto.

Τελευταία ενημέρωση: 22 Ιανουαρίου, 2023

Οι ιοί αποτελούν την κύρια αιτία λοιμώξεων στον κόσμο, προκαλώντας μεγάλη ποικιλία κλινικών εικόνων και διαφορετικούς βαθμούς σοβαρότητας των νόσων. Τα μικροσκοπικά αυτά σωματίδια θεωρούνται ενδοκυτταρικά παράσιτα, καθώς ο μόνος τρόπος αναπαραγωγής τους είναι με τη χρήση του μηχανισμού των κυττάρων στα οποία εισβάλλουν. Παρόλο που υπάρχει ένα ευρύ φάσμα από αυτά, σε αυτό το άρθρο θα δούμε ποιοι είναι οι πιο επικίνδυνοι ιοί για τον άνθρωπο.

Τούτου λεχθέντος, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι ο ορισμός της επικινδυνότητας δεν μπορεί να περιορίζεται στην υψηλή θνησιμότητα από τη μόλυνση, αλλά πρέπει να περιλαμβάνει και τους ιούς εκείνους που σχετίζονται με σοβαρά επακόλουθα στον άνθρωπο. Για το λόγο αυτό, θα ομαδοποιήσουμε αυτούς τους λοιμογόνους παράγοντες ανάλογα με τη μορφή με την οποία προκαλούν ασθένειες.

Συγγενείς λοιμώξεις: Ιοί που είναι επικίνδυνοι για τον άνθρωπο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Ορισμένες λοιμώξεις θεωρούνται επικίνδυνες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης επειδή παρεμβαίνουν στη φυσιολογική ανάπτυξη του μωρού. Ομοίως, η μετάδοση κατά τη διάρκεια του τοκετού εγκυμονεί κινδύνους για το νεογέννητο.

Επομένως, ο καλός προγεννητικός έλεγχος είναι απαραίτητος για την ανίχνευσή τους. Μεταξύ των αιτιολογικών παραγόντων αυτών των λοιμώξεων είναι οι ιοί που ευθύνονται για τα εξής:

• Αποβολή και αυτόματη έκτρωση
• Θάνατος του εμβρύου
• Πρόωρος τοκετός
• Χαμηλό βάρος γέννησης
• Συγγενείς δυσπλασίες

Η βιβλιογραφία συνήθως ομαδοποιεί τις λοιμώξεις αυτές υπό το ακρωνύμιο TORCH, το οποίο περιλαμβάνει τους κύριους αιτιολογικούς παράγοντες των νεογνικών μεταδοτικών ασθενειών. Η αναζήτηση των λοιμώξεων TORCH είναι κοινή για τον προσδιορισμό της παρουσίας αυτών των παθογόνων παραγόντων κατά τη διάρκεια της κύησης.

1. Ο ιός της ερυθράς

Το σύνδρομο συγγενούς ερυθράς είναι μια σοβαρή κατάσταση που μπορεί να προληφθεί και κατά την οποία το νεογέννητο παρουσιάζει ελαττώματα σε διάφορα όργανα. Μεταξύ των συνηθέστερων αλλοιώσεων, περιγράφονται οι ακόλουθες:

• Κώφωση
• Μικροκεφαλία
• Μικροφθαλμία
• Συγγενής καταρράκτης
• Καρδιακές ανωμαλίες

Ο κύριος παράγοντας κινδύνου είναι η μόλυνση της μητέρας με τον ιό της ερυθράς κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Ωστόσο, η μόλυνση σε μεταγενέστερα στάδια της ανάπτυξης του εμβρύου δεν θεωρείται ακίνδυνη.

2. Κυτταρομεγαλοϊός (CMV)

Αν και ο CMV είναι η κύρια αιτία συγγενούς λοίμωξης, οι επιπτώσεις του εξαρτώνται από την ηλικία κύησης στην οποία εμφανίζεται η λοίμωξη. Θεωρείται επικίνδυνος στην εγκυμοσύνη, επειδή μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη σημαντικών νευρολογικών ελλειμμάτων.

Αυτά περιλαμβάνουν τα εξής:

• Διάφοροι βαθμοί απώλειας ακοής
• Καθυστερημένη ψυχοκινητική ανάπτυξη
• Διαταραχές της όρασης
• Εγκεφαλική παράλυση
• Επιληψία

3. Απλός έρπης, ένας επικίνδυνος ιός για τα νεογνά

Η συγγενής λοίμωξη από απλό έρπητα είναι σπάνια, αλλά η κλινική εικόνα που προκαλεί θεωρείται σοβαρή. Το νεογέννητο συνήθως μολύνεται μέσω του γεννητικού σωλήνα, αναπτύσσοντας τις χαρακτηριστικές βλάβες τις ημέρες μετά τη γέννηση.

Περισσότερα από τα μισά βρέφη που εκτίθενται στον απλό έρπητα παρουσιάζουν νευρολογική βλάβη ως αποτέλεσμα μόλυνσης του κεντρικού νευρικού συστήματος, ενώ σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει διάχυτη εικόνα. Η εισαγωγή αντιικής θεραπείας έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη θνησιμότητα που σχετίζεται με αυτή τη συγγενή λοίμωξη.

Ιοί που είναι επικίνδυνοι επειδή προκαλούν λοιμώξεις που μπορεί να είναι θανατηφόρες

Υπάρχουν επίσης ιογενείς λοιμώξεις που συνδέονται με υψηλή θανατηφόρα δράση, δηλαδή η μετάδοσή τους μπορεί να θεωρηθεί σχεδόν συνώνυμη του θανάτου. Ωστόσο, οι ασθένειες αυτές είναι αρκετά σπάνιες, καθώς δεν αντιστοιχούν σε ανθρώπινες λοιμώξεις.

Επιπλέον, δεδομένου ότι οι γεωγραφικές περιοχές διάδοσης είναι καλά οριοθετημένες και μπορούν να εφαρμοστούν προληπτικά μέτρα, ο κίνδυνος μόλυνσης μπορεί να μειωθεί. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν πληθυσμοί ευάλωτοι σε αυτούς τους θανατηφόρους ιούς.

4. Λύσσα

Η λύσσα είναι μια ιογενής εγκεφαλίτιδα ορισμένων ζώων που μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω της επαφής με το σάλιο του άρρωστου ζώου. Αυτό συμβαίνει συνήθως μέσω δαγκωμάτων.

Αν και ο ιός αυτός διαδίδεται παγκοσμίως, τα περισσότερα κρούσματα συγκεντρώνονται στην Αφρική και την Ασία. Οι κύριες δεξαμενές αυτών των επικίνδυνων ιών είναι οι νυχτερίδες και οι αλεπούδες, αλλά είναι πιο συνηθισμένο να μεταδίδεται στον άνθρωπο από σκύλους και γάτες.

Η λύσσα έχει κίνδυνο θνησιμότητας κοντά στο 100%. Ωστόσο, μια προφύλαξη μετά την έκθεση μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα, καθιστώντας την ασθένεια προλήψιμη.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μόλις αρχίσουν τα νευρολογικά συμπτώματα, δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα βελτίωσης. Από την άλλη πλευρά, ο συστηματικός εμβολιασμός των οικόσιτων ζώων αποτρέπει τη μόλυνσή τους.

5. Επικίνδυνοι ιοί για τον άνθρωπο: Έμπολα

Ένας άλλος ιός του οποίου η αιτία δεν είναι ο άνθρωπος είναι ο έμπολα, ο οποίος προκαλεί σοβαρή νόσο με κλινική εικόνα και επακόλουθη πολυοργανική ανεπάρκεια που οδηγεί στο θάνατο το 50% των ασθενών. Η νόσος του ιού Έμπολα χαρακτηρίζεται από γαστρεντερική προσβολή και ευθύνεται για αρκετές επιδημίες στην Αφρική.

Οι μεταγενέστερες έρευνες κατάφεραν να προσδιορίσουν το πρώτο κρούσμα μόλυνσης στις περισσότερες από αυτές τις επιδημίες. Ωστόσο, δεν έχει διαπιστωθεί ποια αιτία προκάλεσε τις επιδημίες.

6. Ο ιός Μάρμπουργκ

Όπως και ο έμπολα, ο ιός Μάρμπουργκ ανήκει στην οικογένεια Filovirus και προκαλεί παρόμοια γαστρεντερική εικόνα. Ωστόσο, η θνησιμότητα που περιγράφεται για τους ασθενείς αυτούς φτάνει το 90% των περιπτώσεων.

Αρκετά πρωτότυπα εμβόλια βρίσκονται σήμερα σε διάφορα στάδια έρευνας και έχουν ως στόχο να προσδώσουν ανοσία σε αυτούς τους τύπους ιών. Αν και τα αποτελέσματα φαίνονται ελπιδοφόρα, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες.

Χρόνιες ιογενείς λοιμώξεις που συνδέονται με την ανάπτυξη καρκίνου

Υπάρχουν ορισμένοι ιοί που, παρά το γεγονός ότι προκαλούν υποδιαγνωσμένες λοιμώξεις, οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι συνδέονται με την ανάπτυξη καρκίνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι μηχανισμοί με τους οποίους οι ιοί αυτοί θεωρούνται ογκογόνοι δεν έχουν περιγραφεί πλήρως, αλλά η συσχέτιση έχει αποδειχθεί.

7. Ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV)

Ο HPV είναι η πιο διαδεδομένη σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη (ΣΜΝ ) στον κόσμο. Υπάρχουν περισσότεροι από 170 διαφορετικοί γονότυποι αυτού του ιού, ορισμένοι από τους οποίους προκαλούν κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων.

Άλλοι, ωστόσο, τείνουν να περνούν απαρατήρητοι επειδή δεν προκαλούν εμφανείς κλινικές εκδηλώσεις. Ωστόσο, μεταξύ της τελευταίας ομάδας, υπάρχουν αρκετοί ορότυποι που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν οι τύποι 16 και 18, καθώς είναι οι πιο συχνά παρόντες σε πρόδρομες αλλοιώσεις του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι, ως σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, η λοίμωξη από τον HPV μπορεί να προληφθεί με τη χρήση προφυλακτικού και τη χορήγηση του εμβολίου.

Ομοίως, η έγκαιρη ανίχνευση κυτταρικών αλλαγών που υποδηλώνουν λοίμωξη είναι δυνατή μέσω της περιοδικής κυτταρολογίας.

8. Ηπατίτιδα Β και C: Γιατί θεωρούνται επικίνδυνοι ιοί;

Από την πλευρά τους, οι ιοί της ηπατίτιδας Β και C θεωρούνται επίσης σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις, καθώς αυτή είναι η κύρια μορφή μετάδοσής τους. Και οι δύο παράγοντες εμπλέκονται στην ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκινώματος, το οποίο αποτελεί την τέταρτη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο στον κόσμο.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι υπάρχουν προγράμματα εμβολιασμού που προλαμβάνουν αποτελεσματικά μια λοίμωξη από ηπατίτιδα Β. Ομοίως, υπάρχει σήμερα αντιική θεραπεία ικανή να αποτρέψει την εξέλιξη σε κίρρωση σε χρόνιες λοιμώξεις από ηπατίτιδα C, μειώνοντας έτσι τη συχνότητα εμφάνισης αυτού του καρκινώματος.

9. Η οικογένεια των κορωνοϊών: Αιτίες παγκόσμιων συναγερμών

Αν και οι κορωνοϊοί είναι γνωστό ότι προκαλούν ήπιες ασθένειες στον άνθρωπο από τη δεκαετία του 1970, είναι επίσης αλήθεια ότι κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα ήταν υπεύθυνοι για ορισμένους επιδημιολογικούς συναγερμούς παγκοσμίως. Το 2002, εμφανίστηκε ο SARS-CoV-1, προκαλώντας σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS), το οποίο επηρέασε σχεδόν 10.000 άτομα σε 32 διαφορετικές χώρες.

Στη συνέχεια, το 2012, εμφανίστηκε ο MERS-CoV στη Σαουδική Αραβία, μολύνοντας περισσότερα από 2.500 άτομα σε 27 χώρες. Και από το 2019 εμφανίζεται στην Κίνα ο SARS-CoV-2, παραγωγός της νόσου που ονομάζεται COVID-19, με υψηλή μετάδοση μέσω των αναπνευστικών εκκρίσεων.

Άλλοι επικίνδυνοι ιοί

Αρκετοί ιοί έχουν την ικανότητα να προκαλούν εμπύρετες νόσους, οι οποίες συνήθως ακολουθούνται από μια φάση που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση αιμορραγικών εκδηλώσεων. Στους ασθενείς αυτούς, η θεραπεία είναι συνήθως υποστηρικτική, με μέτρα που αποσκοπούν στην πρόληψη της εξάπλωσης της λοίμωξης σε άλλους.

Στους ιούς αυτούς περιλαμβάνονται οι ακόλουθοι:

• Αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας-Κόνγκο (CCHF): Πρόκειται για μια ασθένεια που προκαλείται από έναν ιό Nairovirus, του οποίου η κύρια μορφή μετάδοσης είναι το τσίμπημα μολυσμένου κρότωνα (τσιμπούρι). Η θνησιμότητα του CCHF κυμαίνεται από 3% έως 30%.
• Ιός Guanarito: Αυτός προκαλεί τον αιμορραγικό πυρετό της Βενεζουέλας, μια ασθένεια που ενδημεί στο κέντρο της χώρας και συνδέεται με θνησιμότητα έως και 30%.
• Αιμορραγικός πυρετός της Βολιβίας: Προκαλείται από τον ιό Machupo. Φορέας του είναι ένα τρωκτικό και ο ιός αυτός προσβάλλει πληθυσμούς στη βόρεια Βολιβία. Η θνησιμότητά του φθάνει το 20%.
• Ιός Junín: Αυτός ο ιός προκαλεί τον αιμορραγικό πυρετό της Αργεντινής, ο οποίος είναι συχνός στις αγροτικές περιοχές της χώρας αυτής. Συνδέεται με θνησιμότητα που κυμαίνεται μεταξύ 10% και 20%.

Ο εμβολιασμός μπορεί να εξαλείψει τον κίνδυνο των ιών

Το καλύτερο παράδειγμα για τη συνέχιση της εφαρμογής προγραμμάτων ανοσοποίησης παρέχεται από μια πλέον εξαλειφθείσα ιογενή λοίμωξη: την ευλογιά. Ο ιός αυτός ήταν υπεύθυνος για καταστροφικές επιπτώσεις σε ευάλωτους πληθυσμούς επί αιώνες, αφήνοντας ποικίλου βαθμού επακόλουθα στους επιζώντες. Ωστόσο, χάρη στην ανάπτυξη εμβολίων και στα πρωτόκολλα μαζικής ανοσοποίησης, η ευλογιά του ανθρώπου εξαλείφθηκε το 1980.