Τι είναι η ψυχοδυναμική θεραπεία και πότε συνιστάται;

Η ψυχοδυναμική θεραπεία χρησιμοποιεί πολλαπλά εργαλεία για να βοηθήσει τους ασθενείς. Στο άρθρο θα μάθετε το πότε συνιστάται.

Είτε λόγω τω μαθημάτων στο σχολείο, είτε επειδή κάποτε κάναμε ψυχοθεραπεία είτε λόγω των εννοιών που επαναλαμβάνουμε καθημερινά, όλοι γνωρίζουν τι είναι η ψυχανάλυση και ποιος είναι ο Freud. Ωστόσο, δεν ξέρουν όλοι τι είναι η ψυχοδυναμική θεραπεία .

Όπως εξηγεί μια δημοσίευση στο American Journal of Psychiatry, αυτή η μορφή θεραπείας χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ορισμένων ψυχικών διαταραχών. Αλλά σε τι ακριβώς συνίσταται και πότε ενδείκνυται; Ακολουθεί μια λεπτομερής εξήγηση.

Ψυχοδυναμική θεραπεία: σε τι συνίσταται και ποια είναι η προέλευσή της

Ο όρος “ψυχοδυναμική θεραπεία” αναφέρεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ του συνειδητού και του υποσυνείδητου. Δηλαδή, ορισμένα από τα συμπτώματα και τα αίτια της δυσφορίας των ανθρώπων δεν βρίσκονται στην επιφάνεια, αλλά σε ένα βαθύτερο επίπεδο.

Με τη σειρά της, όπως δείχνει και το όνομά της, η έμφαση δίνεται στην κίνηση ή τη διακύμανση. Αυτό δείχνει ότι οι άνθρωποι, στον αγώνα τους να επιτύχουν τους στόχους τους, έχουν να αντιμετωπίσουν αντιθετικά ζεύγη συναισθημάτων- ικανοποίηση και δυσαρέσκεια, αυτονομία και εξάρτηση.

Βασικές βάσεις

Η ψυχοδυναμική θεραπεία αποτελείται από ένα σύνολο θεωριών, των οποίων οι πιο γνωστοί είναι ο Freud, ο Erikson και ο Jung. Ορισμένες από τις κεντρικές της βάσεις είναι οι εξής:

• Ύπαρξη του ασυνείδητου: υπάρχουν διεργασίες στις οποίες δεν έχουμε εύκολη πρόσβαση, οι οποίες είναι λανθάνουσες και επηρεάζουν τη ζωή μας. Υπάρχει ένα νόημα που πρέπει να διαλευκανθεί.
• Ψυχικές συγκρούσεις: προκύπτουν από φόβους, επιθυμίες, φαντασιώσεις. Απέναντι σε αυτές εμφανίζονται συχνά μηχανισμοί άμυνας, όπως η καταπίεση.
• Η εμπειρία της παιδικής ηλικίας έχει μεγάλο αντίκτυπο σε όλη μας τη ζωή. Πολλές διδαχές και συγκρούσεις προέρχονται από εκεί. Γι’ αυτό, ορισμένες θεραπείες γυρίζουν ξανά στην πρώιμη παιδική ηλικία. Εκείνη την εποχή, η προσωπικότητα διαμορφώνεται με επιδραστικό τρόπο, ιδίως στην επαφή με τις πρωταρχικές φιγούρες φροντίδας.
• Ένα άλλο κλειδί της ψυχοδυναμικής θεραπείας έχει να κάνει με τη σχέση μεταξύ αναλυτή και πελάτη. Εδώ οι έννοιες της μεταβίβασης και της αντιμεταβίβασης είναι το κλειδί. Από αυτή τη σύνδεση που δημιουργείται στις συναντήσεις, μπορούν να εντοπιστούν μοτίβα, σχέσεις ή ενδείξεις που ρίχνουν φως σε εμπειρίες του παρελθόντος. Δηλαδή, ορισμένες πτυχές προηγούμενων σχέσεων ή μοντέλων επαναδραστηριοποιούνται στην τρέχουσα σχέση.
• Τα συμπτώματα αποτελούν συμβιβαστικές λύσεις. Δηλαδή, μια συμφωνία μεταξύ αυτού που επιθυμούμε και αυτού που μπορούμε να κάνουμε. Για παράδειγμα, μεταξύ των επιθυμιών και αυτού που θέλει το ασυνείδητο σε σχέση με αυτό που μας υποδεικνύει το υπερεγώ ως σωστό.

Στάδια ή κυριότερα σημεία των ψυχοδυναμικών θεωριών

Η συμβολή της φροϋδικής ψυχαναλυτικής θεωρίας επεκτάθηκε και σε άλλες θεωρίες. Ορισμένες από αυτές είναι οι ακόλουθες:

• Ψυχολογία του εγώ.
• Θεωρία των σχέσεων του αντικειμένου.
• Θεωρία της προσκόλλησης.
• Ψυχολογία του εαυτού.
• Διαπροσωπική ψυχολογία.
• Σχεσιακή ψυχανάλυση.

Θα περιγράψουμε αναλυτικά ορισμένες από αυτές και τα κλειδιά τους για την κατανόηση του συνόλου των θεωριών που συνθέτουν την ψυχοδυναμική θεραπεία.

Ψυχαναλυτική θεραπεία

Από τη μία πλευρά, έχουμε τον Freud- με την ψυχαναλυτική θεραπεία- ο οποίος εργάστηκε σε διαφορετικές εποχές, με μοντέλα που εμπλούτισε και ξεπέρασε. Έτσι, στο πλαίσιο του τοπογραφικού μοντέλου, πρότεινε την ύπαρξη ασυνείδητων έναντι συνειδητών δυνάμεων.

Στη συνέχεια πρότεινε το δομικό μοντέλο, στο οποίο θέτει το “αυτό”, το “εγώ” και το “υπερεγώ” ως τρεις διαφορετικές περιπτώσεις.

• Το “αυτό” περιέχει ασυνείδητες πτυχές, καθώς είναι η δεξαμενή όλων των παρορμήσεων και των ορμών.
• Το “υπερεγώ” είναι η εξουσία, οι κανόνες και οι ηθικές αξίες.
• Τέλος, το “εγώ” χαρακτηρίζεται από τον διαμεσολαβητικό του ρόλο μεταξύ των δύο προηγούμενων, παρέχοντας εκείνη την “ποσόστωση της πραγματικότητας” και την εκτέλεση.

Ψυχοθεραπεία του “εγώ”

Αργότερα, η “ψυχοθεραπεία του “εγώ” εμφανίστηκε με μεγαλύτερη επιρροή για την επίλυση των συγκρούσεων. Εδώ συναντάμε μορφές όπως ο Erikson, ο οποίος εμβαθύνει την ψυχοσεξουαλική θεωρία της ανάπτυξης- δεν σταματά στην παιδική ηλικία αλλά ενσωματώνει τον κύκλο ζωής.

Προτείνει επίσης επιτεύγματα για την ανάπτυξη. Το άτομο πρέπει να ξεπεράσει ορισμένες προκλήσεις ή καθήκοντα καθώς περνάει από το ένα στάδιο στο επόμενο. Επιπλέον, ο συγγραφέας δίνει τεράστια σημασία στην επίδραση του περιβάλλοντος και της κοινωνίας ως μεταβλητές που επηρεάζουν την ψυχική ζωή των ατόμων.

Από την άλλη πλευρά, συναντάμε την Anna Freud, για την οποία οι συγκρούσεις οφείλονται στη χρήση πρωτόγονων αμυνών στη θέση των ώριμων αμυνών. Εντόπισε επίσης περισσότερους μηχανισμούς άμυνας από αυτούς που πρότεινε ο Freud.

Θεωρία των σχέσεων αντικειμένου

Η θεωρία των σχέσεων αντικειμένου υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη της προσωπικότητας επηρεάζεται από την ποιότητα των σχέσεων που έχει το άτομο με το “αντικείμενο” της στοργής ή της αγάπης του. Αυτά μπορεί να είναι εξωτερικά ή εσωτερικά (εσωτερικευμένες εικόνες εξωτερικών αντικειμένων). Εδώ συναντάμε την Melanie Klein ή την Winicott.

Θεωρίες προσκόλλησης

Όλες οι προηγούμενες θεωρίες αναδημιουργήθηκαν ως τις θεωρίες προσκόλλησης, κύριος εκπρόσωπος των οποίων είναι ο J. Bowlby. Εδώ η προσωπικότητα διαμορφώνεται επίσης από τη σχέση με τον κύριο φροντιστή. Ο ίδιος όρισε τους ακόλουθους τύπους προσκόλλησης:

• Ασφαλής.
• Ανασφαλής.
• Αμφίσημη.

Μέθοδοι και στόχοι της ψυχοδυναμικής θεραπείας

Η ψυχοδυναμική θεραπεία έχει διαφορετικές μεθόδους, ανάλογα με τις θεωρίες που υιοθετούνται. Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες είναι οι ακόλουθες:

• Ελεύθερος συνειρμός: συνίσταται στο να αποκαλύψει ο ασθενής το πρώτο πράγμα που του έρχεται στο μυαλό, σε ένα χαλαρό και ήρεμο περιβάλλον της συνεδρίας. Η βάση αυτής της τεχνικής είναι ότι το άτομο θα καταλήξει σταδιακά στο θέμα που το απασχολεί.
• Μεταβίβαση και αντιμεταβίβαση: αναφέρονται στη σχέση μεταξύ του θεραπευτή και του ασθενούς, μια σύνδεση στην οποία επαναλαμβάνονται ή αναπαράγονται πτυχές άλλων σχέσεων, ιδίως εκείνων από την παιδική ηλικία.
• Εργασία με αντιστάσεις: κατά τη διάρκεια της θεραπείας, προκύπτουν εμπόδια για να “ξεμπλοκάρουν” κάποιες καταστάσεις. Ο θεραπευτής “απαιτεί” ή “πιέζει” τον ασθενή λίγο περισσότερο για να δουλέψει αυτά τα εμπόδια και να φτάσει στον πυρήνα.

Πότε να επιλέξετε ψυχοδυναμική θεραπεία

Οι ψυχοδυναμικές θεραπείες εστιάζουν στην επεξεργασία διαφορετικών θεμάτων. Μερικά από αυτά είναι τα εξής:

• Προώθηση της αυτογνωσίας, ξεκινώντας από την κατανόηση του πώς είμαστε και πώς συμπεριφερόμαστε, προκειμένου να κατανοήσουμε την προέλευση πολλών από τους περιορισμούς μας. Αυτό μας επιτρέπει να ρίξουμε φως στο παρόν, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουμε το παρελθόν.
• Να μάθουμε να δημιουργούμε ποιοτικούς δεσμούς.
• Να γνωρίζουμε τα συναισθήματά μας.
• Να αποφεύγουμε να επαναλαμβάνουμε μοτίβα συμπεριφοράς που είναι δυσλειτουργικά ή επιζήμια για την καθημερινή μας λειτουργία.
• Να μειώσουμε τις εσωτερικές μας συγκρούσεις και να μάθουμε να τις διαχειριζόμαστε.

Το σημαντικό είναι να νιώθουμε άνετα

Πέρα από την ύπαρξη πολλαπλών προσεγγίσεων και εργαλείων εργασίας, το σημαντικό κατά την έναρξη της θεραπείας είναι να νιώθουμε άνετα σε αυτόν τον χώρο.

Για αυτό, είναι βολικό να ρωτάμε εκ των προτέρων πώς λειτουργεί ο κάθε θεραπευτής και να είμαστε προσεκτικοί στο πώς νιώθουμε. Μερικές φορές είναι απαραίτητο να ζητήσουμε παραπομπή ή να αναζητήσουμε άλλον επαγγελματία. Δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες θεραπείες με τον ίδιο τρόπο.