Υπαρξιακή κατάθλιψη: Όταν η ζωή χάνει το νόημά της
Η υπαρξιακή κατάθλιψη δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή, αλλά είναι επαναλαμβανόμενη, ψυχολογική πάθηση. Ορισμένα χαρακτηριστικά της περιλαμβάνουν την αίσθηση πως δεν πληρείτε τις προσδοκίες, πως η ζωή δεν έχει νόημα, ή πως ο κόσμος δεν είναι δίκαιος, είναι γεμάτος αδικία, και αμέτρητες ανισότητες.
Αυτός ο όρος μπορεί να σας ακούγεται περίεργος, ακόμη και απερίσκεπτος από κλινικής πλευράς. Είναι αλήθεια ότι δεν εμφανίζεται στο ΔΣΕΨΔ (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών) και επίσης, ίσως δε γνωρίζετε κανέναν που να έχει διαγνωστεί με αυτή. Όμως, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι πρόκειται για μια συχνή ψυχολογική πάθηση και ότι υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που υποφέρουν από αυτή.
Υπαρξιακή κατάθλιψη – Η ιστορία της
Το 2012, ο Δρ. Robert Seubert δημοσίευσε μία έρευνα στο Journal of the European Psychiatric Association για να υπογραμμίσει ένα σημαντικό γεγονός. Ένα μέρος της κοινωνίας μας δεν ανταποκρίνεται σε φυσιολογικές θεραπείες για την κατάθλιψη, και αυτό μπορεί να σχετίζεται με τύπους προσωπικότητας, ακόμη και τις υψηλές πνευματικές ικανότητες.
Ορισμένοι άνθρωποι πλοηγούνται σε άλλα ψυχικά σύμπαντα, όπου κάνουν στον εαυτό τους βαθιές ερωτήσεις και αισθάνονται ένα είδος ασυνήθιστης ταλαιπωρίας. Η αίσθηση αγωνίας για το μέλλον του κόσμου ή η λύπη για την ανικανότητα εύρεσης του πραγματικού νοήματος της ζωής συνιστούν έναν πολύ συγκεκριμένο τύπο κατάθλιψης.
Υπαρξιακή κατάθλιψη: Ορισμός, συμπτώματα, και αιτίες
Είναι πιθανό αυτός ο τύπος κατάθλιψης να μας πάει πίσω σε συγγραφείς όπως τον Søren Kierkegaard ή τον Friedrich Nietzsche. Αυτοί έχουν μιλήσει για την ελευθερία και την ατομική ή προσωπική ευθύνη, την ανθρώπινη μοναξιά, και μια πολύ κλασική έννοια για την υπαρξιακή αγωνία.
Ο τελευταίος όρος αναφέρεται στον φόβο για το μέλλον, τη σπουδαιότητα των αποφάσεών μας, και τον φόβο να μη γίνουμε αυτό που προσδοκούμε. Πώς σχετίζονται όλα αυτά με την υπαρξιακή κατάθλιψη;
Αρκετά είναι η αλήθεια. Ένα από τα άτομα που έχουν μελετήσει αυτή την ψυχολογική πάθηση περισσότερο είναι ο Irvin David Yalom, ένας ψυχοθεραπευτής και επίτιμος καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Μία από τις πλέον αξιοσημείωτες δουλειές του είναι το βιβλίο Existential Psychotherapy (Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία).
Σε αυτό, μιλά για τα κύρια χαρακτηριστικά που παρουσιάζει ένας ασθενής με αυτό το είδος κατάθλιψης. Όπως θα δείτε, είναι αρκετά όμοια με τις ιδέες που οι περισσότερες αντιπροσωπευτικές προσωπικότητες του υπαρξισμού στη φιλοσοφία εξέφρασαν στις μέρες τους.
Διαβάστε επίσης: Πώς να μειώσετε την αγωνία με 5 χαλαρωτικές θεραπείες
Ποια είναι τα συμπτώματα της υπαρξιακής κατάθλιψης;
Όλοι οι τύποι κατάθλιψης είναι πολυδιάστατα και πολύπλοκα φαινόμενα. Κάθε άτομο βιώνει με διαφορετικό τρόπο την κατάθλιψη, και γενικά, συνδέεται συνήθως με άλλες διαταραχές, όπως την αγωνία. Αυτό το είδος πραγματικότητας έχει πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία είναι:
- Έλλειψη νοήματος. Το άτομο δε βρίσκει νόημα στην ύπαρξή του. Νιώθει σαν να κινείται σε ένα κενό στο οποίο δεν υπάρχει τίποτα υπερβατικό, αυθεντικό, ή που να εμπλουτίζει τον εγκέφαλο.
- Αισθάνεται ότι οι άνθρωποι δεν το κατανοούν. Αυτό συμβαίνει όταν αισθάνεται σαν ξένος στον κόσμο, πέραν της μοναξιάς.
- Δε φτάνει στην προσωπική πληρότητα. Η κοινωνία είναι περιορισμένη, καθώς δεν υπάρχουν μηχανισμοί που να προάγουν τη δημιουργική, επαγγελματική, ανθρώπινη, και πολιτισμένη ανάπτυξη.
- Υποφέρει εξαιτίας της κοινωνικής αδικίας. Ο λόγος είναι η αδικία και η έλλειψη ελευθερίας.
- Μουρμουρίζει συχνά για τον θάνατο. Σκέψεις για τη φευγαλεότητα των ανθρώπων.
- Ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι επίσης πολύ συχνός σε αυτόν τον τύπο ψυχολογικής διαταραχής.
- Σωματικές εκδηλώσεις. Όπως εξάντληση, αϋπνία, υπερυπνία, και διατροφικές διαταραχές.
Ένας συνηθισμένος τύπος κατάθλιψης σε άτομα με υψηλές πνευματικές ικανότητες
Η υπαρξιακή κατάθλιψη είναι ενταγμένη σε μια θεωρία που ανέπτυξε ο ψυχίατρος Kazimierz Dabrowski (1902-1980). Αυτή η προσέγγιση ονομάζεται θετική αποδόμηση. Βασίζεται στην ακόλουθη εξήγηση:
- Οι άνθρωποι μπορούν να περάσουν πέντε στάδια προσωπικής ανάπτυξης.
- Όμως, περίπου το 70% του πληθυσμού δε θα περάσει τα πρώτα τρία στάδια. Είναι μια εξέλιξη η οποία κάνει τους ανθρώπους να συνηθίζουν τις οδηγίες που έθεσε η κοινωνία και, σιγά-σιγά, να βρίσκουν τη θέση τους σε αυτή και να προσαρμόζονται.
- Αντιθέτως, το 30% φτάνει στην κορυφή της προσωπικής ανάπτυξης. Όμως, αντί αυτό να οδηγεί στη σοφία ή την ευεξία, οδηγεί σε υπαρξιακές κρίσεις. Δε νιώθουν μέρος αυτού που περιμένει από αυτούς η κοινωνία. Αυτό είναι που αποκαλεί “θετική αποδόμηση” ο Δρ. Dabrowski. Με άλλα λόγια, όποιο άτομο φτάσει σε αυτό το επίπεδο οφείλει να ανασυνθέτει τον εαυτό του, να αποδομείται, και να “χτίζει” εκ νέου τον εαυτό του.
- Ωστόσο, πολύ συχνά αμφισβητούν τον εαυτό τους, νιώθουν απελπισία, και δε βρίσκουν νόημα σε τίποτα που να τους περιβάλλει.
- Αυτός ο τύπος πόνου είναι συχνός σε άτομα με υψηλό IQ, καθώς αυτοί οι άνδρες και αυτές οι γυναίκες υποφέρουν πάρα πολύ συχνά από υπαρξιακή κατάθλιψη.
Ίσως σας ενδιαφέρει: Πώς να ανιχνεύσετε την κατάθλιψη στους φίλους σας
Θεραπευτικές στρατηγικές
Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την υπαρξιακή κατάθλιψη; Όπως με οποιοδήποτε είδος ψυχικής διαταραχής, αυτή η πάθηση μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Γενικά, είναι σημαντικό να εξατομικευτεί η θεραπευτική στρατηγική και να ληφθούν υπόψιν οι ανάγκες του κάθε ασθενή. Για την ακρίβεια, πέραν της ψυχολογικής θεραπείας, ορισμένοι ασθενείς ίσως ωφεληθούν από τη φαρμακευτική θεραπεία (αντικαταθλιπτικά). Όμως, πώς μπορεί ένα άτομο με υψηλές πνευματικές ικανότητες που υποφέρει από κατάθλιψη να βοηθηθεί;
- Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία είναι μια πολύ καλή στρατηγική. Τους βοηθά να κατευθύνουν αυτές τις σκέψεις σε πιο θετικές προσεγγίσεις ώστε να βρουν ένα νέο νόημα στη ζωή τους. Επίσης, τους βοηθά να θέσουν στόχους που μπορούν να κατακτήσουν, και έτσι θα αποκτήσουν και πάλι ενδιαφέρον για το μέλλον.
- Η συναισθηματική διαχείριση χρειάζεται δουλειά ώστε να μειωθεί η επίδραση των αρνητικών ή περίπλοκων συναισθημάτων. Στόχος είναι να διασφαλιστεί πως ο ασθενής συνεχίζει να αναπτύσσεται χωρίς το βάρος της αγωνίας και της αρνητικότητας.
- Θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει στους ασθενείς να καταλάβουν ότι ο κόσμος δεν είναι πάντα αυτός που θα ήθελαν. Έτσι, θα πρέπει να αποδεχτούν την αβεβαιότητα, τις αντιφάσεις, και την αδικία, χωρίς να επιτρέπουν στον πόνο να τους αδρανοποιεί. Αντιθέτως, θα πρέπει να δεσμευτούν στο να θέσουν μια σειρά αξιών και στόχων.
Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την υπαρξιακή κατάθλιψη, ακόμη και αν δε βρίσκεται στα εγχειρίδια
Εν ολίγοις, παρότι δε θα βρούμε στα διαγνωστικά εγχειρίδια την υπαρξιακή κατάθλιψη, υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες και στρατηγικές για να βελτιώσουμε την ευεξία όσων υποφέρουν από αυτή. Παρότι ίσως είναι δύσκολο για έναν ασθενή να πάει να δει έναν γιατρό, τα αισθήματά του για τον κόσμο γύρω του θα τον κάνουν να αναζητήσει βοήθεια.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Dabrowski, K. (1966). The Theory of Positive Disintegration. International Journal of Psychiatry, 2(2), 229-244.
- Webb, J. T., Meckstroth, E. A. and Tolan, S. S. (1982). Guiding the Gifted Child: A Practical Source for Parents and Teachers. Scottsdale, AZ: Gifted Psychology Press, Inc. (formerly Ohio Psychology Press).
- Marjorie Battaglia; Sal Mendaglio; Michael Piechowski (2013). Ann Robinson; Jennifer Jolly (eds.). Kazimierz Dabrowski – A Life of Positive Maladjustment (1902-1980). A Century of Contributions to Gifted Education: Illuminating Lives. London: Routledge. pp. 181–198.
- Rodríguez, Magda Yaneth Acevedo, and Leidy Mayerly Gélvez Gafaro. “Estrategias de intervención cognitivo conductual en un caso de depresión persistente.” Revista Virtual Universidad Católica del Norte 55 (2018): 201-217.
- Sidoli, Mara (1983). “De-Integration and Re-Integration in the First Two Weeks of Life”. J. Anal. Psychol. 28(3): 201–212.
- Yalom, I. D. (1980). Existential Psychotherapy. New York: Basic Books.
- Skrzyniarz, Ryszard. “Lublin teachers, lecturers and masters of Kazimierz Dąbrowski: discovering the biography.” Polska Myśl Pedagogiczna 5.5 (2019).
- Luciano, Carmen, et al. “Dificultades y barreras del terapeuta en el aprendizaje de la Terapia de Aceptación y Compromiso (ACT).” International journal of psychology and psychological therapy 16.3 (2016): 357-373.