Ευσεβείς πόθοι: Τι είναι και ποιες είναι οι συνέπειες;

Οι ευσεβείς πόθοι μας οδηγούν στο να λαμβάνουμε απόψεις και αποφάσεις με βάση τις επιθυμίες μας και όχι με βάση τα στοιχεία. Μάθετε πώς μας επηρεάζουν.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Elena Sanz.

Τελευταία ενημέρωση: 28 Απριλίου, 2023

Όλοι θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι απόψεις μας βασίζονται σε λογικά κριτήρια και ότι είμαστε ρεαλιστές και ορθολογιστές όταν παίρνουμε αποφάσεις. Όμως η αλήθεια είναι ότι είμαστε πιο προκατειλημμένοι απ’ ό,τι νομίζουμε και συχνά πέφτουμε στην παγίδα των ευσεβών πόθων. Ξέρετε τι είναι οι ευσεβείς πόθοι;

Αυτό το είδος σκέψης μας κυριεύει όταν προσκολλούμαστε στην πιθανότητα που μας ευχαριστεί περισσότερο και μας ταιριάζει καλύτερα και παραμερίζουμε τον ρεαλισμό και τις αποδείξεις. Το να πιστεύουμε ότι οι επιθυμίες μας είναι εφικτές, ότι η πραγματικότητα ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας, είναι μια καλή αίσθηση. Ωστόσο, μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες.

Τι είναι οι ευσεβείς πόθοι;

Οι ευσεβείς πόθοι είναι οι σκέψεις που βασίζονται σε συναισθήματα, επιθυμίες και ψευδαισθήσεις και όχι σε αποδείξεις. Θα περιμέναμε ότι, όταν σχηματίζουμε μια γνώμη, το κάνουμε με βάση γεγονότα και επιχειρήματα. Και ότι, όταν παίρνουμε μια απόφαση, θα είμαστε σε θέση να αναλύσουμε τις διάφορες πιθανότητες και να τις επιλύσουμε ρεαλιστικά.

Όταν όμως μπαίνει σε λειτουργία ο ευσεβής πόθος, αυτό δεν συμβαίνει. Αντιθέτως, επιμένουμε σε εκείνη την ιδέα που μας ευχαριστεί, σε εκείνη την πιθανότητα που μας κάνει να νιώθουμε καλά. Με αυτόν τον τρόπο, κλείνουμε τον εαυτό μας σε κάθε αντίθετη απόδειξη.

Ενεργή φαντασία

Η φαντασία είναι η ανθρώπινη ικανότητα να δημιουργεί νοητικά σενάρια ελλείψει συγκεκριμένων γεγονότων που να τα υποστηρίζουν. Στον εσωτερικό μας κόσμο, μπορούμε να δημιουργούμε εικόνες κάθε είδους και να αναδιπλώνουμε διαφορετικές προοπτικές και λύσεις μιας κατάστασης.

Όταν υποκύπτουμε σε ευσεβείς πόθους, αναδημιουργούμε καταστάσεις που ταιριάζουν στις προσδοκίες μας και αφήνουμε στην άκρη όλες τις άλλες που δεν ταιριάζουν. Εκτιμούμε μόνο τις επιλογές που θα αποφέρουν θετική έκβαση.

Συναισθήματα

Αντί να στραφούμε στον ορθολογισμό, σε αυτή την περίπτωση, η διαδικασία σκέψης βασίζεται καθαρά στα συναισθήματά μας. Τι θα με έκανε να νιώσω καλά; Στη συνέχεια, πείθουμε τον εαυτό μας ότι αυτό είναι πραγματικό, αγνοώντας κάθε άλλη πιθανότητα.

Επιθυμία

Αυτή η γνωστική προκατάληψη εμφανίζεται όταν τοποθετούμε την επιθυμία στο κέντρο της διαδικασίας σκέψης. Φανταστείτε, για παράδειγμα, ότι έχετε έναν προκαθορισμένο στόχο και διαμορφώνετε τις πεποιθήσεις, τις απόψεις και τις αποφάσεις σας ώστε να ταιριάζουν με αυτόν, ακόμη και αν τα στοιχεία είναι εναντίον του. Με λίγα λόγια, πιστεύετε ότι κάτι είναι αληθινό μόνο και μόνο επειδή το επιθυμείτε.

Πώς μας επηρεάζουν οι ευσεβείς πόθοι;

Η αλήθεια είναι ότι το να σκεφτόμαστε και να παίρνουμε αποφάσεις με βάση τα συναισθήματα και τις επιθυμίες μας δεν είναι πάντα κακό πράγμα. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένες περιστάσεις στις οποίες μπορεί να είναι προς όφελός μας.

Για παράδειγμα, όταν σκεφτόμαστε θετικά για ένα παιδί (π.χ. ότι είναι πολύ έξυπνο), είναι πιθανό να του παρέχουμε τα κατάλληλα ερεθίσματα και ευκαιρίες για να αναπτύξει περαιτέρω τη νοημοσύνη του και να εκπληρώσει την αρχική μας αντίληψη. Αυτό είναι το λεγόμενο φαινόμενο του Πυγμαλίωνα.

Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στη σχέση μας ως ζευγάρι. Έχει παρατηρηθεί ότι, αν επιλέξουμε να περιμένουμε το καλύτερο από τον σύντροφό μας, είναι πιθανό η σχέση μας να βελτιωθεί ή να είναι πιο ικανοποιητική, επειδή θα ενεργούμε με βάση αυτή την πεποίθηση και θα προκαλούμε ένα κλίμα θετικών ανταλλαγών.

Ομοίως, το φαινόμενο placebo θα μπορούσε να είναι ένα καλό παράδειγμα του πώς αυτή η ψευδαισθητική σκέψη μας ωφελεί. Αν ένα άτομο επιλέξει να πιστέψει ότι ένα συγκεκριμένο χάπι θα θεραπεύσει τις ασθένειές του, μπορεί να καταλήξει αυτόματα να αισθάνεται καλύτερα.

Η σκέψη δεν έχει διαμορφωθεί βάσει αποδείξεων, αλλά από μια επιθυμία (να θεραπευτεί) και μια πιθανότητα που ευχαριστεί. Το αποτέλεσμα, ωστόσο, ήταν θετικό.

Ευσεβείς πόθοι: Συνέπειες

Ωστόσο, οι συνέπειες δεν είναι πάντα ευνοϊκές. Στην πραγματικότητα, μπορεί να είναι επιβλαβείς και επικίνδυνες.

Οι ευσεβείς πόθοι δεν έρχονται από το πουθενά. Όπως τόσες άλλες γνωστικές προκαταλήψεις, είναι καρπός της εξέλιξης.

Στο παρελθόν, αυτές οι νοητικές καταστάσεις επέτρεπαν στους συνανθρώπους μας να επιβιώσουν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εξακολουθούν να υπάρχουν μέσα μας. Ωστόσο, σήμερα, σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, μπορούν να μας βλάψουν.

Σε αυτή την περίπτωση, ο ευσεβής πόθος μπορεί να μας οδηγήσει σε λανθασμένες αποφάσεις και σε άκαμπτες και παράλογες θέσεις. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα:

• Προσφορά τυφλής υποστήριξης σε ένα πολιτικό κόμμα, ενώ αρνούμαστε πλήρως τα λάθη του και αγνοούμε τις κακές πράξεις του.
• Αποφυγή αναζήτησης ιατρικής φροντίδας προσκολλημένοι στην πεποίθηση ότι είμαστε υγιείς (ή θα είμαστε σύντομα), μόνο και μόνο επειδή το επιθυμούμε και επειδή αυτό μας αρέσει να πιστεύουμε.
• Παίρνουμε μια κακή επιχειρηματική απόφαση επειδή οδηγούμαστε από το συναίσθημα και όχι από τα στοιχεία του κινδύνου.
• Το να πιστεύουμε ότι είμαστε πολύ καλοί στη δουλειά μας ή σε μια συγκεκριμένη δεξιότητα μπορεί να μας οδηγήσει να εγκατασταθούμε σε μια επινοημένη πραγματικότητα και να μην προσπαθούμε να βελτιωθούμε πραγματικά.
• Το να παραμένουμε σε τοξικές και επιβλαβείς σχέσεις προσκολλημένοι στην ιδέα ότι το άλλο άτομο θα αλλάξει ή θα αλλάξει σύντομα μπορεί να είναι εξαιρετικά επιβλαβής

Εν ολίγοις, ο ευσεβής πόθος μπορεί να μας οδηγήσει σε πολύ περίπλοκες καταστάσεις με σοβαρές συνέπειες. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να αποκτήσουμε επίγνωση αυτών και να γνωρίζουμε πώς να είμαστε λογικοί και ρεαλιστές όταν παίρνουμε αποφάσεις.