Φαινόμενο Dunning-Kruger: Γιατί συμβαίνει;
Το φαινόμενο Dunning-Kruger ίσως αποδεικνύει την ανικανότητα ενός ατόμου ν’ αξιολογεί αντικειμενικά τις ικανότητές του, λαμβάνοντας υπόψιν τον βαθμό εκπαίδευσής του. Έτσι, πιστεύετε ότι τα άτομα με μικρότερη ακαδημαϊκή πορεία μπορούν ν’ αξιολογήσουν επαρκώς τα όριά τους;
Παραδείγματος χάρη, υπάρχει μια προκατάληψη όταν ένα άτομο κάνει αυτοθεραπεία χωρίς να έχει ιατρικές γνώσεις. Αυτό που συμβαίνει είναι πως οι άνθρωποι υποθέτουν, παράλογα, ότι γνωρίζουν τα πάντα για τις θετικές επιδράσεις της αυτοθεραπείας. Και αυτοί που είναι καλά εκπαιδευμένοι έχουν την τάση ν’ αμφισβητούν τον εαυτό τους.
Τι είναι το φαινόμενο Dunning-Kruger;
Το φαινόμενο Dunning-Kruger προτείνει πως ένα άτομο έχει την τάση να υπερεκτιμά τις δυνατότητές του σε έναν συγκεκριμένο τομέα, παρόλο που δεν έχει ευρεία επιδεξιότητα στο αντικείμενο. Επίσης, δηλώνει ότι όσοι είναι εκπαιδευμένοι σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο δεν εμπιστεύονται τον εαυτό τους.
Πώς δημιουργήθηκε όμως αυτή η θεωρία; Στη δεκαετία του 90, ο David Dunning και ο Justin Kruger ξεκίνησαν μια έρευνα με την ιδέα ν’ αποδείξουν πως άνθρωποι με περιορισμένες δεξιότητες δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν ότι είναι ανίκανοι. Ειρωνικά, αυτό οφείλεται στις περιορισμένες δεξιότητές τους!
Ωστόσο, γίνεται λάθος χρήση αυτής της θεωρίας. Δεν αφορά τις περιορισμένες δεξιότητες των άλλων, αλλά του εαυτού μας. Έτσι, θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν έχουμε επίγνωση των περιορισμένων δεξιοτήτων μας σε πράγματα στα οποία δεν είμαστε καλοί.
Είναι αλήθεια ότι μπορούμε ν’ αναγνωρίσουμε κάποιον που δεν είναι ικανός να συνειδητοποιήσει την αναρμοδιότητά του, και προσπαθεί να δώσει την εντύπωση ιδιαίτερης δεξιοτεχνίας. Όμως, δεν υπάρχει τρόπος να προσδιορίσουμε ότι αυτό το άτομο δε γνωρίζει, στην πραγματικότητα, την έλλειψη ικανοτήτων του.
Διαβάστε ακόμη: 14 παράξενες και λιγότερο γνωστές ψυχολογικές διαταραχές
Τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς
Αυτό το φαινόμενο είναι γνωστό και ως γνωστική προκατάληψη και αποτρέπει τα άτομα ν’ αξιολογήσουν αντικειμενικά τον εαυτό τους. Σύμφωνα με τους συγγραφείς, Dunning και Kruger, αυτό το φαινόμενο προκαλείται εξαιτίας ενός προβλήματος στο μεταγιγνώσκειν (την ικανότητα ενός ατόμου ν’ αναλύει την απόδοσή του).
Η αρχή είναι η εξής: τα άτομα με περιορισμένες γνώσεις σε ένα αντικείμενο έχουν ένα διπλό φορτίο. Όχι μόνο καταλήγουν σε εσφαλμένα συμπεράσματα και κάνουν συνέχεια λάθη, αλλά η ίδια τους η ανικανότητα τους στερεί τη δυνατότητα να το αναγνωρίσουν.
Η αυτοπεποίθηση είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη γνωστική προκατάληψη, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του φαινομένου Dunning-Kruger. Οποιοδήποτε κόμπλεξ ανωτερότητας κρύβει στην πραγματικότητα ένα σύνδρομο κατωτερότητας και προβλήματα αυτοπεποίθησης.
Έτσι, οι άνθρωποι επιλέγουν συχνά την εναλλακτική του να υποκρίνονται ότι είναι ικανοί, από το να δεχτούν την πραγματικότητα να μην έχουν επίγνωση ενός αντικειμένου. Υπάρχουν και άνθρωποι με υψηλό δείκτη νοημοσύνης που έχουν γνωστική προκατάληψη για τις ικανότητές τους.
Φαινόμενο Dunning-Kruger: Παραδείγματα στην καθημερινή ζωή
Τώρα, θα δούμε ορισμένα καθημερινά παραδείγματα αυτού του φαινομένου. Όπως αναφέραμε παραπάνω, οποιοσδήποτε μπορεί να εκδηλώσει αυτή τη συμπεριφορά, ανεξάρτητα από το επίπεδο νοημοσύνης του.
1. Συζητήσεις για την πολιτική
Η πολιτική είναι ένας τομέας όπου οι άνθρωποι νιώθουν με παράλογο τρόπο ότι έχουν ακριβείς και αληθινές απαντήσεις. Πολύ συχνά ακούγονται απλοϊκές απόψεις σε πολύπλοκα πολιτικά ζητήματα από ανθρώπους με κανένα υπόβαθρο στο αντικείμενο.
2. Ιατρική και υγεία
Οι ιατρικές επιστήμες είναι ένας ακόμη τομέας όπου οι άνθρωποι τείνουν ν’ απλοποιούν τα πράγματα σε σημείο που να υποδεικνύουν με βεβαιότητα την αποτελεσματικότητα ορισμένων φαρμάκων χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις γνώμες των ειδικών.
Έτσι, υπάρχουν εκείνοι οι οποίοι πιστεύουν πως οι δικές τους εμπειρίες τους δίνουν τη γνώση για να βοηθήσουν τους άλλους.
3. Σχέσεις
Συχνά λαμβάνουμε απόψεις σχετικά με το τι θα πρέπει να βελτιώσουμε όταν μιλάμε για προβλήματα με τη σχέση μας σε έμπιστους φίλους.
Αυτές οι απόψεις δε βασίζονται σε τίποτα παραπάνω από ανέκδοτα δεδομένα. Ωστόσο, οι φίλοι μας ίσως ισχυρίζονται πως πρόκειται για αποτελεσματικές λύσεις.
Τρόποι για να το αποφύγετε
Αυτό που θα πρέπει να κάνετε για ν’ αποφύγετε τη γνωστική προκατάληψη είναι να δημιουργήσετε μια συνήθεια φυσικής αμφισβήτησης όλων των γνωμών που λαμβάνατε ως δεδομένες. Δηλαδή, αρχίστε να κάνετε στον εαυτό σας ερωτήσεις που αποδομούν τα πιστεύω σας προκειμένου να φτάσετε σε μια πιο αντικειμενική άποψη.
Άλλος ένας καλός τρόπος να παραμείνετε λογικοί σχετικά με τις ικανότητές σας είναι να ελέγχετε για ανανεωμένες πληροφορίες ανά διαστήματα. Τα άτομα που κολλούν σε ό,τι έχουν μάθει και δεν κάνουν τον κόπο να ψάξουν για νέες πληροφορίες, θα καταλήξουν να υπερβάλουν για όσα γνωρίζουν.
Ίσως σας ενδιαφέρει: Διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας: Αίτια και συμπτώματα
Τι λένε οι μελέτες για το φαινόμενο Dunning-Kruger;
Οι αποδεδειγμένες πληροφορίες αναφορικά με το φαινόμενο Dunning-Kruger καταλήγουν στο ό,τι δε μπορεί να γίνει κατανοητό ως ένας απλός τρόπος για να εξηγήσουμε γιατί δε βλέπουν τα λάθη τους οι άνθρωποι. Υπάρχουν άρθρα πάνω στο αντικείμενο, αλλά είναι δύσκολα μετρήσιμο.
Ορισμένες μελέτες προσδιόρισαν πως οι άνθρωποι ίσως παρατηρήσουν τη δυσκολία τους να βελτιωθούν σε κάποιες πτυχές πολύ γρήγορα. Όμως, υποστηρικτές της αυθεντικής μελέτης των Dunning και Kruger, ισχυρίζονται ότι είναι σωστό να σκεφτόμαστε πως τα άτομα τα οποία έχουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους έχουν την τάση να παραβλέπουν τα ελαττώματά τους.
Το τελευταίο συμβαίνει εξαιτίας της αυτοπεποίθησης που τους συγκρατεί από το να έχουν την ικανότητα αυτοκριτικής και αποδοχής των λαθών τους. Αντιθέτως, εκλογικεύουν την πραγματικότητά τους όπως τους συμφέρει.
Πώς ν’ αντιμετωπίσετε άτομα που επηρεάζονται από το φαινόμενο Dunning-Kruger;
Είναι φυσικό να αισθάνεστε αβοήθητοι όταν βρίσκεστε με άτομα που δίνουν απλοϊκές γνώμες σε αντικείμενα που δε γνωρίζουν καθόλου. Ιδανικά, διατηρήστε την ψυχραιμία σας και να θυμάστε ότι δεν έχετε εσείς το πρόβλημα. Αν επιτρέψετε σε κάποιον να χαλάσει τη διάθεσή σας τότε του δίνετε δύναμη.
Αποδεχόμενοι τις απόψεις των άλλων, ανεξάρτητα από το πόσο τρελές είναι, θα μπορέσετε να φτάσετε σε ένα καλό επίπεδο συναισθηματικής ωριμότητας. Να θυμάστε ότι κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να συμφωνεί με τις απόψεις σας, ακόμη και αν είστε σωστοί.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Zhou, Xingchen, and Rob Jenkins. “Dunning–Kruger Effects in Face Perception.” Cognition 203 (2020): n. pag. Cognition. Web.
- Aqueveque, Claudio. “Ignorant Experts and Erudite Novices: Exploring the Dunning-Kruger Effect in Wine Consumers.” Food Quality and Preference 65 (2018): 181–184. Food Quality and Preference. Web.
- Plohl, Nejc, and Bojan Musil. “Do i Know as Much as i Think i Do? The Dunning-Kruger Effect, Overclaiming, and the Illusion of Knowledge.” Psiholoska Obzorja 27 (2018): 20–30. Psiholoska Obzorja. Web.
- Muller, Alana, Lindsey A. Sirianni, and Richard J. Addante. “Neural Correlates of the Dunning–Kruger Effect.” European Journal of Neuroscience 53.2 (2021): 460–484. European Journal of Neuroscience. Web.
- Schlösser, Thomas et al. “How Unaware Are the Unskilled? Empirical Tests of the ‘Signal Extraction’ Counterexplanation for the Dunning-Kruger Effect in Self-Evaluation of Performance.” Journal of Economic Psychology 39 (2013): 85–100. Journal of Economic Psychology. Web.