Ξεσπάσματα θυμού: Αιτίες και διαχείριση

Οι περισσότεροι άνθρωποι πέφτουν θύματα των ξεσπασμάτων θυμού λόγω απόγνωσης, κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η δυσκολία εγείρεται όταν αυτά τα συναισθήματα είναι δυσανάλογα και ανεξέλεγκτα.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Montse Armero.

Τελευταία ενημέρωση: 26 Οκτωβρίου, 2022

Τα ξεσπάσματα θυμού είναι η πιο ορατή έκφραση της απόγνωσης. Μπορούν να γίνουν ένα πραγματικό πρόβλημα στη συνύπαρξη με άλλα άτομα επειδή προκαλούν πόνο σε όσους τα βιώνουν, αλλά και στα κοντινά τους πρόσωπα.

Όλοι μπορούμε να βιώσουμε οργή. Είναι ένα έμφυτο, καθολικό συναίσθημα, ένα από τα έξι βασικά, όπως σημειώνει ο ψυχολόγος Paul Ekman.

Το πρόβλημα όμως εμφανίζεται όταν τα άτομα νιώθουν έντονα θυμό, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο τα διοχετεύουν βγαίνει εκτός ελέγχου. Ας δούμε τι είναι τα ξεσπάσματα θυμού, αλλά και ορισμένες στρατηγικές για τη διαχείρισή τους.

Ξεσπάσματα θυμού

Πρόκειται για επεισόδια θυμού στα οποία οι άνθρωποι αντιδρούν δυσανάλογα με την οργή που βιώνουν. Τα κύρια χαρακτηριστικά είναι η ξαφνική έναρξη, η απώλεια ελέγχου, και η βίαιη έκφραση των συναισθημάτων.

Επιπλέον, αυτή η βία μπορεί να είναι λεκτική (φωνές και προσβολές), ή σωματική (χτύπημα ατόμων ή σπάσιμο πραγμάτων).

Οι επιθέσεις θυμού βρίσκονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-V) ως μια διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή. Θα πρέπει να υπάρχουν τα ακόλουθα συμπτώματα για να πληρούνται τα διαγνωστικά κριτήρια:

• Εκδήλωση επαναλαμβανόμενων συμπεριφορικών ξεσπασμάτων ως μια έλλειψη ελέγχου επιθετικών παρορμήσεων που περιλαμβάνει λεκτική και σωματική επίθεση προς αντικείμενα ή άτομα.
• Η αντίδραση είναι ιδιαίτερα δυσανάλογη.
• Οι επιθέσεις θυμού δεν είναι προσχεδιασμένες.
• Τα ξεσπάσματα προκαλούν σημαντική απελπισία στο άτομο και επηρεάζουν την εργασιακή του απόδοση, τις σχέσεις με άλλα άτομα, ή υπάρχει κάποιο είδος νομικής ή οικονομικής επίπτωσης.
• Το άτομο είναι άνω των 6 ετών.

Τα επαναλαμβανόμενα ξεσπάσματα θυμού δεν είναι μια επίπτωση άλλων ψυχικών διαταραχών. Δε μπορούν ν’ αποδοθούν σε άλλες ιατρικές παθήσεις και δεν αποτελούν επίπτωση της χρήσης ουσιών.

Ξεσπάσματα θυμού – Αιτίες

Σύμφωνα με το DSM-V, οι άνθρωποι που βιώνουν συναισθηματικό τραύμα κατά την παιδική ηλικία ή την εφηβεία, κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν ξεσπάσματα θυμού.

Η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή προκαλείται συχνότερα σε συγγενείς πρώτου βαθμού ατόμων που βιώνουν ξεσπάσματα θυμού. Για την ακρίβεια, μελέτες σε δίδυμα άτομα έδειξαν μια επιρροή της κληρονομικότητας στην έναρξη της πάθησης.

Ας μην ξεχνάμε ότι η δυσανάλογη έκφραση του θυμού είναι παρούσα σε πολλές ψυχικές διαταραχές, όπως στη σχιζοφρένεια ή την κατάθλιψη (Muscatello και Scudellari 2000, παράθεση στο Painuly 2005). Μπορεί, επίσης, να εμφανιστεί σε διάφορους τύπους άνοιας, όπως στη νόσο Αλτσχάιμερ, σε συγκεκριμένες διαταραχές προσωπικότητας, και σε καταστάσεις που σχετίζονται με χρήση ουσιών, όπως στο σύνδρομο στέρησης.

Γιατί είναι εκρηκτικοί κάποιοι άνθρωποι;

Πέραν από τις παραπάνω αιτίες, ο κοινός παρονομαστής όλων των εκρήξεων θυμού είναι πως το άτομο που τις βιώνει, αντιλαμβάνεται την κατάσταση ως εξευτελιστική. Νιώθουν πραγματικά πως δέχονται επίθεση οι ίδιοι ή τα αγαπημένα τους πρόσωπα, και έτσι αντιδρούν δυσανάλογα.

Ο στρεσογόνος παράγοντας ίσως είναι κάτι που προσβάλλει την ιδεολογία, τις αξίες, τις πράξεις, την εργασία, την οικογένεια, ή την αγαπημένη του ομάδα. Ένα άτομο που εκλαμβάνει τα παραπάνω ως επιθέσεις και περνά μια δύσκολη περίοδο, είναι πολύ πιθανό να ξεσπάσει οποιαδήποτε στιγμή.

Στρατηγικές για τη διαχείριση των ξεσπασμάτων θυμού

Τα άτομα που εκδηλώνουν μια διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή δεν είναι καταδικασμένα να τη βιώνουν εσαεί. Για την ακρίβεια, η ψυχολογία προσφέρει πολλά εργαλεία που μπορούν να φανούν χρήσιμα στον έλεγχο των παρορμήσεων. Ορισμένα από τα πιο συχνά είναι τα ακόλουθα:

• Η εξάσκηση του διαλογισμού και της ενσυνειδητότητας μπορεί να βοηθήσει στην αποστασιοποίηση από τις πιο διαστρεβλωμένες σκέψεις.
• Οι τεχνικές χαλάρωσης και εργαλεία όπως η προοδευτική χαλάρωση του Jacobson μπορούν να είναι αποτελεσματικά για να μάθει το άτομο να διαχειρίζεται καλύτερα όλες τις ψυχολογικές πτυχές που ενεργοποιούνται με ένα ξέσπασμα θυμού.
• Η σωματική δραστηριότητα βοηθά σημαντικά στην απελευθέρωση του άγχους και αυξάνει τα επίπεδα των διαβιβαστών όπως της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης. Αυτοί οι δύο διαβιβαστές προάγουν το συναίσθημα της ευεξίας.
• Η εκπαίδευση των κοινωνικών δεξιοτήτων για τη βελτίωση της αυτοπεποίθησης είναι μία από τις αποτελεσματικότερες στρατηγικές και θα επιτρέψει την πιο επαρκή επικοινωνία σε καταστάσεις όπου μπορεί να υπάρξει ένα ξέσπασμα θυμού.
• Οι διαστρεβλωμένες σκέψεις είναι, σε πολλές περιπτώσεις, η κύρια αιτία πρόκλησης της εκρηκτικής αντίδρασης, έτσι το να μάθετε να τις ανιχνεύετε και να τις αντικαθιστάτε με πιο λειτουργικές σκέψεις μπορεί να σας αλλάξει τη ζωή.
• Τα άτομα με ξεσπάσματα θυμού δε μπορούν να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους καλά, έτσι ακόμη ένα βασικό κλειδί είναι η αύξηση της ευεξίας τους μέσω της αυτογνωσίας. Μέσα από αυτή, το άτομο μπορεί να μάθει ν’ αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, να τα δέχεται και να τα προσπερνά.

Ζητήστε βοήθεια αν δεν ξέρετε πώς να διαχειριστείτε τον θυμό

Τα ξεσπάσματα θυμού δεν μπορούν να διαχειριστούν εύκολα στην αρχή. Έτσι, κάποιοι άνθρωποι νιώθουν ότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να εκφράσουν τον θυμό τους. Εκρήγνυνται σαν μια χύτρα ταχύτητας, ανεξάρτητα από το πόσο πολύ προσπαθούν να ελέγξουν τον εαυτό τους.

Αυτό προκαλεί μεγάλη απόγνωση στο άτομο και, στις περισσότερες περιπτώσεις, βαθιά λύπη στη συνέχεια. Αυτό επειδή σε κανέναν δεν αρέσει να χάνει τον έλεγχο.

Μη διστάσετε να συμβουλευτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας αν εσείς ή κάποιος γύρω σας δε μπορεί να ελέγξει τον θυμό του. Όπως αναφέραμε παραπάνω, είναι δυνατό να μάθετε να διαχειρίζεστε αποτελεσματικότερα τον θυμό.