Όσα πρέπει να ξέρετε για την οδοφοβία ή φόβο του ταξιδιού

Άγχος όταν εγκαταλείπουμε την ασφάλειά μας, φόβος εμπλοκής σε ατύχημα, φόβος εξαφάνισης... Όλα αυτά ίσως είναι κομμάτι του φόβου του ταξιδιού, ένα είδος φοβίας που συχνά συνδέεται με μια συγκεκριμένη τραυματική εμπειρία από το παρελθόν.

Οδοφοβία, ή φόβος του ταξιδιού, είναι ένα πολύ συγκεκριμένο είδος ψυχολογικής πάθησης. Συμβαίνει σε άτομα που νιώθουν αγωνία απλώς και μόνο επειδή βγαίνουν από τη ζώνη άνεσής τους. Φοβούνται να εγκαταλείψουν το σπίτι τους, όσα τους είναι οικεία, και όσα μπορούν να ελέγξουν. Ωστόσο, μπορεί να υπάρχουν και άλλες φοβίες, όπως ο φόβος του ταξιδιού με αεροπλάνο ή με αυτοκίνητο και η εμπλοκή σε ατύχημα.

Στην πλειοψηφία τους οι άνθρωποι συνδέουν τα ταξίδια με διακοπές και ευχαρίστηση. Όμως, ορισμένοι βλέπουν την περίοδο των διακοπών σαν μια πηγή άγχους.

Αυτές είναι ημέρες όπου συνηθίζονται τα ταξίδια, οι εκδρομές για να δούμε την οικογένειά μας, στιγμές για να δούμε νέα μέρη, νέες πόλεις και νέες χώρες. Αυτές οι καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν μεγάλα επίπεδα άγχους σε πολλούς ανθρώπους.

Οδοφοβία ή φόβος του ταξιδιού: Συμπτώματα και αιτίες

Παρότι μπορεί να μας ακούγεται περίεργο, υπάρχει ένα αδιαμφισβήτητο δεδομένο: οι φοβίες είναι μια πολύ κοινή ψυχιατρική πάθηση.

Όλοι έχουμε φοβίες, μοναδικές διαστάσεις που αποφεύγουμε και ίσως να ελέγχουν, ή όχι, τις ζωές μας. Όμως, οι φοβίες είναι από μόνες τους ένας τύπος παράλογου φόβου και μια έντονη μορφή άγχους που δε μπορούμε να ελέγξουμε, ή δε γνωρίζουμε πώς να το κάνουμε.

Υπάρχουν, όμως, ορισμένες στρατηγικές και μηχανισμοί αντιμετώπισης. Ας δούμε από τι αποτελείται αυτή η ψυχολογική πάθηση.

Οδοφοβία

Σε ένα από τα γράμματά του προς έναν συνάδελφό του, ο Σίγκμουντ Φρόυντ εξηγούσε ότι τα ταξίδια του προκαλούσαν άγχος. Ωστόσο, δε γνωρίζουμε αν αυτό από το οποίο υπέφερε ο πατέρας της ψυχανάλυσης ήταν μια πραγματική φοβία, επειδή η οδοφοβία, ή φόβος του ταξιδιού μπορεί να είναι πολύ περιοριστική. Άλλο πράγμα είναι να νιώθουμε ένα ελαφρύ άγχος και άλλο να μη μπορούμε να βγούμε από το σπίτι.

Με άλλα λόγια, όσοι υποφέρουν από φόβο του ταξιδιού, πολλές φορές δε μπορούν να επιβιβαστούν σε ένα τρένο, ή ένα αεροπλάνο, ή ακόμη και να φτάσουν στο ξενοδοχείο που έχουν κάνει κράτηση. Αυτό μπορεί να περιορίσει πολύ τη ζωή του ατόμου. Φανταστείτε να μη μπορείτε να ταξιδέψετε τον κόσμο.

Από την άλλη, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το DSM-5 (Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών) ξεκαθαρίζει ότι η οδοφοβία είναι ένα συγκεκριμένο είδος φοβίας μέσα στις ίδιες τις αγχώδεις διαταραχές. Γι’ αυτό, ας ρίξουμε μια ματιά στα συμπτώματα που περιγράφονται για τη σωστή διάγνωσή τους.

Πώς εκδηλώνεται η οδοφοβία ή ο φόβος για τα ταξίδια;

Αυτό το είδος φοβίας, όπως και κάθε άλλο, εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Κάθε άτομο εκδηλώνει τους παράλογους φόβους του με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Ορισμένοι το κάνουν πιο έντονα, ενώ άλλοι παραμένουν λειτουργικοί.

Παρόλα αυτά, υπάρχει μια σειρά κοινών ψυχολογικών χαρακτηριστικών:

• Ο φόβος στην ιδέα να φύγουμε από το σπίτι μας, να βρεθούμε μακριά από αυτά που μας κάνουν να νιώθουμε άνεση και ασφάλεια.
• Έντονη απόγνωση όταν μπαίνουμε σε αυτοκίνητο, αεροπλάνο, ή τρένο.
• Φόβος εμπλοκής σε ατύχημα.
• Ντροπή για το γεγονός πως άλλοι ίσως καταλάβουν τη φοβία μας.

Υπάρχουν όμως και γνωστικά συμπτώματα, όπως:

• Το άτομο δε μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται όλα τα τρομερά πράγματα που μπορούν να συμβούν. Πολύ συχνά νιώθει ανήμπορο να θέσει υπό έλεγχο τις αρνητικές και καταστροφικές σκέψεις.
• Η φαντασία το οδηγεί σε μια λούπα τρομακτικών εικόνων: ατυχήματα, απαγωγές, τρομοκρατικές επιθέσεις.
• Εμπόδια πριν από συγκεκριμένα γεγονότα, όπως το κλείσιμο ενός ταξιδιού. Ανικανότητα συγκέντρωσης σε άλλα πράγματα.
• Σύγχυση και δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων.

Τέλος, θέλουμε ν’ αναφέρουμε τις σωματικές εκδηλώσεις της διαταραχής. Η οδοφοβία συνοδεύεται από αναρίθμητα σωματικά σημάδια που κυμαίνονται από λιγότερο έως περισσότερο σοβαρά:

• Ζαλάδα και ταχυκαρδία
• Στομαχικός πόνος και εντερικές διαταραχές στην ιδέα ενός ταξιδιού
• Εφίδρωση και ξηροστομία

Μελέτες, όπως αυτή που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, για παράδειγμα, δείχνουν ότι υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ της φοβίας και των κρίσεων πανικού. Στην περίπτωση της οδοφοβίας, ορισμένοι άνθρωποι υπέφεραν από ακραίες καταστάσεις όπου και μόνο στην ιδέα του ταξιδιού υπέφεραν από αντιδράσεις.

Τι προκαλεί την οδοφοβία;

Ένα πράγμα το οποίο θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε σχετικά με τις φοβίες, γενικά, είναι ότι δεν υπάρχουν πάντα ξεκάθαροι παράγοντες ενεργοποίησης. Οι φοβίες μη συγκεκριμένης προέλευσης είναι αρκετά συχνές και η οδοφοβία είναι μία από αυτές.

Όμως, έρευνες όπως αυτή του Δρ. René Garcia του Πανεπιστημίου της Μασσαλίας, δείχνει τα ακόλουθα σχετικά με τη νευροβιολογία του φόβου:

• Η προέλευση μπορεί να είναι κάποια τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος. Στην περίπτωση του φόβου του ταξιδιού, το άτομο μπορεί να υπέφερε από ένα ατύχημα στο παρελθόν ή να έπεσε θύμα τρομοκρατικής επίθεσης.
• Μπορεί, επίσης, να υπάρχει ένα κληρονομικό ή οικογενειακό μοτίβο. Αν και οι γονείς φοβούνται τα ταξίδια, τα αεροπλάνα ή τα πλοία, τότε είναι πολύ εύκολο να περάσει ο φόβος στο παιδί.

Πώς αντιμετωπίζονται αυτές οι φοβίες;

Ο καταλληλότερος μηχανισμός αντιμετώπισης για όλες τις φοβίες είναι η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία. Μέσω αυτής της προσέγγισης, εφαρμόζονται συνήθως τα ακόλουθα:

• Η τεχνική της έκθεσης: Σε αυτή, το άτομο έρχεται πιο κοντά στο ερέθισμα του φόβου για να μπορέσει να δουλέψει πάνω στις σκέψεις και τις συναισθηματικές του αντιδράσεις.
• Γνωσιακή αναδιάρθρωση: Εδώ υποθέτουμε ότι ο ασθενής μπορεί ν’ ανιχνεύσει τα μοτίβα αρνητικών και παράλογων σκέψεων ώστε να τα μετατρέψει σε πιο υγιή.
• Ψυχολογική διαχείριση: Η ανίχνευση παραλυτικών συναισθημάτων, η αναγνώρισή τους, η ονοματοδοσία τους, και η μεταμόρφωσή τους σε χαλαρές και ικανοποιητικές καταστάσεις είναι το εργαλείο-κλειδί.
• Τεχνικές αναπνοής και χαλάρωσης: Η οδοφοβία ή φόβος του ταξιδιού μπορεί να επωφεληθεί από τις σωστές τεχνικές αναπνοής και χαλάρωσης. Πρόκειται για συμπληρωματικούς πόρους στην ίδια τη γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία.
• Εικονική πραγματικότητα: Στις μέρες μας, η εικονική πραγματικότητα είναι μια πολύ αποτελεσματική πηγή στην αντιμετώπιση των φοβιών.

Μπορείτε και πρέπει να γιατρευτείτε από τις φοβίες

Συμπερασματικά, οποιοσδήποτε παράλογος φόβος μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής μας. Αν δε μπορέσετε να τους θέσετε υπό έλεγχο, τότε ίσως εμφανιστούν νέες φοβίες μέχρι να καταλήξετε σε ένα ψυχολογικό στάδιο όπου το άγχος θα σας έχει κυριεύσει πλήρως.

Αποφύγετε να φτάσετε σε αυτά τα άκρα: ζητήστε βοήθεια από έναν ειδικό.