Τι είναι οι ψευδοαντιλήψεις και ποιες είναι οι επιπτώσεις τους;

Οι ψευδοαντιλήψεις είναι στρεβλώσεις στον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε ή αντιλαμβανόμαστε μια κατάσταση. Θα σας πούμε τα πάντα γι' αυτές εδώ.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Maria Fatima Seppi Vinuales.

Τελευταία ενημέρωση: 07 Ιουνίου, 2023

Έχετε ποτέ παρατηρήσει ένα πρόσωπο ανάμεσα στους λεκέδες μπογιάς σε έναν τοίχο ή έχετε αναγνωρίσει ένα αντικείμενο ανάμεσα στις φλέβες ενός φύλλου; Πιθανόν να το έχετε κάνει. Αυτό το φαινόμενο να βλέπετε κάτι “σαν να ήταν εκεί” είναι γνωστό ως “ψευδοαντιλήψεις”.

Αυτό είναι πολύ συνηθισμένο και δεν σχετίζεται με κάποια διαταραχή, αλλά μάλλον αντανακλά την πολυπλοκότητα του εγκεφάλου όταν λαμβάνει τόσες πολλές πληροφορίες και παρακολουθεί τόσα πολλά ερεθίσματα ταυτόχρονα. Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στο τι είναι αυτό το φαινόμενο.

Τι είναι οι ψευδοαντιλήψεις και ποιες είναι οι επιπτώσεις τους;

Οι ψευδοαντιλήψεις αναφέρονται σε μεταβολές, λάθη ή στρεβλώσεις στη διαδικασία αντίληψης του εγκεφάλου. Τώρα, είναι αυτό σύμπτωμα προβλήματος ή διαταραχής;

Όχι, δεν χρειάζεται να είναι. Είναι μάλλον περισσότερο σαν ένα σφάλμα, σχεδόν σαν μια “προφανής συνέπεια” λόγω του όγκου των πληροφοριών που λαμβάνει, ερμηνεύει και επεξεργάζεται ταυτόχρονα το μυαλό.

Για να το καταλάβουμε καλύτερα, μπορούμε να πάρουμε το παράδειγμα ενός ατόμου που φοράει γυαλιά- όταν αυτά μετατοπίζονται, γλιστρούν προς τα κάτω, η όρασή του μπορεί να γίνει θολή, διπλή ή παράξενη, μέχρι να τα ξαναβάλει στη θέση τους για να εστιάσει σωστά.

Μερικές φορές το ίδιο συμβαίνει και στον εγκέφαλο: με την παρουσία ενός ερεθίσματος ή κάτω από ορισμένες περιβαλλοντικές συνθήκες -όπως η κόπωση- μπορεί να βιώσει κάποιες αισθήσεις ή εμπειρίες που δεν είναι απολύτως σωστές.

Ο εσωτερικός μας κόσμος διαμορφώνεται. μεταξύ άλλων, από τις αντιλήψεις που μπορεί να είναι εικόνες, εννοιολογικά σχήματα ή αναπαραστάσεις. Επομένως, μερικές φορές οι ψευδοαντιλήψεις μπορεί επίσης να βασίζονται σε αυτά τα πράγματα.

Είναι πολύ σημαντικό να διακρίνουμε τις ψευδοαντιλήψεις από τις ψευδαισθήσεις. Οι τελευταίες μπορεί να εμφανιστούν σε περιπτώσεις ψύχωσης ή σχιζοφρένειας. Δεν είναι το ίδιο και δεν πρέπει να συγχέονται. Στην περίπτωση των ψευδαισθήσεων, δεν υπάρχει αντιστοιχία με κάποιο αντικείμενο ή πρόσωπο στον πραγματικό κόσμο.

Μερικά παραδείγματα για τις ψευδοαντιλήψεις

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ψευδοαντιλήψεων. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα.

Μνημονικές εικόνες

Αναφέρονται σε αναμνήσεις που εμφανίζονται μπροστά μας, αλλά μετασχηματισμένες από τον τρόπο με τον οποίο συνέβησαν στην πραγματικότητα. Σε αυτό το είδος ανήκουν και οι εικαστικές εικόνες, οι οποίες είναι η νοητική αναπαράσταση μιας αισθητηριακής εμπειρίας που είχε το άτομο προηγουμένως.

Για παράδειγμα, αυτό μπορεί να συμβεί όταν αισθανόμαστε μια επιφάνεια σαν να ήταν βελούδινη ή όταν ακούμε έναν ήχο σαν να ήταν απαλή αναπνοή.

Υπναγωγικές εικόνες

Πρόκειται για ένα άλλο είδος ψευδοαντιλήψεων που εμφανίζονται κατά τη μεταβατική περίοδο μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης, όταν το επίπεδο συνείδησης είναι χαμηλότερο. Συνήθως παρουσιάζονται εικόνες που φαίνονται σαν να συμβαίνουν πραγματικά, γεγονός που δίνει την αίσθηση ότι η αντίληψη είναι πραγματική. Ωστόσο, στην πραγματικότητα αποτελούν μέρος αυτού που συμβαίνει στο όνειρο.

Είναι σαν να αναμειγνύονται στοιχεία μεταξύ τους. Έτσι, σε εκείνα τα τελευταία λεπτά πριν ξυπνήσουμε ή όταν μόλις μπαίνουμε στο όνειρο, μπορεί να μας φαίνεται ότι κάποιος βρίσκεται στο δωμάτιο ή ότι είδαμε κάτι να κινείται δίπλα στο παράθυρο. Τότε, παίρνουμε αυτά τα γνωστά στοιχεία της πραγματικότητας και τα αναμειγνύουμε με κάτι που δεν συμβαίνει πραγματικά.

Διαδοχικές εικόνες στις ψευδοαντιλήψεις

Αυτός ο τύπος ψευδοαντίληψης εμφανίζεται αφού περάσουμε αρκετό χρόνο παρακολουθώντας ή δίνοντας προσοχή στο ίδιο ερέθισμα. Για παράδειγμα, αν παρακολουθούμε έναν αγώνα τρεξίματος στον οποίο βλέπουμε το ένα άτομο να περνάει μετά το άλλο, είναι πιθανό όταν κοιτάξουμε μακριά σε ένα άλλο σημείο, μια πρώτη εικόνα που μας εμφανίζεται να είναι επίσης αυτή ενός ατόμου που τρέχει.

Αυτές είναι επίσης γνωστές ως“μεταεικόνες “. Μερικές φορές εμφανίζονται ως “αντίθεση”. Δηλαδή, αν για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να κοιτάμε μια εικόνα σε μαύρο χρώμα και στη συνέχεια, όταν τοποθετήσουμε το βλέμμα μας σε διαφορετικό σημείο, αυτό που βλέπουμε είναι μια εικόνα σε λευκό χρώμα.

Παρασιτικές εικόνες

Είναι αυτές που προκύπτουν από καταστάσεις κόπωσης και κούρασης. Εμφανίζονται ακόμη και όταν το ερέθισμα που τις προκάλεσε έχει εξαφανιστεί και δεν είναι παρόν. Ένα παράδειγμα είναι όταν δουλεύουμε πολλές μέρες ή πάνω από 10 ώρες στη σειρά στο ίδιο δωμάτιο.

Είναι πιθανό το βράδυ, όταν τελικά ξαπλώνουμε, να εμφανιστεί μια εικόνα παρόμοια με εκείνη στο γραφείο, αναδημιουργώντας εκείνη την κατάσταση. Αυτές οι εικόνες είναι συνήθως παρεμβατικές, δηλαδή εμφανίζονται “από το πουθενά”. Ωστόσο, εξαφανίζονται επίσης εύκολα, ιδίως όταν το άτομο τις αντιληφθεί.

Ο εγκέφαλος είναι μια πολύπλοκη μηχανή

Οι ψευδοαντιλήψεις είναι φαινόμενα που όλοι οι άνθρωποι μπορούν να βιώσουν. Δεν είναι κάτι για το οποίο θα πρέπει να ανησυχείτε. Αντιθέτως, όσοι ερευνούν τον εγκέφαλο και τη λειτουργία του, υποστηρίζουν ότι, μαζί με τη φαντασία, αποτελούν διαφορετικούς πολλούς τρόπους λειτουργίας αυτού του δημιουργικού οργάνου.

Αυτό που ισχύει είναι ότι -σε ορισμένες περιπτώσεις- οι ψευδοαντιλήψεις μπορεί να εμφανιστούν μπροστά σε έναν κουρασμένο και υπερδιεγερμένο εγκέφαλο. Το να μάθετε να δίνετε προσοχή σε αυτά τα σήματα είναι μια καλή ιδέα για να φροντίζετε καλύτερα τον εγκέφαλό σας.