Ζαχαροκάλαμο: Διατροφική αξία και ιδιότητες

Το ζαχαροκάλαμο είναι ένα προϊόν γνωστό ως πηγή επιτραπέζιας ζάχαρης. Σας ενημερώνουμε για τις άλλες χρήσεις του και τη διατροφική του αξία.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από διατροφολόγο Maria Patricia Pinero Corredor.

Τελευταία ενημέρωση: 05 Μαΐου, 2023

Για πολλούς, το ζαχαροκάλαμο είναι ένας γεωργικός καρπός που αποτελεί τη βασική πρώτη ύλη για την παραγωγή της πιο δημοφιλούς και ευρέως χρησιμοποιούμενης φυσικής γλυκαντικής ουσίας: της επιτραπέζιας ζάχαρης.

Εκτός του ότι αποτελεί την κύρια πρώτη ύλη για την παρασκευή ραφιναρισμένης λευκής ζάχαρης και άλλων τύπων γλυκαντικών, όπως η πανέλα ή η καστανή ζάχαρη, παρέχει επίσης ορισμένα οφέλη που λίγοι από εμάς γνωρίζουν. Ακόμη και στη μαγειρική, αποτελεί κλασικό συστατικό σε διάφορες συνταγές.

Μείνετε μαζί μας για να μάθετε για τη διατροφική της αξία και τις ιδιότητες που την καθιστούν ένα τρόφιμο με ευρεία οφέλη για την υγεία.

Τι είναι το ζαχαροκάλαμο;

Το ζαχαροκάλαμο είναι μια ποώδης καλλιέργεια με ξυλώδες στέλεχος που ανήκει στην οικογένεια των χόρτων και μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 5 μέτρα. Η επιστημονική του ονομασία είναι Saccharum officinarum L. και αποτελεί την πηγή της επιτραπέζιας ζάχαρης.

Κατάγεται από τη Νέα Γουινέα και οι άνθρωποι το καλλιέργησαν για πρώτη φορά στη Νοτιοανατολική Ασία και τη Δυτική Ινδία. Από εκεί έφτασε στην Ισπανία τον 9ο αιώνα και τον 15ο αιώνα εξαπλώθηκε στην Αμερική. Σήμερα, οι άνθρωποι το καλλιεργούν σε πολλές τροπικές και υποτροπικές χώρες σε όλο τον κόσμο.

Ως βλαστό, μπορείτε να το καταναλώσετε αποφλοιωμένο ή σε χυμό και έχει κάποια θρεπτικά συστατικά που το καθιστούν εξαιρετική επιλογή. Είναι μια καλλιέργεια που παρέχει επισιτιστική ασφάλεια στους ανθρώπους, καθώς είναι οικονομική, βιώσιμη, οικολογική και αυτοενεργειακή.

Είδη ζαχαροκάλαμου

Το ζαχαροκάλαμο έχει 4 ποικιλίες:

1. Cristalina: έχει στελέχη που μπορούν να φτάσουν σε ύψος τα 6 μέτρα. Έχει σκούρα φύλλα που περιβάλλονται από ένα στρώμα λευκών τριχών. Είναι πιο ανθεκτική στις ακραίες συνθήκες, αλλά είναι πιο σκληρή.
2. Veteada: έχει ριγέ εμφάνιση κόκκινου, βιολετί και κίτρινου χρώματος. Είναι μικρότερη από την προηγούμενη, φτάνοντας περίπου τα 3,5 μέτρα. Είναι πολύ ανθεκτική στο κρύο.
3. Criolla: είναι εξαιρετικά ζουμερή και έχει μία από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις σακχαρόζης.
4. Violet: οφείλει το όνομά της στο χρώμα των στελεχών της και τα φύλλα της έχουν έντονο πράσινο χρώμα. Αντέχει καλά στις χαμηλές θερμοκρασίες και είναι λιγότερο ζουμερή από τις προηγούμενες.

Διατροφική αξία του ζαχαροκάλαμου

Η χημική σύνθεση του ζαχαροκάλαμου αξιολογήθηκε από ομάδα γεωπόνων, οι οποίοι διαπίστωσαν ότι είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες, με ποσοστό 56%. Από αυτούς, τα 28 γραμμάρια είναι αδιάλυτες διαιτητικές ίνες, όπως η κυτταρίνη, η ημικυτταρίνη και η λιγνίνη.

Το άλλο μισό των υδατανθράκων είναι απλά σάκχαρα, γεγονός που το καθιστά κατ’ εξοχήν πηγή ενέργειας. Ωστόσο, η πρωτεϊνική του αξία είναι χαμηλή, καθώς η μέγιστη περιεκτικότητά του είναι 1,4%.

Από την άλλη πλευρά, από το ζαχαροκάλαμο εξάγονται διάφορα υποπροϊόντα και το καθένα έχει διαφορετική διατροφική αξία. Έτσι, θα εξετάσουμε τα συστατικά του χυμού ζαχαροκάλαμου, της μπαγάσας και της πανέλας.

Χυμός ζαχαροκάλαμου

Ο χυμός ζαχαροκάλαμου είναι παχύρρευστος, αδιαφανής και σκουραίνει στο χρώμα μετά την εκχύλιση. Αυτό οφείλεται σε μια χημική αντίδραση μεταξύ των πρωτεϊνών του χυμού και των σακχάρων του.

Σχηματίζονται καστανές ή σκουροπράσινες ενώσεις που ονομάζονται μελανοειδίνες. Από το χυμό λαμβάνονται κρύσταλλοι σακχαρόζης, από τους οποίους παρασκευάζεται η επιτραπέζια ζάχαρη.

Η διατροφική του αξία χαρακτηρίζεται από υψηλή περιεκτικότητα σε ολικά στερεά (μεταξύ 15 και 20%), εκ των οποίων το 80% είναι σακχαρόζη. Ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα εύπεπτος και θεωρείται σχεδόν 4 φορές πιο ενεργητικός από ένα δημητριακό.

Από την άλλη πλευρά, μια ομάδα εμπειρογνωμόνων αξιολόγησε την περιεκτικότητα του χυμού σε βιταμίνη C μετά την παστερίωση, διαπιστώνοντας ότι παρέμεινε στα 47 χιλιοστόγραμμα ανά 100 χιλιοστόλιτρα χυμού ζαχαροκάλαμου. Αυτό θεωρείται σημαντικό λόγω των θετικών επιδράσεων της βιταμίνης C στην υγεία.

Πανέλα

Η πανέλα είναι ένα στερεό προϊόν που λαμβάνεται με τη συμπύκνωση της ζάχαρης που υπάρχει στο χυμό ζαχαροκάλαμου. Ως εκ τούτου, έχει υψηλό ποσοστό σακχαρόζης, που φτάνει σε τιμές κοντά στο 80%. Περιέχει επίσης 15% φρουκτόζη.

Το γεγονός αυτό την καθιστά ιδιαίτερα ενεργητική, παρέχοντας 350 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια, αν και εξακολουθεί να είναι χαμηλότερη από την εξευγενισμένη ζάχαρη, η οποία είναι περίπου 400 θερμίδες.

Βαγάσση

Αν και η βαγάσση είναι ένα υποπροϊόν που λαμβάνεται από την εξαγωγή του χυμού ζαχαροκάλαμου και δεν καταναλώνεται άμεσα από τον πληθυσμό, η παρουσία ορισμένων συστατικών και βιοδραστικών ουσιών την καθιστούν ενδιαφέρουσα για την προσθήκη της σε διάφορα προϊόντα.

Για παράδειγμα, η βαγάσση είναι πηγή αδιάλυτων ινών, όπως κυτταρίνη, ημικυτταρίνη και λιγνίνη. Αυτές αντιπροσωπεύουν μεταξύ 20 και 45 % του συνολικού προϊόντος.

Επιπλέον, η αξία των ανόργανων συστατικών είναι 2,5 %, συμπεριλαμβανομένου του ασβεστίου, του μαγνησίου, του καλίου και του σιδήρου. Ενώ οι πρωτεΐνες έχουν αξία 2,4 %.

Ιδιότητες του ζαχαροκάλαμου

Οι ιδιότητες του ζαχαροκάλαμου εξαρτώνται από τη θρεπτική του αξία και την παρουσία ορισμένων ενεργών συστατικών, τα οποία αναφέρονται παρακάτω.

Αποτελεί πηγή αντιοξειδωτικών

Τόσο ο χυμός ζαχαροκάλαμου όσο και η βαγάσση παρέχουν μια ποικιλία βιοενεργών ουσιών που δρουν ως αντιοξειδωτικά, ικανά να αναστέλλουν ή να καθυστερούν την οξείδωση στον οργανισμό μπλοκάροντας τις ελεύθερες ρίζες.

Η βαγάσση περιέχει ανθοκυανίνες, φλαβονοειδή και πολυφαινόλες που έχουν μελετηθεί για την αντιοξειδωτική τους δράση. Δρουν ως αντιμεταλλαξιογόνοι και πιθανώς αντικαρκινικοί παράγοντες.

Ο χυμός ζαχαροκάλαμου, από την άλλη πλευρά, περιέχει υψηλό ποσοστό βιταμίνης C, φλαβονοειδών και κινναμωδών οξέων. Ένα ποτήρι χυμού ζαχαροκάλαμου περιέχει 40 χιλιοστόγραμμα φαινολικών ενώσεων, γεγονός που αποτελεί σημαντική πηγή διαιτητικών αντιοξειδωτικών.

Μια ομάδα ερευνητών μέτρησε τις πολυφαινόλες σε διάφορες ποικιλίες χυμού ζαχαροκάλαμου και έδειξε ότι όλες ήταν σε θέση να προστατεύσουν από βλάβες στο DNA που προκαλούνται από ακτινοβολία. Η μελέτη αποκάλυψε επίσης την ικανότητα του χυμού να απομακρύνει τις ελεύθερες ρίζες και να αναστέλλει την υπεροξείδωση των λιπιδίων.

Επιπλέον, η βιταμίνη C βοηθά στη διατήρηση του κολλαγόνου, στην αποτοξίνωση του ήπατος και στην πρόληψη ορισμένων τύπων καρκίνου και καρδιαγγειακών παθήσεων.

Το ζαχαροκάλαμο παρέχει επαρκείς διαιτητικές ίνες

Έχει μελετηθεί η ενσωμάτωση διαιτητικών ινών από τη βαγάσση στη σύνθεση νέων τροφίμων. Ορισμένες τεχνολογικές διεργασίες κατέστησαν δυνατή τη βελτίωση των λειτουργικών ιδιοτήτων της. Γνωρίζουμε ότι η κυτταρίνη και η ημικυτταρίνη μπορούν να ελέγξουν το σάκχαρο στο αίμα και τους παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων.

Θα μπορούσε να βελτιώσει την αθλητική απόδοση

Ο χυμός ζαχαροκάλαμου είναι ένα φυσικό ρόφημα που, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα κατά τη διάρκεια και μετά την άσκηση. Αυτό, σε σύγκριση με ένα καθαρό ρόφημα νερού και ένα αθλητικό ποτό.

Επιπλέον, δεν υπήρχαν διαφορές μεταξύ του χυμού ζαχαροκάλαμου με άλλα ροφήματα για το χρόνο άσκησης, τον καρδιακό ρυθμό και τον όγκο πλάσματος. Ως εκ τούτου, μπορείτε να τον χρησιμοποιήσετε αδιακρίτως σε οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα.

Το μάσημα του ζαχαροκάλαμου μπορεί να προστατεύει από την τερηδόνα

Η διατροφή είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που μπορούν να αποτρέψουν την τερηδόνα. Η υγιεινή διατροφή συνδέεται στενά με την προαγωγή της στοματικής υγείας.

Έχει παρατηρηθεί ότι μια ομάδα παιδιών που ζουν σε περιοχές καλλιέργειας ζαχαροκάλαμου και μασούν ζαχαροκάλαμο ως διατροφική συνήθεια έχουν σχεδόν 50% λιγότερες πιθανότητες να υποφέρουν από τερηδόνα. Ενώ τα παιδιά που δεν έχουν αυτή τη συνήθεια παρουσίαζαν μεγαλύτερα προβλήματα υγείας στα δόντια τους.

Πιθανή αντιβακτηριακή και αντιιική προφυλακτική δράση από το ζαχαροκάλαμο

Ορισμένες μελέτες αναφέρουν ότι ο χυμός ζαχαροκάλαμου έχει προφυλακτική δράση, καθώς προάγει την αντίσταση σε βακτηριακές και ιογενείς λοιμώξεις. Στο πλαίσιο αυτό, μια ομάδα ποντικών έφαγε χυμό ζαχαροκάλαμου μετά την έκθεση στον ιό της λύσσας.

Η ομάδα ελέγχου έτρωγε μόνο αποσταγμένο νερό. Εκείνα που έφαγαν χυμό ζαχαροκάλαμου επέζησαν, ενώ τα υπόλοιπα ποντίκια πέθαναν.

Έτσι, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το εκχύλισμα χυμού ζαχαροκάλαμου έχει προφυλακτική δράση. Εμποδίζει τον πολλαπλασιασμό των παθογόνων μικροοργανισμών.

Ωστόσο, τα αποτελέσματα αυτά δεν συνέβησαν στον άνθρωπο.

Πώς να καταναλώσετε το ζαχαροκάλαμο;

Αναμφίβολα, ο καλύτερος τρόπος για να καταναλώσετε το ζαχαροκάλαμο είναι μέσω του χυμού του. Για να αποκτήσετε ένα ποτήρι των 250ml  πρέπει να ξεφλουδίσετε περίπου 6 κομμάτια ζαχαροκάλαμου, αφαιρώντας το πιο σκληρό εξωτερικό μέρος. Στη συνέχεια τα πηγαίνετε στο εκχυμωτήριο, το στραγγίζετε και το απολαμβάνετε.

Μην ξεχνάτε ότι, παρά τα οφέλη του χυμού ζαχαροκάλαμου, η ποσότητα ζάχαρης και οι θερμίδες δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητες. Έτσι, η σύστασή μας είναι να μην καταναλώνετε περισσότερα από 2 ποτήρια την ημέρα, ειδικά αν προσπαθείτε να ακολουθήσετε μια δίαιτα χαμηλών θερμίδων για να διατηρήσετε ή να χάσετε βάρος.