Αλλαγές στο χρώμα των ματιών: Μύθοι και αλήθειες

Το χρώμα των ματιών οφείλεται στην παραγωγή μελανίνης του σώματος. Μετά τον πρώτο χρόνο, οι αλλαγές στο χρώμα των ματιών είναι σπάνιες αλλά όχι αδύνατες. Σε αυτό το άρθρο, θα σας βοηθήσουμε ν' αναγνωρίσετε τις αλήθειες και τους μύθους γύρω από αυτό το θέμα.

Έχει εξετασθεί και εγκριθεί από: γιατρό Leonardo Biolatto.

Έχει γραφτεί από Julieth Andrea Quiroga Torres

Τελευταία ενημέρωση: 22 Δεκεμβρίου, 2022

Όπως στο χρώμα του δέρματος και των μαλλιών, έτσι και στο χρώμα των ματιών η παραγωγή μελανίνης του ατόμου είναι σημαντική. Ορισμένοι άνθρωποι βιώνουν αλλαγές στο χρώμα των ματιών τους κατά τη διάρκεια της ζωής τους εξαιτίας διαφόρων παραγόντων. Σε αυτό το άρθρο, θα απομυθοποιήσουμε ορισμένες απόψεις γύρω από το θέμα.

Υπάρχουν πάνω από 150 γονίδια που εμπλέκονται στην παραγωγή, τη μεταφορά, και την αποθήκευση της μελανίνης. Η μελανίνη είναι αυτή που καθορίζει το χρώμα των ματιών ενός ανθρώπου.

Τα άτομα με ανοιχτόχρωμα μάτια (μπλε-πράσινο) δεν παράγουν ή δεν αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες μελανίνης. Από την άλλη, τα άτομα με σκούρα μάτια, από βαθύ καφέ μέχρι μαύρο, παράγουν και αποθηκεύουν μεγαλύτερες ποσότητες.

Πώς καθορίζεται το χρώμα των ματιών;

Σύμφωνα με ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Missouri Medicine, το χρώμα του ανθρώπινου ματιού καθορίζεται από την πυκνότητα και το μέγεθος των μελανινοκυττάρων, τα οποία είναι οι κυτταρικές δομές που συνθέτουν τη μελανίνη. Τα μελανινοκύτταρα βρίσκονται σε όλο το φάσμα της ίριδας και επηρεάζουν το χρώμα των ματιών.

Το παραπάνω άρθρο, εξηγεί επίσης πως το γονίδιο OCA2 στο 15ο χρωμόσωμα παράγει την πρωτεΐνη που είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία και την επεξεργασία της μελανίνης. Όσο πιο ενεργό αυτό το γονίδιο, τόσο περισσότερη μελανίνη παράγεται, με αποτέλεσμα να έχουμε πιο σκούρα μάτια. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα γονίδια που μπορούν να επηρεάσουν το χρώμα των ματιών και ορισμένα από αυτά αφορούν πιο ανοιχτά χρώματα.

Αλλαγές στο χρώμα των ματιών – Τι κάνει η ίριδα;

Η ίριδα είναι μια επίπεδη μεμβράνη σε σχήμα δακτυλίου, φτιαγμένη από συνδετικό ιστό και μυϊκές ίνες. Βρίσκεται πίσω από τον κερατοειδή και περιβάλλεται από την κόρη. Η ίριδα είναι το τμήμα του ματιού που έχει χρώμα, και μαζί με την κόρη, ρυθμίζει την ποσότητα φωτός που διαπερνά το μάτι.

Οι μυϊκές ίνες της βοηθούν τη διαστολή και τη συστολή της κόρης για να επιτραπεί η είσοδος του φωτός. Όταν δουλεύουν σωστά, η λειτουργία αυτή γίνεται φυσικά ως αντίδραση στην ποσότητα φωτός του περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας, ορισμένες φορές μπορεί να φανεί ότι τα μάτια αλλάζουν χρώμα, αλλά τις περισσότερες φορές αυτό δεν είναι κάτι άλλο παρά ένα τρικ του φωτός. Οι αλλαγές στο φως προκαλούν τη διαστολή της κόρης, και αυτό μπορεί να κάνει τα μάτια να δείχνουν άλλο χρώμα, όμως πρόκειται για κάτι προσωρινό.

Ωστόσο, αν παρατηρήσετε μια προφανή αλλαγή στο χρώμα των ματιών, είτε στο ένα, είτε και στα δύο, θα πρέπει να επικοινωνήσετε αμέσως με οφθαλμίατρο. Οι αλλαγές στο χρώμα των ματιών είναι ιδιαίτερα σπάνιες και μπορούν να είναι σημάδια ασθενειών όπως ραγοειδίτιδας, ηπατίτιδας, ή ανιριδίας από φάρμακα ή τραυματισμό του ματιού.

Κοινές πεποιθήσεις σχετικά με το χρώμα των ματιών

Υπάρχουν πολλές πεποιθήσεις σχετικά με το πώς και γιατί αλλάζει το χρώμα των ματιών. Εμείς είμαστε εδώ για να σας βοηθήσουμε ν’ αναγνωρίσετε τι είναι αλήθεια και τι μύθος.

Γεννιόμαστε με διαφορετικό χρώμα ματιών

Αλήθεια. Τους πρώτους μήνες της ζωής μας, τα μελανινοκύτταρα μόλις ξεκινούν τη λειτουργία τους και δεν έχουν ολοκληρώσει την παραγωγή μελανίνης για ολόκληρο το σώμα. Γι’ αυτό, το χρώμα ματιών ενός νεογέννητου θα αλλάζει με τον καιρό.

Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο American Academy of Pediatrics  αναφέρει ότι τα μελανινοκύτταρα χρειάζονται περίπου έναν χρόνο για να παραγάγουν όλη τη μελανίνη του σώματος. Με άλλα λόγια, τα γκρι ή μπλε μάτια ενός μωρού μετατρέπονται σε πιο σκούρο χρώμα τον πρώτο χρόνο.

Είναι πιθανό κάποια μωρά να γεννηθούν με παθήσεις οι οποίες επηρεάζουν τη χρώση, όπως ο αλφισμός ή η ετεροχρωμία, όπου το ένα μάτι ίσως είναι διαφορετικό από το άλλο, ή μπορεί να περιέχει πολλά διαφορετικά χρώματα. Ατυχήματα, γενετικοί παράγοντες, ή ασθένειες, μπορούν όλα να προκαλέσουν αυτήν την πάθηση.

Αλλαγές στο χρώμα των ματιών – Τα πράσινα μάτια είναι προϊόν γενετικής μετάλλαξης

Λάθος. Τα πράσινα μάτια δεν οφείλονται σε κάποια γενετική μετάλλαξη. Είναι το αποτέλεσμα της μέτριας παραγωγής μελανίνης και της μέσης πυκνότητας των μελανινοκυττάρων, όπως αναφέρει ένα άρθρο στο Genetics of Eye Color.

Ένα άλλο άρθρο, το οποίο δημοσιεύθηκε στο International Journal of Molecular Sciences, δηλώνει ότι το χρώμα των ματιών δεν καθορίζεται από τον αριθμό των μελανινοκυττάρων. Αντιθέτως, σύμφωνα με μια μελέτη, είναι η σύνθεση μελανίνης αυτή που επηρεάζει το χρώμα των ματιών. Υπάρχουν τρία είδη μελανίνης: ευμελανίνη, φαιομελανίνη, και νευρομελανίνη. Μόνο η φαιομελανίνη επηρεάζει το χρώμα των ματιών.

Το χρώμα των ματιών μπορεί ν’ αλλάξει με τη διάθεσή σας

Λάθος.  Η διάθεσή σας δεν αλλάζει το χρώμα των ματιών, ή, τουλάχιστον, δεν υπάρχουν μελέτες οι οποίες να στηρίζουν αυτόν τον ισχυρισμό.

Όπως αναφέραμε προηγουμένως, οι αλλαγές στο φως προκαλούν τη διαστολή της κόρης προκειμένου να προσαρμοστεί σε φωτεινότερα ή πιο σκούρα περιβάλλοντα. Όταν συμβαίνει αυτό, φαίνεται μικρότερο τμήμα της ίριδας, και αυτό μπορεί να σας κάνει να νομίζετε ότι έχετε διαφορετικό χρώμα στα μάτια. Επιπλέον, τα μάτια σας ίσως αντανακλούν το χρώμα ενός κοντινού αντικειμένου προκαλώντας αυτή τη λανθασμένη αντίληψη.

Μπορείτε ν’ αλλάξετε το χρώμα των ματιών σας με χειρουργική επέμβαση

Αυτό είναι αλήθεια, αλλά δε το προτείνουμε. Πέραν από τη χρήση χρωματιστών φακών επαφής, υπάρχουν και δύο χειρουργικές επεμβάσεις οι οποίες μπορούν ν’ αλλάξουν την όψη της ίριδας. Μία από αυτές είναι το εμφύτευμα προσθετικής ίριδας το οποίο έχει εγκριθεί από τον Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA) το 2018.

Αυτός ο τύπος επέμβασης ξεκίνησε ως ένας τρόπος ν’ αντιμετωπιστούν προβλήματα στη γέννα και να διορθωθούν τα μάτια μετά από ένα ατύχημα. Ωστόσο, έγινε γρήγορα μια δημοφιλής αισθητική επέμβαση για την αλλαγή του χρώματος των ματιών.

Οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας δε θα συμβούλευαν την υποβολή υγειών ματιών στην επέμβαση, καθώς μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη σωστή λειτουργία τους αν κάτι πάει στραβά. Ορισμένοι κίνδυνοι είναι η αύξηση της οφθαλμικής πίεσης, το πρήξιμο, το οίδημα του κερατοειδούς, η απώλεια όρασης, και το γλαύκωμα.

Ο δεύτερος τύπος επέμβασης είναι ο κερατοχρωματισμός του κερατοειδούς, γνωστός και ως τατουάζ του κερατοειδούς. Αυτή η επέμβαση αφορά άτομα με διάφορους βαθμούς τύφλωσης που προκαλεί θολά σημεία στο μάτι.

Η επέμβαση βοηθά στη μείωση της εμφάνισης του επηρεασμένου ματιού ενώ δεν έχει πολλούς κινδύνους, κάνοντάς τη καλή επιλογή για θεραπεία, αλλά και για αισθητικούς σκοπούς.

Για τα άτομα που θέλουν να χρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνική για αισθητικούς λόγους, μια κλινική μελέτη η οποία αξιολογεί τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιδράσεις της επέμβασης, ανακάλυψε ότι μπορεί να προκαλέσει ευαισθησία στο φως, αποχρωματισμό του ματιού, και κερατίτιδα.

Αλλαγές στο χρώμα των ματιών – Φροντίστε τα μάτια σας

Τα μάτια μάς βοηθούν να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας και να εκτελούμε εύκολα καθημερινές δραστηριότητες. Για την ακρίβεια, η όραση θεωρείται μία από τις πιο κυρίαρχες των πέντε αισθήσεων. Παρότι ίσως να μη σας αρέσει το χρώμα των ματιών σας, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι αυτές οι επεμβάσεις μπορούν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη βλάβη στα μάτια και την όρασή σας.

Μετά τον πρώτο χρόνο ζωής, τα μάτια σας παραμένουν συνήθως με το ίδιο χρώμα. Αν παρατηρήσετε αλλαγές θα πρέπει να επισκεφθείτε τον οφθαλμίατρό σας. Εκείνος θα σας βοηθήσει να καταλάβετε από τι προκλήθηκαν και τι πρέπει να κάνετε για να διατηρήσετε υγιή τα μάτια σας.