Γιατί η προοπτική φύλου είναι σημαντική για το σύστημα υγείας;

Η ενσωμάτωση μιας προοπτικής φύλου στο σύστημα υγείας επιτρέπει στους ειδικούς να προσαρμόζουν τις αποφάσεις τους στο άτομο το οποίο αντιμετωπίζουν κατανοώντας πως η βιολογία δεν είναι ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει τις ασθένειες.

Προοπτική φύλου στο σύστημα υγείας σημαίνει ότι καταλαβαίνουμε πως δεν υπάρχουν μόνο βιολογικές διαφορές ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες, αλλά και διαφορές που αναδύονται από κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες παραβλέπονται συχνά στη διάγνωση και τη φροντίδα, κάτι που προκαλεί ανισότητα μεταξύ των φύλων.

Ορισμένα αξιοσημείωτα δεδομένα από την αναφορά Υγεία και Φύλο του 2006 από το Ισπανικό Υπουργείο Υγείας, μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητα της προοπτικής φύλου στο σύστημα υγείας.

Οι ερευνητές μελέτησαν έναν πληθυσμό από 45 μέχρι 65 ετών και παρατήρησαν τα ακόλουθα:

• Οι γυναίκες υποφέρουν περισσότερο από χρόνιες ασθένειες απ’ ό,τι οι άνδρες.
• Οι άνδρες υποφέρουν από σοβαρότερες ασθένειες με υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας.
• Οι γυναίκες ζουν κατά μέσο όρο 6,6 χρόνια περισσότερο από τους άνδρες.
• Στους άνδρες, τα σωματικά συμπτώματα χωρίς κάποια οργανική αιτία είναι λιγότερο συχνά, όπως η κατάθλιψη και η ανησυχία.
• Οι γυναίκες λαμβάνουν περισσότερα ψυχοτρόπα φάρμακα απ’ ό,τι οι άνδρες και αποτελούν το 75% των χρηστών υπνωτικών ή χαλαρωτικών χαπιών.

Τι είναι η προοπτική φύλου;

Για να καταλάβετε σε τι αναφέρεται η προοπτική φύλου, είναι σημαντικό να καταλάβετε πρώτα σε τι αναφέρεται η λέξη φύλο (gender), δεν έχει μόνο βιολογική έννοια (sex). Το sex (γένος) αναφέρεται μόνο στις βιολογικές, ανατομικές και σωματικές διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες.

To φύλο (gender), από την άλλη, αναφέρεται σε ένα σύστημα κοινωνικών, συμβολικών, και ψυχικών σχέσεων που εκτιμά τις γυναίκες και οτιδήποτε θεωρείται θηλυκό δυσμενώς σε σχέση με τους άνδρες.

Είναι μια δυναμική έννοια η οποία εξελίσσεται συνεχώς και είναι ευαίσθητη μέσα σε ιστορικά πλαίσια. Ο όρος αναγνωρίζει πως οι κοινωνικές και πολιτισμικές δομημένες διαφορές ξεπερνούν τη βιολογία. Αυτές είναι και η πηγή της ανισότητας των φύλων στο σύστημα υγείας.

Η κοινωνία χρησιμοποιεί το φύλο για να οργανώσει και να δομήσει στοιχεία σε κοινές πρακτικές, κανόνες, αξίες, και συμπεριφορές. Μια προσέγγιση βασιζόμενη στο φύλο ξεκινά αναγνωρίζοντας πως υπάρχουν τέτοιες διαφορές και τις λαμβάνει υπόψιν.

Γιατί είναι σημαντική μια προοπτική φύλου;

Η χρήση μιας προοπτικής φύλου επιτρέπει στους επαγγελματίες να προσαρμόζουν τις αποφάσεις τους στο άτομο το οποίο έχουν απέναντί τους κατανοώντας πως η βιολογία δεν είναι ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει την υγεία.

Για την ακρίβεια, μη λαμβάνοντας αυτό υπόψιν, υπάρχει ο κίνδυνος προκατάληψης ενάντια στο φύλο στο σύστημα υγείας και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να μη δοθεί στο άτομο η θεραπεία που χρειάζεται. Έτσι, η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων εξαρτάται από αυτή την ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Ανάμεσα στις πιο συχνές προκαταλήψεις είναι οι ακόλουθες:

• Ανδροκεντρισμός: Οι άνθρωποι έχουν εξισωθεί με τον ανδρισμό, δηλαδή οι διαφορετικές εμπειρίες των γυναικών γίνονται αόρατες συχνά, ενώ αυτές των ανδρών θεωρούνται καθολικές.
• Έλλειψη ευαισθησίας φύλου: Περιπτώσεις όπου οι επαγγελματίες δεν έλαβαν υπόψιν την επιρροή του γένους και του φύλου παρά το γεγονός πως το συγκείμενο ήταν σημαντικό λόγω των διαφορετικών επιπτώσεών τους στην υγεία.
• Διπλά πρότυπα (στάνταρτ): Περιπτώσεις όπου το φύλο λαμβάνεται υπόψιν, αλλά με ένα διπλό πρότυπο ή βάσει διαφορετικών κριτηρίων. Το καλύτερο παράδειγμα είναι οι γυναίκες οι οποίες θεωρούνται υστερικές, ενώ οι άνδρες περιγράφονται ως παθιασμένοι.

Γιατί θα πρέπει να χρησιμοποιείται μια προοπτική φύλου στο σύστημα υγείας;

Η προοπτική φύλου έχει ως στόχο να ξεπεράσει την ανάλυση που εστιάζει στο γένος για την αναγνώριση διαφορετικών εμπειριών στην υγεία που έχουν άνδρες, γυναίκες, και άλλες ταυτότητες, βάσει του γένους τους και άλλων παραγόντων όπως κοινωνική τάξη, εθνικότητα, και ηλικία.

Η εφαρμογή μιας προοπτικής φύλου στο σύστημα υγείας καθιστά δυνατή την κατανόηση του πώς επηρεάζουν τα στερεότυπα και οι ρόλοι για τα φύλα την ποιότητα ζωής του ατόμου, μεταξύ άλλων. Αυτό εξηγεί, για παράδειγμα, γιατί οι γυναίκες ζουν περισσότερο, αλλά έχουν χειρότερη ποιότητα ζωής.

Για να κατανοήσουμε τα διαφορετικά χαρακτηριστικά μιας ασθένειας σε άνδρες και γυναίκες

Λόγω των βιολογικών χαρακτηριστικών τους, οι γυναίκες μπορεί να υποφέρουν από καρκίνο του μαστού ή ωοθηκικές παθολογίες. Επίσης, διαφορετικές ασθένειες έχουν διαφορετικά ποσοστά θνησιμότητας σε άνδρες και γυναίκες λόγω των διαφορετικών βιολογικών χαρακτηριστικών. Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψιν πως άνδρες και γυναίκες είναι επιρρεπείς στους ίδιους παράγοντες αλλά με διαφορετικούς τρόπους.

Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες σε περιβαλλοντικούς χημικούς παράγοντες εξαιτίας των διαφορών στην απορρόφηση και τον μεταβολισμό στο σώμα τους. Έτσι, παρότι και τα δύο γένη μπορούν να εκτεθούν στις ίδιες συνθήκες, οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες βιολογικά.

Για ν’ αναγνωρίσουμε την επιρροή των φύλων και των ταυτοτήτων

Τα ιδανικά και οι πιέσεις που θέτει η κοινωνία προκειμένου να νιώσουμε ότι είμαστε μέρος της, επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής μας. Παραδείγματος χάρη, με τις διατροφικές διαταραχές στις γυναίκες που προσπαθούν να προσαρμοστούν στο ιδανικό του τέλειου σώματος, αυτό έχει μεγάλο κόστος στην υγεία τους.

Στην περίπτωση των ανδρών, το φύλο μπορεί να εξηγεί επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως οδήγηση με μεγάλες ταχύτητες ή υψηλότερη κατανάλωση αλκοόλ. Η πρόσβαση και ο έλεγχος των πόρων και η διαφορετική κοινωνικοποίηση έχουν επίπτωση στις υγιεινές συνήθειες.

Η υγεία δεν είναι στόχος ζωής αλλά ένας καθημερινός πόρος

Αυτή η κεντρική ιδέα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) σημαίνει ότι η υγεία δε θα πρέπει να θεωρείται ένας μακρινός στόχος ο οποίος πρέπει να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα, αλλά ένα δικαίωμα, ένας πόρος τον οποίο έχουμε στη διάθεσή μας σε καθημερινή βάση.

Το προσωπικό υγείας είναι το κλειδί για την επίτευξη αυτού, γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η αλλαγή σε νέους τρόπους έρευνας και εφαρμογής της επιστήμης, καθώς επίσης και η προσαρμογή των παλιών τρόπων στη φροντίδα των ανθρώπων που περνούν το κατώφλι του γιατρού.

Η κοινωνία θα πρέπει να εφαρμόσει, να αλλάξει, και να εγγυηθεί τα καθολικά δικαιώματα και την πρόσβαση όλων στο σύστημα υγείας. Η εκπαίδευση πάνω στην ισότητα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, μαζί με την ενσωμάτωση της προοπτικής φύλου στους νόμους και τους δημόσιους κανόνες.