Γνωστικές δεξιότητες: Τι είναι και 12 παραδείγματα

Σε αυτό το άρθρο θα σας μιλήσουμε για 12 γνωστικές δεξιότητες. Για ορισμένους ειδικούς, αυτές μας διαφοροποιούν από τα υπόλοιπα έμβια όντα.

Σχεδιάζετε πώς θα μελετήσετε για ένα διαγώνισμα, σκέφτεστε λύσεις για να λύσετε ένα εργασιακό πρόβλημα, προσπαθείτε να θυμηθείτε έναν κωδικό πρόσβασης που δεν έχετε χρησιμοποιήσει για πολύ καιρό. Τι κοινό έχουν αυτές οι καταστάσεις; Δείχνουν ότι χρησιμοποιείτε διαφορετικές γνωστικές δεξιότητες!

Ο σχεδιασμός, η αξιολόγηση και η μνήμη είναι μερικές μόνο από αυτές. Ας μάθουμε λίγα περισσότερα γι’ αυτές.

Τι είναι οι γνωστικές δεξιότητες;

Οι γνωστικές δεξιότητες είναι αυτές που έχουν να κάνουν με την επεξεργασία, την ερμηνεία και την ανάκτηση πληροφοριών.

Μέσω ενεργειών όπως η επιλογή, η ανάλυση και η συλλογή, μας επιτρέπουν να δημιουργούμε και να αφομοιώνουμε γνώσεις.

Ορισμένες ταξινομήσεις διακρίνουν τις γνωστικές δεξιότητες σε βασικές και ανώτερες δεξιότητες. Οι βασικές είναι η προσοχή, η μνήμη, η απόκτηση και η ανάκτηση πληροφοριών, η οργανωτική ικανότητα και η ανάλυση, ο μετασχηματισμός αυτών των πληροφοριών και η αντίληψη.

Οι ανώτερες είναι η επίλυση προβλημάτων, η λήψη αποφάσεων, η κριτική και δημιουργική σκέψη, καθώς και η μεταγνώση. Οι ανώτερες νοούνται ως συνδυασμός των βασικών.

Για πολλές σχολές σκέψης, οι γνωστικές δεξιότητες είναι αυτές που μας διαφοροποιούν από τα άλλα έμβια όντα. Είναι επίσης γνωστές ως διαχειριστές γνώσεων.

Συνοπτικά, σύμφωνα με τον Herrera Clavero, αυτού του είδους οι δεξιότητες απαιτούν την ικανότητα αναπαράστασης (μέσω της σχεδίασης, της ανάγνωσης κ.λπ.), την επιλογή (εστίαση μέσω της προσοχής) και την αυτοκαθοδήγηση (αυτοέλεγχος).

Παραδείγματα γνωστικών δεξιοτήτων

Ορισμένες από τις γνωστικές δεξιότητες είναι οι ακόλουθες:

1. Μνήμη: μας επιτρέπει να αποθηκεύουμε πληροφορίες και να έχουμε πρόσβαση σε αυτές για μεταγενέστερη ανάκτηση. Υπάρχουν διάφοροι τύποι μνήμης. Για παράδειγμα, βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη, σημασιολογική, επεισοδιακή, διαδικαστική, μεταξύ άλλων.
2. Προσοχή: μας επιτρέπει να εστιάζουμε σε ορισμένες πτυχές μιας κατάστασης. Με αυτήν κάνουμε μετέπειτα χρήση, αφού θα ήταν δύσκολο να συγκεντρωθούμε σε πολλά ερεθίσματα ταυτόχρονα.
3. Προγραμματισμός: προβλέπει το μέλλον, σχεδιάζοντας στρατηγικές.
4. Συλλογισμός: μας επιτρέπει να αναλύουμε μια κατάσταση και να εξάγουμε συμπεράσματα, είτε μέσω επαγωγικής μεθόδου (εντοπίζονται μοτίβα για να διαπιστωθεί κάτι γενικό) είτε μέσω απαγωγικής μεθόδου (ξεκινώντας από το γενικό  φθάνουμε σε ατομικό επίπεδο).
5. Αξιολόγηση: είναι μια ικανότητα που επιτρέπει την ανάλυση μιας κατάστασης, εξετάζοντας διάφορες πτυχές. Περιλαμβάνει επίσης την αναδιοργάνωση με βάση την ανάγνωση της κατάστασης.
6. Κατανόηση: είναι η ικανότητα κατανόησης πληροφοριών και συσχέτισής τους με άλλα δεδομένα. Με αυτόν τον τρόπο, την αξιοποιούμε για τη λήψη αποφάσεων.
7. Γνωστική ευελιξία: μας επιτρέπει να δοκιμάζουμε διαφορετικές σκέψεις από τις συνηθισμένες, να κατανοούμε την οπτική γωνία των άλλων. Ομοίως, μαθαίνουμε από τις εμπειρίες και ενσωματώνουμε αυτή τη νέα γνώση.
8. Επίλυση προβλημάτων: πρόκειται για μια γνωστική ικανότητα που συνδέεται στενά με το προηγούμενο σημείο, αφού με την ευελιξία του τρόπου σκέψης μας, είμαστε επίσης σε θέση να αναζητούμε νέες διεξόδους.
9. Μεταγνώση: πρόκειται για ένα ανώτερο επίπεδο της γνώσης, το οποίο μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε τις σκέψεις μας. Πρόκειται για τη γνώση των γνώσεών μας.
10. Αντίληψη: πρόκειται για μια άλλη γνωστική ικανότητα μεγάλης σημασίας, καθώς μας επιτρέπει να λαμβάνουμε κάποια σήματα από το περιβάλλον και να τα μετατρέπουμε σε χρήσιμες πληροφορίες.
11. Γλώσσα: θεωρείται μια γνωστική ικανότητα, αν και υπάρχουν κάποιες θεωρίες που την κατατάσσουν ως συνέπεια της ανάδειξης αυτών των δεξιοτήτων.
12. Οπτικοχωρικές δεξιότητες: είναι εκείνες που επιτρέπουν το χειρισμό αντικειμένων μέσω νοητικών εικόνων, τόσο σε δύο όσο και σε τρεις διαστάσεις. Για παράδειγμα, ο υπολογισμός ή η εκτίμηση της θέσης κάποιου πράγματος αν το περιστρέψετε.

Πολύ περισσότερα από την απλή επανάληψη

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η ανάπτυξη και η προώθηση των γνωστικών δεξιοτήτων δεν επιτυγχάνεται με την απλή επανάληψη μιας ιδέας. Σήμερα εφαρμόζονται μοντέλα που επιτρέπουν τον πειραματισμό και τη δημιουργία πληροφοριών, στηριζόμενοι σε στρατηγικές παιχνιδιού.

Το γεγονός της απομνημόνευσης δεν εγγυάται την εμπέδωση της γνώσης, πολύ περισσότερο τη σωστή χρήση της. Εκτός από την κατοχή των σχετικών δεξιοτήτων, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε πότε και πώς να τις χρησιμοποιούμε.

Στο σχολείο, η ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων επικεντρωνόταν κυρίως σε μακροσκελή κείμενα, σε δραστηριότητες απομνημόνευσης, στα λόγια του δασκάλου με ελάχιστη ανταλλαγή με τους μαθητές. Ο σημερινός κόσμος μας προκαλεί να επανεξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι διαβάζουν, οργανώνονται, μελετούν και μαθαίνουν.

Με αυτόν τον τρόπο, είναι δυνατόν να ενισχυθεί η ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων, καθώς και να συσχετιστούν με άλλους τύπους δεξιοτήτων- για παράδειγμα, με εκείνες που συνδέονται με τη συναισθηματική νοημοσύνη.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να σκεφτούμε πρακτικές και άλλους τύπους μάθησης, οι οποίοι μας επιτρέπουν να συσχετίσουμε αυτά που μαθαίνουμε, ώστε να μην πρόκειται για μια ερμητική, συμπαγής και απομονωμένη γνώση.