Haphephobia ή φόβος της αφής: Πώς να τον ξεπεράσετε

Για τους ανθρώπους, η σχέση με άλλους ανθρώπους είναι ζωτικής σημασίας. Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η επαφή με τους άλλους προκαλεί έναν έντονο και παράλογο φόβο;

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Elena Sanz.

Τελευταία ενημέρωση: 21 Δεκεμβρίου, 2022

Το να σε αγγίζουν άλλοι άνθρωποι είναι ένα γενικό μέρος της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, αλλά ο φόβος της αφής είναι μια διαφορετική ιστορία. Όλοι μπορούμε να νιώθουμε άβολα όταν ένας άγνωστος μας αγκαλιάζει ή όταν άλλοι εισβάλλουν στον προσωπικό μας χώρο. Γενικά, υπάρχει μια κατάλληλη διαπροσωπική απόσταση ανάλογα με το είδος του δεσμού που έχουμε με τους άλλους και αν οι άνθρωποι δεν το σέβονται, μπορεί να αισθανόμαστε περίεργα.

Ωστόσο, για όσους υποφέρουν από τον φόβο της αφής, μια απλή χειραψία ή ένα φιλί από κάποιο αγαπημένο πρόσωπο είναι πηγή έντονης δυσφορίας.

Ο φόβος της αφής είναι ένας παράλογος και παθολογικός φόβος να αγγίξουμε άλλους ή να μας αγγίξουν. Το άγχος που προκαλείται από τη σωματική επαφή είναι τέτοιο που το άτομο μπορεί να απομονωθεί σχεδόν τελείως για να αποφύγει τέτοιες καταστάσεις. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα, αυτή η φοβία μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή ζωή του ατόμου.

Φόβος της αφής: Ποια είναι τα σχετικά συμπτώματα;

Ο φόβος της αφής ανήκει στην κατηγορία των συγκεκριμένων φοβιών, επομένως τα συμπτώματά της μοιράζονται με τις υπόλοιπες. Τα κυριότερα είναι τα εξής:

• Έντονος και δυσανάλογος φόβος να αγγίξουμε άλλους ανθρώπους ή να μας αγγίξουν.
• Η έκθεση στη φοβισμένη κατάσταση (σε αυτή την περίπτωση, η σωματική επαφή) πυροδοτεί μια έντονη αντίδραση άγχους.
• Το άτομο πιθανώς γνωρίζει ότι ο φόβος του είναι παράλογος, αλλά δεν μπορεί να τον ελέγξει.
• Καταστάσεις που περιλαμβάνουν σωματική επαφή με άλλους αποφεύγονται πάση θυσία και, αν δεν είναι δυνατόν, υπομένουν με το κόστος της τεράστιας δυσφορίας.
• Η διαταραχή παρατείνεται με την πάροδο του χρόνου και δημιουργεί παρεμβολές στην καθημερινή ζωή του ατόμου (προσωπική, κοινωνική, επαγγελματική…).
• Στη σκέψη της σωματικής επαφής με άλλα άτομα, εμφανίζονται φυσιολογικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, αίσθηση πνιγμού ή μυϊκή ένταση. Είναι επίσης πιθανό να υπάρχουν παράλογες σκέψεις και πεποιθήσεις σχετικά με τον κίνδυνο της επαφής.

Φόβος της αφής: Αιτίες και προέλευση

Η αιτία δεν έχει εξακριβωθεί πλήρως ακόμη και είναι πιθανό να εμπλέκονται αρκετοί παράγοντες. Μπορεί να υπάρχει ένα ορισμένο βιολογικό συστατικό που σχετίζεται με τους φόβους που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας.

Συγκεκριμένες φοβίες γενικά αποκτώνται αφού βιώσουν σχετικά τραυματικά γεγονότα είτε από πρώτο χέρι είτε βλέποντας άλλους να βιώνουν τις αρνητικές συνέπειες αυτού που στη συνέχεια προκαλεί φόβο.

Έτσι, για παράδειγμα, το ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης στην παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε φόβο της αφής. Ομοίως, η εκμάθηση ότι μερικοί άνθρωποι έχουν κολλήσει έναν ιό μέσω της επαφής με άλλους μπορεί να προκαλέσει αυτόν τον ακραίο φόβο ότι άλλοι θα τους αγγίξουν.

Παράγοντες κινδύνου

Δεν αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι με τον ίδιο τρόπο στα ίδια γεγονότα. Επομένως, αυτό που για ένα άτομο μπορεί να είναι η προέλευση της φοβίας δεν θα έχει σημαντικό αντίκτυπο σε κάποιο άλλο. Ακόμα κι έτσι, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αυτής της διαταραχής:

• Το οικογενειακό ιστορικό σε αυτήν τη φοβία ή άλλων αγχωδών διαταραχών. Πρώτον, λόγω της πιθανής κληρονομικής γενετικής συνιστώσας, αλλά και επειδή έχετε μεγαλώσει παρατηρώντας κοντινά σας άτομα να αντιδρούν με φόβο σε τέτοιες καταστάσεις.
• Έχετε μια ανασταλτική ιδιοσυγκρασία και μια νευρωτική ή ανήσυχη προσωπικότητα.
• Το να είσαι γυναίκα διπλασιάζει τον κίνδυνο να υποφέρεις από μια καταστασιακή φοβία όπως αυτή.
• Έχετε άλλες ψυχολογικές διαταραχές όπως μικροφοβία, φόβος για πλήθη ή κοινωνικό άγχος.

Πώς γίνεται η διάγνωση

Οι επαγγελματίες βασίζουν τη διάγνωση στην εκπλήρωση των καθιερωμένων κριτηρίων. Δηλαδή, ένας ψυχολόγος ή ψυχίατρος πρέπει να αξιολογήσει τα συμπτώματα (σκέψεις, συναισθήματα, αισθήσεις και συμπεριφορές) που εμφανίζει το άτομο μπροστά στην κοινωνική επαφή.

Μια κλινική συνέντευξη, οι αυτοκαταγραφές ή η χρήση κάποιων κατάλληλων εξετάσεων είναι χρήσιμες σε αυτό το βήμα. Αυτές οι πληροφορίες δεν θα βοηθήσουν μόνο στον εντοπισμό της φοβίας, αλλά και στη δημιουργία του καταλληλότερου εξατομικευμένου σχεδίου θεραπείας.

Πώς μπορείς να το ξεπεράσεις

Ευτυχώς, συγκεκριμένες φοβίες ανταποκρίνονται πολύ καλά στις γνωστικές-συμπεριφορικές θεραπείες. Αυτές βασίζονται κυρίως σε τρεις στόχους:

• Εξοπλισμός του ατόμου με στρατηγικές για τη ρύθμιση ή τη μείωση του επιπέδου του άγχους του. Οι τεχνικές χαλάρωσης και η συστηματική απευαισθητοποίηση είναι οι πιο συνηθισμένες επιλογές.
• Προσδιορίστε τις παράλογες σκέψεις που βρίσκονται στη βάση του φόβου και βοηθήστε τον ασθενή να τις επαναξιολογήσει. Με άλλα λόγια, ο ασθενής αμφισβητεί την αλήθεια τους και την αντικαθιστά με άλλα πράγματα που είναι πιο λειτουργικά και αληθινά.
• Εκθέστε σταδιακά το άτομο στις καταστάσεις που φοβάται. Στο τέλος της αποφυγής, οι ειδικοί έχουν επιβεβαιώσει ότι το ερέθισμα είναι στην πραγματικότητα αβλαβές και μειώνει τα σχετικά επίπεδα άγχους.
• Άλλες εναλλακτικές λύσεις όπως η ενσυνειδητότητα ή η θεραπεία αποδοχής και δέσμευσης δείχνουν επίσης καλά αποτελέσματα. Επιπλέον, μερικές φορές συνιστάται η χρήση φαρμάκων για την υποστήριξη της ψυχολογικής παρέμβασης.

Ο φόβος της αφής επηρεάζει την καθημερινή ζωή

Ορισμένες φοβίες δεν δημιουργούν τεράστιο πρόβλημα στην καθημερινή ζωή, καθώς είναι εύκολο να αποφύγετε τα επίφοβα ερεθίσματα. Όμως, σε αυτή την περίπτωση, ο φόβος της αφής μπορεί να περιορίσει τη ζωή σε προσωπικό, κοινωνικό, εργασιακό και συναισθηματικό επίπεδο και να προκαλέσει μεγάλη δυσφορία.

Εξαιτίας αυτού και λόγω των καλών αποτελεσμάτων που επιτυγχάνονται με την ψυχοθεραπεία, οι ειδικοί συνιστούν ανεπιφύλακτα να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια. Αναμφίβολα, είναι η καλύτερη επιλογή για να αποκτήσετε ποιότητα ζωής.