Τι είναι η μαθημένη αβοηθησία και πώς αντιμετωπίζεται

Μπροστά σε δυσάρεστες καταστάσεις, το φυσιολογικό και υγιές είναι να έχουμε αντιδράσεις οι οποίες θα επιτρέψουν την βελτίωση των συνθηκών. Όμως, ορισμένοι άνθρωποι παραμένουν παθητικοί και παραιτούνται πιστεύοντας ότι δεν έχουν κανέναν έλεγχο σε ό,τι συμβαίνει στη ζωή τους.
Τι είναι η μαθημένη αβοηθησία και πώς αντιμετωπίζεται

Τελευταία ενημέρωση: 27 Δεκεμβρίου, 2020

Μαθημένη αβοηθησία είναι μία απόκριση παθητικότητας και υποταγής σε καταστάσεις οι οποίες είναι συνήθως δυσάρεστες. Έτσι, οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτή την πάθηση δεν έχουν την πρόθεση να εξαλείψουν τα ερεθίσματα που τους προκαλούν τη δυσφορία ή τη δυσκολία.

Συνήθως, η πάθηση αυτή προκαλείται έπειτα από μια τραυματική εμπειρία κατά την οποία γίνονται λανθασμένες κινήσεις ώστε να αποφευχθεί η ταλαιπωρία. Έτσι, το άτομο καταλαβαίνει ότι δε μπορεί να κάνει τίποτα για να σταματήσει αυτές τις επώδυνες καταστάσεις.

Μαθημένη αβοηθησία – Ο ορισμός

Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Ψυχολόγων (APA), η μαθημένη αβοηθησία είναι ένα φαινόμενο που προέρχεται από την επαναλαμβανόμενη έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες. Αυτοί οι παράγοντες είναι ανεξέλεγκτοι και κάνουν τους ανθρώπους να μη χρησιμοποιούν τις διαθέσιμες επιλογές που κατέχουν για να θέσουν υπό έλεγχο αυτές τις καταστάσεις.

Εξαιτίας αυτού, μαθαίνουν ότι δε μπορούν να ελέγξουν ό,τι συμβαίνει, δηλαδή πάνω στις περιβαλλοντικές διεργασίες. Μεσοπρόθεσμα, αυτή η μάθηση καταστρέφει το κίνητρό τους για αλλαγές.

Με άλλα λόγια, είναι μια ψυχολογική ασθένεια η οποία οδηγεί στην ανικανότητα αντίδρασης σε καταστάσεις που προκαλούν ταλαιπωρία. Αυτό συμβαίνει ως συνέπεια της εκτέλεσης λανθασμένων πράξεων μπροστά σε δυσάρεστα γεγονότα του παρελθόντος.

Γι’ αυτό, οι άνθρωποι μαθαίνουν να ανέχονται τον πόνο τους και πιστεύουν ότι δε μπορούν να κάνουν τίποτα προκειμένου να αποφύγουν τα δυσάρεστα ερεθίσματα.

Κοριτσάκι κλαίει
Οι τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας μπορούν να οδηγήσουν στη μαθημένη αβοηθησία στην ενηλικίωση.

Μαθημένη αβοηθησία – Αιτίες

Όλες οι αιτίες της μαθημένης αβοηθησίας σχετίζονται με μια προκατάληψη που οδηγεί τα άτομα να πιστεύουν ότι δεν έχουν τον έλεγχο όσων συμβαίνουν στη ζωή τους. Αυτό συμβάλλει στην έλλειψη της ανάλυσης των πιθανών επιπτώσεων ορισμένων καταστάσεων. Πιστεύουν ότι η μοίρα τους είναι προκαθορισμένη και δε μπορούν να κάνουν τίποτα για να την αλλάξουν.

Παρακάτω, έχουμε τις πιο συνηθισμένες αιτίες.

Τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας

Ένας από τους παράγοντες που καθορίζουν την ανάπτυξη αυτής της ψυχολογικής κατάστασης είναι οι εμπειρίες των πρώτων χρόνων ζωής. Αν ένα άτομο έχει δυσάρεστες εμπειρίες σε αυτό το στάδιο και δε λάβει κάποιο είδος βοήθειας, παρηγοριάς, ή θετικής αντίδρασης, τότε είναι πολύ πιθανό να αναπτύξει μια στάση υποταγής σε παρόμοιες καταστάσεις.

Μαθαίνοντας παθητικούς και υποτακτικούς ρόλους

Η εκπαίδευση που λαμβάνουν τα παιδιά είναι ένας ακόμη παράγοντας επιρροής στην ανάπτυξη αυτής της πάθησης. Αν υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις οι οποίες ενθαρρύνουν κοινωνικούς ρόλους παθητικότητας και εξάρτησης, τότε οι πιθανότητες ανάπτυξης αβοηθησίας στο μέλλον αυξάνονται.

Από την άλλη, τα μηνύματα που λαμβάνονται κατά την παιδική ηλικία παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθιέρωση της παθητικότητας. Παραδείγματος χάρη, αν ένα παιδί μεγαλώνει με ανθρώπους οι οποίοι του λένε συνέχεια ότι είναι ανίκανο ή ότι δε γνωρίζει πράγματα, τότε ίσως το παιδί γίνει ένας ενήλικας ο οποίος σκέφτεται ότι είναι ανήμπορος.

Υπερβολικά χειριστικά σπίτια

Ορισμένα σπίτια είναι υπερβολικά χειριστικά. Τα παιδιά που ζουν σε περιβάλλοντα όπου οι γονείς ή οι φροντιστές τους ελέγχουν όσα συμβαίνουν γύρω τους, και τους στερούν τις εμπειρίες εκμάθησης από τις συνέπειες των πράξεών τους είναι πιο ευάλωτα σε αυτή την πάθηση.

Αισθήματα ενοχής

Από την άλλη, υπάρχουν εσωτερικοί παράγοντες, όπως η υπευθυνότητα ή η ενοχή, που επηρεάζουν την ανάπτυξη της μαθημένης αβοηθησίας. Δηλαδή, το άτομο νιώθει ένοχο για ένα δυσάρεστο γεγονός και αρχίζει να πιστεύει ότι δε μπορεί να αλλάξει ή να σταματήσει μια παρόμοια κατάσταση που μπορεί να έρθει στο μέλλον.

Με αυτόν τον τρόπο, αυτοί οι άνθρωποι παραιτούνται και σταματούν να κρίνουν τις συμπεριφορές,  κάτι που επηρεάζει αρνητικά την αυτοεκτίμηση και την αξιοπρέπειά τους. Αυτό ίσως να οφείλεται και στην εκπαίδευση που έχουν λάβει η οποία είναι ικανή να καλλιεργήσει αυτή την ενοχή.

Μαθημένη αβοηθησία – Επιπτώσεις

Η μαθημένη αβοηθησία έχει μια αρνητική επίδραση στις ακόλουθες διαστάσεις:

  • Κίνητρο: Η αντίληψη της έλλειψης ελέγχου δημιουργεί μια μείωση παρότρυνσης. Έτσι, μειώνονται οι προσπάθειες αντίδρασης σε νέες καταστάσεις.
  • Γνωστική λειτουργία: Υπάρχει δυσκολία στην εκμάθηση νέων μοτίβων αντίδρασης που παράγουν θετικά αποτελέσματα. Επιπλέον, αυτά τα άτομα ίσως να αντιλαμβάνονται τα προβλήματα ως κάτι απόλυτα φυσιολογικό.
  • Συναίσθημα: Πολύ συχνά προκαλούνται καταστάσεις αρνητικών συναισθημάτων, όπως κατάθλιψη, άγχος, και απόγνωση. Επίσης υπάρχει μια έλλειψη αυτοεκτίμησης. Αυτό το στάδιο διαρκεί μέχρι να μπορέσει το άτομο να ελέγξει τις καταστάσεις.
  • Σώμα: Ανάμεσα στις επιπτώσεις στο σώμα βρίσκονται οι διατροφικές διαταραχές και αλλοιώσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα.

Αντιμετώπιση της μαθημένης αβοηθησίας

Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου είναι μέσω της θεραπευτικής παρέμβασης. Αυτή η τακτική έχει ως στόχο να διδάξει στο άτομο πώς να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Σύμφωνα με τους Vázquez Valverde και Polaino Lorente, η θεραπευτική προσέγγιση αποτελείται από τα ακόλουθα:

  • Αλλαγή των αρνητικών χαρακτηριστικών που προσδίδει το άτομο στις καταστάσεις: Μέσα από την εκτέλεση απλών εργασιών, αυτών που δίνουν θετικά αποτελέσματα στο άτομο με το πέρας τους. Έτσι, θα μπορέσει επίσης να μάθει ότι για τις αποτυχίες του δεν ευθύνεται ο ίδιος ή η ίδια.
  • Ένταξη θετικών συναισθημάτων: Για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Έτσι, θα νιώσει πιο ικανό να παρέμβει στο περιβάλλον του το άτομο.

Ταυτόχρονα, η θεραπευτική παρέμβαση μπορεί να αποτελείται από την αναφορά στα τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος. Στόχος είναι το άτομο να ξεπεράσει αυτές τις εμπειρίες δίνοντάς τους ένα διαφορετικό νόημα.

Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορέσει να αναπτύξει περισσότερο λειτουργικές και θετικές αντιδράσεις σε μελλοντικές καταστάσεις.

Γυναίκα σε ψυχοθεραπεία
Στη μαθημένη αβοηθησία είναι δυνατή μια ψυχολογική προσέγγιση, μέσα από τεχνικές που ορίζει ο θεραπευτής.

Ένα επίκτητο πρόβλημα

Όπως δηλώνει το όνομα, αυτή η πάθηση μαθαίνεται, αποκτάται. Με άλλα λόγια, δεν πρόκειται για κάτι με το οποίο γεννιέται το άτομο και, γενικά, καθιερώνεται στην παιδική ηλικία.

Επιπλέον, αυτή η πάθηση εμπεριέχει μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων οι οποίες βλάπτουν την ευεξία του ατόμου, κάποιες φορές ιδιαίτερα σοβαρά. Έτσι, θα πρέπει να θεραπευτεί.

Η καλύτερη θεραπεία είναι η ψυχολογική θεραπεία, η οποία βοηθά το άτομο να ανακαλύψει ότι έχει μεγαλύτερο έλεγχο στη ζωή του. Μόλις αποκτήσει αυτή την επίγνωση, τότε θα βιώσει θετικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα: συναισθηματικά, σωματικά, γνωσιολογικά.


Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.


  • American Psychological Association. APA Dictionary of Psychology  [Internet]. Washington, DC: APA. Disponible en: https://dictionary.apa.org/learned-helplessness
  • Monti, José Galeano, and Oscar Balbuena Jara. “Tortura e indefensión aprendida en adolescentes en privación de libertad.” Revista Paraguay desde las Ciencias Sociales 7 (2016): 129-158.
  • Cepeda P. Análisis de la relación entre la indefensión aprendida y el femicidio [Internet]. Vol. 11. Pontificia Universidad Católica del Ecuador; 2017. Available from: http://repositorio.puce.edu.ec/handle/22000/1311
  • Peña V. Relación Entre Dependencia Emocional e Indefension aprendida en Mujeres víctimas de violencia intrafamiliar [Internet]. Universidad Autónoma del Estado de México; 2019. Available from: http://148.215.1.182/handle/20.500.11799/105655
  • Reyes M. INDEFENSIÓN APRENDIDA Y ESTILO PARENTAL PERCIBIDO EN ESTUDIANTES QUE SUFREN BULLYING DE UNA SECUNDARIA [Internet]. Universidad Autónoma del Estado México; 2019. Available from: http://148.215.1.182/handle/20.500.11799/105652
  • Berengil Llantoy, Ana Paula, and Tessy Anyela Povis Matencio. “Autoconcepto e indefensión aprendida en estudiantes de 2 a 5 año del nivel secundario de una institución educativa pública de Chaclacayo-Lima.” (2019).
  • Vázquez-Valverde C, Polaino-Lorente A. La indefension aprendida en el hombre : Revisión crítica y búsqueda de un algoritmo explicativo. Estud Psicol [Internet]. 1982;11:70–89. Available from: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=65852
  • Sanmartín, Pedro García. “Educar en fortalezas psicológicas para mitigar la vulnerabilidad.” EHQUIDAD. Revista Internacional de Políticas de Bienestar y Trabajo Social 13 (2020): 121-150.

Αυτό το κείμενο προσφέρεται μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς και δεν αντικαθιστά τη συμβουλή από επαγγελματία. Σε περίπτωση αμφιβολίας, συμβουλευτείτε τον ειδικό σας.