Θεραπευτική φλεβοτομή: Τι είναι και πότε συνιστάται αυτή η θεραπεία;
Η θεραπευτική φλεβοτομή είναι μια διαδικασία κατά την οποία αφαιρείται σημαντική ποσότητα αίματος προκειμένου να βελτιωθούν οι κλινικές συνθήκες των ασθενών. Η τεχνική αυτή, γνωστή και ως “αφαίμαξη”, εφαρμοζόταν συχνά στην αρχαιότητα. Οι πολλαπλές ασθένειες στις οποίες χρησιμοποιήθηκε ανταποκρίνονταν περισσότερο στις πεποιθήσεις της εποχής παρά στην αποτελεσματική θεραπεία τoυς.
Στην πραγματικότητα, πολλές από αυτές τις διαδικασίες προκαλούσαν περισσότερο κακό παρά καλό. Έτσι, με την έλευση της επιστήμης και την καλύτερη κατανόηση των σχετικών παθοφυσιολογικών φαινομένων, η αφαίμαξη σταδιακά έπεσε σε αχρηστία, καθώς αντικαταστάθηκε από θεραπείες που ανταποκρίνονταν περισσότερο στην προέλευση της νόσου. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις στις οποίες η φλεβοτομή παραμένει ένα χρήσιμο εργαλείο.
Τι είναι η θεραπευτική φλεβοτομή;
Η φλεβοτομή πραγματοποιείται με μια βελόνα και έναν σάκο συλλογής.Η διαδικασία συνίσταται στην παρακέντηση μιας περιφερικής φλέβας (συνήθως του αντιβραχίου) με μια συσκευή αιμοληψίας, η οποία διαθέτει μια βελόνα και συνδέεται με έναν σάκο συλλογής 500 ml.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο όγκος που αφαιρείται εξαρτάται από τον θεραπευτικό σκοπό της αιμορραγίας και από την ηλικία και τις κλινικές συνθήκες του ασθενούς. Χάρη στη βοήθεια μιας ζυγαριάς αιμοδοσίας, είναι δυνατή η παρακολούθηση του όγκου που λαμβάνεται σε πραγματικό χρόνο.
Η διαδικασία διαρκεί συνολικά 20 έως 40 λεπτά και πραγματοποιείται με τον ασθενή σε ημικαθιστή θέση. Από την άλλη πλευρά, η θέση του σάκου συλλογής θα πρέπει να βρίσκεται κάτω από το επίπεδο του βραχίονα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ώστε να είναι δυνατή η εξαγωγή του αίματος με τη βαρύτητα.
Σημαντικές παρατηρήσεις
Ο ασθενής που θα υποβληθεί σε θεραπευτική φλεβοτομή θα πρέπει να αξιολογηθεί πριν από τη διαδικασία, με καταγραφή των ζωτικών σημείων και σχετική επεξήγηση της διαδικασίας. Είναι σημαντικό να είναι ενυδατωμένος και να έχει φάει καλά. Μετά τη διαδικασία, ο ασθενής θα πρέπει να πίνει αρκετά υγρά και να αποφεύγει τις απότομες αλλαγές θέσης.
Νομίζουμε ότι μπορεί να σας ενδιαφέρει να διαβάσετε και αυτό: Ογκολογικές εξετάσεις αίματος: Τι είναι και πότε γίνονται;
Πότε χρησιμοποιείται η θεραπευτική φλεβοτομή;
Για αιώνες, η αφαίμαξη ήταν μια συνηθισμένη διαδικασία για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων. Αν και η τεχνική ήταν υποτυπώδης, ο σκοπός ήταν να ληφθεί αρκετό αίμα για να αφαιρεθεί η αιτία της νόσου, η οποία πιστεύεται ότι υπήρχε.
Παρά την παλαιότερη υπερβολική χρήση της, υπάρχουν λίγες κλινικές καταστάσεις στις οποίες η φλεβοτομή αποτελεί σήμερα μορφή θεραπείας. Ακόμα κι έτσι, η πρακτική της εξακολουθεί να έχει σημαντικούς πολέμιους.
Κληρονομική αιμοχρωμάτωση
Η κληρονομική αιμοχρωμάτωση (ΚΗ) είναι μια συγγενής διαταραχή με αυτοσωμική υπολειπόμενη κληρονομικότητα, η οποία είναι η πιο κοινή γενετική διαταραχή του μεταβολισμού.
Στους ασθενείς αυτούς υπάρχει αυξημένη πρόσληψη σιδήρου από τη διατροφή, με αποτέλεσμα το μέταλλο να συσσωρεύεται προοδευτικά στον οργανισμό. Οι κλινικές εκδηλώσεις ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των ασθενών, ενώ υπάρχουν ακόμη και περιπτώσεις στις οποίες δεν εμφανίζονται συμπτώματα.
Η θεραπεία βασίζεται στη σταδιακή μείωση των εναποθέσεων σιδήρου και στη συνακόλουθη διατήρηση επαρκών τιμών σιδήρου, καθώς η περίσσεια του μετάλλου βλάπτει διάφορα όργανα του οργανισμού, ιδίως το ήπαρ, την καρδιά και το πάγκρεας.
Γι’ αυτό το λόγο πρόκειται για μία από τις καταστάσεις στις οποίες η θεραπευτική φλεβοτομή εξακολουθεί να γίνεται μέχρι σήμερα. Μάλιστα, η έγκαιρη θεραπεία προλαμβάνει την εξέλιξη σε κίρρωση του ήπατος και βελτιώνει την επιβίωση των ασθενών αυτών.
Στις αρχικές φάσεις, η συχνότητα της αιμορραγίας κυμαίνεται μεταξύ 1 και 2 εβδομάδων, ανάλογα με την κατάσταση του ατόμου και την ανοχή του στην τεχνική. Ομοίως, η διάρκεια της θεραπείας κυμαίνεται από έξι μήνες έως δύο έτη.
Μετά την επίτευξη φυσιολογικών τιμών, η περίπτωση παρακολουθείται περιοδικά και αξιολογείται η ανάγκη θέσπισης θεραπευτικών κατευθυντήριων γραμμών συντήρησης, στις οποίες οι φλεβοτομίες απομακρύνονται χρονικά.
Σας άρεσε αυτό το άρθρο; Μπορεί επίσης να σας αρέσει να διαβάσετε: Μια νέα εξέταση αίματος που ανιχνεύει τους όγκους πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα
Αντενδείξεις
Δεν είναι όλοι οι ασθενείς κατάλληλοι για αυτή τη θεραπεία, οπότε μια άλλη θεραπευτική επιλογή είναι η ερυθροαφαίρεση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου καμία από αυτές τις θεραπείες δεν μπορεί να εφαρμοστεί, μπορεί να καταφύγει κανείς στη χρήση χηλικών παραγόντων σιδήρου. Ωστόσο, αυτοί δεν έχουν δείξει καλή αποτελεσματικότητα. Η θεραπευτική φλεβοτομή αντενδείκνυται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Στεφανιαία νόσος
- Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
- Αναιμία
- Προχωρημένη ηλικία
Θεραπευτική φλεβοτομή στην porphyria cutanea tarda
Μια άλλη κατάσταση στην οποία μπορεί να σχετίζεται συσσώρευση σιδήρου στον οργανισμό είναι η porphyria cutanea tarda. Σε αυτή τη διαταραχή επηρεάζεται ένα ηπατικό ένζυμο που είναι υπεύθυνο για την αποικοδόμηση των πορφυρινών, οπότε τα μόρια αυτά είναι αυξημένα στους ασθενείς αυτούς.
Οι κύριες κλινικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν την εμφάνιση βλαβών σε εκτεθειμένες περιοχές του δέρματος (φωτοευαισθησία) και ποικίλου βαθμού διαταραχή της ηπατικής λειτουργίας.
Σε αυτούς τους ασθενείς, οι επαναλαμβανόμενες φλεβοτομίες αποτελούν θεραπεία πρώτης επιλογής, με στόχο τη μείωση των επιπέδων σιδήρου. Ο λόγος είναι ότι, εκτός από το γεγονός ότι η περίσσεια του μετάλλου προκαλεί βλάβες στα όργανα, οδηγεί και σε αναστολή των ηπατικών ενζύμων. Επομένως, με τη μείωση αυτών των εναποθέσεων, το ένζυμο θα απελευθερωθεί, με συνέπεια τη μείωση των συσσωρευμένων πορφυρινών.
Θεραπευτικές κατευθυντήριες γραμμές στην porphyria cutanea tarda
Η ένδειξη για τη θεραπεία με αιμοληψία θα πρέπει να εξατομικεύεται με περιοδικούς ελέγχους των αιματοκυτταρομετρικών δεικτών. Σε γενικές γραμμές, οι εκχυλίσεις χωρίζονται χρονικά μέχρι να επιτευχθούν αποδεκτές τιμές.
Ωστόσο, λόγω της τάσης υποτροπής, είναι απαραίτητο να αξιολογείται η ανάγκη για θεραπείες συντήρησης. Στους ασθενείς αυτούς έχει επίσης περιγραφεί η χρήση αντιμαλάριων σε συνδυασμό με αιμοληψία.
Σύνδρομο Eisenmenger
Διάφορες συγγενείς καρδιοπάθειες οδηγούν σε αύξηση της πνευμονικής αγγειακής αντίστασης, με επακόλουθη εμφάνιση πνευμονικής υπέρτασης. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις αναπτύσσεται το σύνδρομο Eisenmenger.
Στο σύνδρομο αυτό, λόγω διαφόρων παθολογικών μηχανισμών, παρατηρείται απόφραξη της ροής του αίματος στα τριχοειδή αγγεία των πνευμόνων, παρεμποδίζοντας την ανταλλαγή οξυγόνου και προκαλώντας την παρουσία υποξαιμίας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι ο οργανισμός προσπαθεί να αντισταθμίσει το έλλειμμα αυτό με αυξημένη παραγωγή ερυθροκυττάρων, αφού αυτά είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά οξυγόνου στα διάφορα κύτταρα του σώματος. Ωστόσο, καθώς κυκλοφορούν περισσότερα ερυθροκύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος, αυξάνεται η αναλογία των συστατικών στοιχείων του αίματος (αιματοκρίτης), με αποτέλεσμα την αύξηση του ιξώδους.
Αυτή η μειωμένη ρευστότητα προκαλεί συμπτώματα που ομαδοποιούνται με τον όρο σύνδρομο υπερευαισθησίας, τα οποία μπορούν να ανακουφιστούν με τη διενέργεια θεραπευτικής φλεβοτομής.
Ωστόσο, σε αντίθεση με την αιμοχρωμάτωση, στο σύνδρομο Eisenmenger η τεχνική αυτή δεν αποτελεί οριστική θεραπεία. Επιπλέον, η εφαρμογή της οδηγεί σε μείωση των εναποθέσεων σιδήρου και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να εξετάζεται με προσοχή σε κάθε ασθενή.
Χρόνιες πνευμονοπάθειες και θεραπευτική φλεβοτομή
Ομοίως, διάφορες πνευμονοπάθειες οδηγούν σε χρόνια υποξία και αυξημένη παραγωγή ερυθροκυττάρων.
Εξαιτίας αυτού, η φλεβοτομή μπορεί να θεωρηθεί επιλογή για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και τη βελτίωση της κατάστασης των ασθενών. Ωστόσο, οι μελέτες που εξετάστηκαν δεν επιτρέπουν μακροχρόνια παρακολούθηση, γεγονός που καθιστά αμφισβητήσιμο το όφελος της τεχνικής.
Η διαμάχη για τη θεραπευτική φλεβοτομή
Ορισμένοι συγγραφείς ζητούν να προβληματιστεί κανείς σχετικά με τη συστηματική απόρριψη του αίματος που συλλέγεται από ασθενείς με αιμοχρωμάτωση σε πολλές χώρες. Έχει αποδειχθεί ότι η ποιότητα του αίματος που προέρχεται από αυτούς τους ασθενείς είναι ίση ή υψηλότερη από εκείνη των κανονικών αιμοδοτών των τραπεζών αίματος. Επιπλέον, θεωρούν ότι η απόρριψη αυτών των μονάδων αποτελεί ανεκτίμητη σπατάλη, δεδομένου ότι η αιμοληψία γίνεται συνήθως περιοδικά.
Ομοίως, υπαινίσσονται ότι η μόνη δικαιολογία για τη μη έγκριση της χρήσης αυτών των μονάδων είναι ότι δεν αποτελεί στην ουσία αλτρουιστική δωρεά, διότι ο ασθενής αποκτά όφελος για την υγεία του υποβάλλοντας σε θεραπευτική φλεβοτομή.
Ωστόσο, προειδοποιούν ότι μετά τη συλλογή αίματος, η απόφαση για αιμοδοσία ή όχι θα πρέπει να θεωρείται ανιδιοτελής στάση. Ως εκ τούτου, τονίζουν ότι είναι απαραίτητο να αξιολογηθεί αυτό το ενδεχόμενο. Οι ίδιοι συγγραφείς διευκρινίζουν στον γενικό πληθυσμό ότι, καθώς πρόκειται για γενετική διαταραχή, η κληρονομική αιμοχρωμάτωση δεν μεταδίδεται με μετάγγιση.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Domarus, A.; Farreras, P.; Rozman, C.; Cardelach, F.; Nicolás, J; Cervera, R.; Farreras Rozman. Medicina Interna; 19na Edición; Elsevier; 2020.
- Ortiz, I.; Paredes, J.; López, A.; Moreno, E.; Hemocromatosis: Etiopatogenia, Diagnóstico y Estrategia Terapéutica; Medicine: Programa de Formación Médica Continuada Acreditado; Elsevier; 19 (19): 1153 – 1561; 2012.
- Tapias, M.; Idrovo, V.; Hemocromatosis Hereditaria; Asociaciones Colombianas de Gastroenterología, Endoscopia Digestiva, Coloproctología y Hepatología; Revistra Colombiana de Gatroenterología; 21 (4): 278 – 285; 2006.
- Adams, P.; Altes, A.; Brissot, P.; Butzeck; B.; Cabantchik, I.; Cançado, R.; Distante, S.; Evans, P.; Evans, R.; Ganz, T.; Girelli, D.; Hultcrantz, R.; McLaren, G.; Marris, B.; Milman, N.; Nemeth, E.; Nielsen, P.; Pineau, B.; Piperno, A.; Porto, G.; Prince, D.; Ryan, J.; Sanchez, M.; Santos, P.; Swinkles, D.; Teixera, E.; Toska, K.; Vanclooster, A.; White, D.; Recomendaciones Terapéuticas en Hemocromatosis con el Genotipo Homocigoto HFE p.Cys282Tyr (C282Y/C282Y); Haemochromatosis International; 2018.
- Hernández, A.; Hemocromatosis, Donación de Sangre y Altruismo; Bioètica & Debat: Tribuna Abierta del Institut Borja de Bioètica; 42: 8 – 11; 2005.
- Romero, M.; La Hemocromatosis como Polémica Fuente de Donación de Sangre; Medicina Clínica; 128 (13): 515; 2007.
- Sandoval, J.; Síndrome de Eisenmenger: Avances en la Patobiología y Tratamiento; Archivos de Cardiología de México; 72 (Suplemento 1): S207 – S211; 2002.
- Toloza, L.; Flebotomía Terapéutica en Pacientes con Neumopatía Crónica: Estudio Observacional de un Grupo de Pacientes Atendidos en un Banco de Sangre a 2600 m.s.n.m.; Trabajo de Grado; Universidad Nacional de Colombia; Facultad de Medicina; Departamento de Medicina Interna; 2015.
- Calderón, J.; Sandoval, J.; Beltrán, M.; Hipertensión Pulmonar y Cardiopatía Congénita Asociado a Síndrome de Eisenmenger; Archivos de Cardiología de México; 85 (1): 32 – 49; 2015.
- Góngora, R.; La Sangre en la Historia de la Humanidad; Revista Biomédica; 16: 281 – 288; 2005.
- Parker, D.; Deel, P.; Arner, S.; Los Detalles de la Flebotomía Terapéutica; Nursing, 22 (10): 40 – 41; 2002.