Τι είναι η αφακία και πώς αντιμετωπίζεται;

Αφακία είναι ο όρος που χρησιμοποιείται όταν ο κρυσταλλοειδής φακός απουσιάζει από το μάτι. Εάν συμβεί αυτό, πρέπει να αντικατασταθεί από έναν τεχνητό φακό. Ενημερωθείτε για τις θεραπευτικές επιλογές αυτής της πάθησης εδώ.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από γιατρό Maryel Alvarado Nieto.

Τελευταία ενημέρωση: 13 Οκτωβρίου, 2022

Ο κρυσταλλοειδής φακός είναι μια διαφανής δομή στο μάτι που επιτρέπει στις ακτίνες φωτός να εισέλθουν και να προσκρούσουν στον αμφιβληστροειδή για να εστιάσουν τις εικόνες. Η αφακία είναι ο ιατρικός όρος για την απουσία του κρυσταλλοειδούς φακού.

Υπάρχουν διάφορες αιτίες για την απουσία αυτής της δομής στο μάτι. Η πιο συχνή είναι η δευτερογενής αφαίρεση λόγω της παρουσίας καταρράκτη.

Η συγγενής αφακία είναι μια πολύ σπάνια κατάσταση που συχνά συνδέεται με άλλες δομικές αλλοιώσεις στο μάτι του νεογέννητου. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η γενική επιθεώρηση των ματιών κατά τη γέννηση για να εντοπιστεί οποιοδήποτε πρόβλημα. Θα μπορούσε να σημαίνει περιορισμό της όρασης ή ακόμη και τύφλωση για το υπόλοιπο της ζωής του ατόμου.

Η λειτουργία του οφθαλμικού φακού

Η διαφάνεια του φακού είναι απαραίτητη για να επιτρέπει την είσοδο του φωτός στο μάτι. Έτσι, η κύρια λειτουργία του είναι η προσαρμογή.

Ο τελευταίος αυτός όρος αναφέρεται στην ικανότητα του φακού να αλλάζει σχήμα ανάλογα με την οπτική ανάγκη. Έτσι, είναι δυνατή η εστίαση των φωτεινών ακτίνων στον αμφιβληστροειδή.

Στην περίπτωση της αφακίας, εφόσον ο φακός απουσιάζει, η προσαρμογή δεν είναι δυνατή και οι φωτεινές ακτίνες εισέρχονται χωρίς εστίαση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αλλοιωμένη και θολή όραση, η οποία, ανάλογα με το αν η πάθηση επηρεάζει τον έναν ή και τους δύο οφθαλμούς, μπορεί να συνδέεται και με άλλα οπτικά προβλήματα.

Ποιες είναι οι αιτίες για την αφακία;

Οι μεταβολές στην επαγωγή των πρόδρομων δομών του φακού κατά την ανάπτυξη του μωρού στη μήτρα αποτελούν σπάνιες αιτίες της αφακίας. Τα παιδιά αυτά έχουν συνήθως άλλες οφθαλμικές ανωμαλίες, όπως η ανιριδία ή η απουσία ίριδας.

Αντίθετα, η πιο συχνή αιτία αφακίας στους ενήλικες είναι η χειρουργική επέμβαση καταρράκτη. Ο αδιαφανής κρυσταλλοειδής φακός αφαιρείται για την αποφυγή οπτικών περιορισμών.

Διόρθωση καταρράκτη και αφακία

Καταρράκτης είναι η θολερότητα που εμφανίζεται στον κρυσταλλοειδή φακό, περιορίζοντας την είσοδο του φωτός στον αμφιβληστροειδή. Αυτές οι αδιαφανείς κηλίδες μπορούν να επηρεάσουν το ένα ή και τα δύο μάτια και η θέση τους στο φακό ποικίλλει.

Αν και υπάρχουν πολλαπλές αιτίες, σε ένα νεογέννητο, είναι συνήθως παρενέργεια των λοιμώξεων της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ομοίως, οι γενετικές αλλοιώσεις και οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες είναι επίσης πιθανές αιτίες.

Αντίθετα, στους ηλικιωμένους, οι θολερότητες του φακού εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της διαδικασίας γήρανσης. Άλλα αίτια καταρράκτη, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες, μπορεί να είναι τραυματικής (τραυματισμός), μεταβολικής ή φαρμακευτικής (κορτικοστεροειδή) προέλευσης. Επίσης, η αφακία μπορεί να είναι αποτέλεσμα μετατόπισης ή εξάρθρωσης του φακού.

Θεραπευτικές επιλογές για την αφακία

Στόχος της διόρθωσης της αφακίας είναι η αντικατάσταση του φυσικού φακού που λείπει με έναν τεχνητό. Αν και οι ενδοφακοί (IOL) είναι συνήθως η πιο λογική επιλογή, η χρησιμότητά τους εξαρτάται από την ηλικία του ασθενούς.

Στους ενήλικες, αυτή είναι η ιδανική θεραπεία στις περισσότερες περιπτώσεις. Ωστόσο, στα παιδιά, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη άλλες λύσεις.

Γυαλιά

Οι διεστιακοί φακοί εξακολουθούν να είναι χρήσιμοι στη διόρθωση της αφακίας, ιδίως στην περίπτωση παιδιατρικών ασθενών με αμφοτερόπλευρη συμμετοχή. Σε παιδιά κάτω των δύο ετών, η επιλογή είναι συνήθως τα μονοεστιακά γυαλιά. Μετά από αυτή την ηλικία, προστίθενται διεστιακά τμήματα για τη βελτίωση της μακρινής τους όρασης.

Οι φακοί αέρος αποτελούν μια ελκυστική επιλογή για τους γονείς που δεν αισθάνονται άνετα να χειρίζονται τους φακούς επαφής τα παιδιά τους.

Τα πραγματικά πλεονεκτήματα των γυαλιών είναι ότι είναι φθηνότερα από τους φακούς επαφής και παρέχουν προστασία από τις υπεριώδεις (UV) ακτίνες. Μάλιστα, υπάρχουν ορισμένα υλικά που σκουραίνουν με την παρουσία του φωτός, έχοντας το πρόσθετο πλεονέκτημα της ελαχιστοποίησης της ευαισθησίας στο φως.

Ωστόσο, είναι παχιά και βαριά, οπότε συχνά θεωρούνται μια όχι πολύ ελκυστική επιλογή. Ομοίως, δεδομένου ότι τείνουν να μεγεθύνουν τις εικόνες, μπορεί να έχουν ψυχολογικό και κοινωνικό αντίκτυπο στον ασθενή.

Με αυτόν τον τύπο γυαλιών, το οπτικό πεδίο μειώνεται και τα αντικείμενα μπορεί να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται μπροστά στα μάτια του ατόμου. Επιπλέον, δεν είναι χρήσιμα σε περίπτωση μονόπλευρης αφακίας ή όταν οι διαφορές στη μεγέθυνση μεταξύ των δύο ματιών είναι μεγάλες. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη της διόφθαλμης όρασης, δημιουργώντας αμβλυωπία και στραβισμό.

Φακοί επαφής και αφακία

Οι φακοί επαφής είναι ένα πολύ χρήσιμο μέσο για την οπτική αποκατάσταση σε ασθενείς κάθε ηλικίας. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις ασθένειας ενός ματιού ή σε άτομα με αμφοτερόπλευρη αφακία.

Τα κύρια μειονεκτήματα είναι το υψηλό κόστος τους και η συνεχής ανάγκη αντικατάστασης λόγω της ανάπτυξης του ματιού κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής. Η τοποθέτησή τους μπορεί επίσης να είναι δύσκολη για ορισμένους γονείς.

Ομοίως, η περιστασιακή απώλεια φακών είναι ένα πρόσθετο πρόβλημα που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Γενικά, σε παιδιά με μονοφθαλμική αφακία, συνιστάται η απόφραξη του αντίπλευρου οφθαλμού για να αποφευχθεί η ανάπτυξη διαταραχών της όρασης.

Παρόμοια με ό,τι συμβαίνει στην περίπτωση των γυαλιών με περίγραμμα, στα μικρά παιδιά προστίθενται συχνά μερικές διοπτρίες για να αυξηθεί η εστίαση της κοντινής τους όρασης. Στη συνέχεια, ανάλογα με την παρακολούθηση του ασθενούς, ο γιατρός μπορεί να αποφασίσει να προχωρήσει σε διεστιακούς φακούς. Αυτό συμβαίνει συνήθως μεταξύ 2 ή 3 ετών.

Ορισμένοι γονείς προτιμούν να επισκέπτονται κάθε μήνα έναν ειδικό για την αντικατάσταση των φακών επαφής. Αυτή είναι μια άλλη δυνατότητα.

Ενδοφθάλμιοι φακοί (IOL)

Τα εμφυτεύματα ενδοφθάλμιων φακών αποτελούν μια ελκυστική επιλογή για την αποκατάσταση της όρασης σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες. Αντίθετα, τα τεχνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο χειρουργός – τόσο στην επιλογή του κατάλληλου ενδοφακού σε μικρά παιδιά όσο και οι υψηλοί κίνδυνοι επακόλουθων επιπλοκών – συχνά την καθιστούν τη λιγότερο βιώσιμη επιλογή για τους ασθενείς αυτούς.

Η κύρια μελέτη που παρακολούθησε τη θεραπεία της αφακίας στην παιδική ηλικία με τίτλο: “The Infant Aphakia Treatment Study (IATS)”, διεξήχθη με ασθενείς που δεν είχαν καμία άλλη δομική ανωμαλία στον οφθαλμό. Ως εκ τούτου, οι θεραπείες σε παιδιά με πρόσθετες παθήσεις θα πρέπει να αξιολογούνται από μια έμπειρη ομάδα.

Η εμφύτευση ενδοφακών δεν εξαλείφει την ανάγκη για γυαλιά. Υπάρχουν διαθλαστικές αλλαγές που πρέπει να διορθωθούν μετά τη χειρουργική επέμβαση και τα γυαλιά χρησιμοποιούνται συχνά γι’ αυτό.

Επίσης, οι κύριες επιπλοκές που πρέπει να ληφθούν υπόψη με τους ενδοφακούς είναι η ανάπτυξη γλαυκώματος και η θόλωση του οπτικού άξονα. Για να μην αναφέρουμε τις χειρουργικές δυσκολίες ανάλογα με την κατάσταση του κάθε οφθαλμού.

Παρακολούθηση: Το κλειδί της επιτυχίας όταν πρόκειται για αφακία

Είναι ζωτικής σημασίας για τους γονείς να κατανοήσουν ότι η χειρουργική επέμβαση καταρράκτη είναι μόνο το πρώτο βήμα στην οπτική αποκατάσταση του παιδιού. Η συνεργασία των ενηλίκων είναι απαραίτητη για την επιτυχή αντιμετώπιση της αφακίας.

Κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών, οι έλεγχοι πρέπει να είναι τακτικοί και συχνοί, αλλά η παρακολούθηση των ασθενών αυτών πρέπει να διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Ορισμένες διαβουλεύσεις θα πρέπει να διεξάγονται υπό καταστολή για να είναι δυνατή η ενδελεχής εξέταση στην περίπτωση μικρών παιδιών.