Τι είναι η γονεϊκότητα και ποιες είναι οι συνέπειες;

Η γονεϊκότητα είναι ένα φαινόμενο που αναφέρεται στην αντιστροφή ρόλων μεταξύ γονέων και παιδιών. Μάθετε περισσότερα για αυτό και τα αποτελέσματά του εδώ.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Maria Fatima Seppi Vinuales.

Τελευταία ενημέρωση: 04 Νοεμβρίου, 2022

“Φέρεται σαν μητέρα. Είναι πραγματικά σαν πατέρας για τα αδέρφια του.” Αυτές οι φράσεις, που μπορεί να ακούγονται σαν κομπλιμέντο, είναι συχνά ενδείξεις για παιδιά που έχουν γονέα που παραμελεί τα καθήκοντά του. Πρόκειται για παιδιά που εκτελούν καθήκοντα που έχουν μικρή σχέση με την ηλικία τους. Όταν αυτό συμβαίνει τακτικά ως μέρος της δυναμικής της οικογένειας, αυτό είναι ένα φαινόμενο που ονομάζεται γονεϊκότητα.

Η γονεϊκότητα αναφέρεται στην αντιστροφή ρόλων. Δηλαδή, οι γιοι ή οι κόρες σε γονεϊκές σχέσεις αναλαμβάνουν το ρόλο των γονέων τους. Είναι ένας όρος που προτάθηκε από τον ψυχίατρο Ivan Boszormenyi-Nagy, αν και είναι πολύ δημοφιλής στο πλαίσιο των οικογενειακών θεραπειών με άλλα παρόμοια ονόματα, όπως η γονεϊκοποίηση παιδιών.

Τύποι γονικής αναγνώρισης

Σε γενικές γραμμές, η γονική αναγνώριση ταξινομείται σε δύο υποτύπους που δεν αποκλείονται αμοιβαία:

• Ψυχολογική γονεϊκότητα: Αναφέρεται σε μια κατάσταση στην οποία το παιδί είναι αυτό που ακούει και στηρίζει τους γονείς του. Μερικές φορές, είναι ακόμη και μεσολαβητές μεταξύ των ενηλίκων. Αυτό προκαλεί σύγκρουση, αφού συχνά έχουν πληροφορίες που αντιστοιχούν στη συζυγική σφαίρα και βρίσκονται σε ένα δύσκολο δίλημμα, όπως αγαπώ τον πατέρα μου, αλλά δεν πρέπει να τον αγαπώ γιατί συμπεριφέρεται άσχημα στη μητέρα μου. Αυτός θεωρείται ο πιο επιζήμιος τύπος γονεϊκότητας.
• Φυσική ή οργανική: Αναφέρεται στο παιδί που είναι υπεύθυνο για την κάλυψη διαφορετικών εργασιών ή οικιακών δραστηριοτήτων, όπως η προετοιμασία φαγητού ή τα ψώνια, μεταξύ άλλων.

Πώς να αναγνωρίσετε τη γονική ταυτότητα

Η γονική μέριμνα έχει ως αποτέλεσμα παιδιά που είναι εξαιρετικά υπεύθυνα για τις υποθέσεις τους και για τις υποθέσεις των άλλων, που δυσκολεύονται να χαλαρώσουν, που μαθαίνουν να φροντίζουν τον εαυτό τους σε σημείο ακραίας αυτάρκειας και που πιστεύουν ότι είναι καλύτερα «να μην ενοχλούν τους άλλους» όταν έρχεται στις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες. Αναγκάζει επίσης τα παιδιά να βιώνουν καταστάσεις παραμέλησης όσον αφορά τη φροντίδα.

Ωστόσο, ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους της γονεϊκότητας έγκειται στο γεγονός ότι οι ενήλικες ιδιότητες του παιδιού θεωρούνται θετικές. «Είναι τόσο υπεύθυνος», «Φροντίζει καλά τους άλλους», «Μπορεί να φροντίζει τον εαυτό του», είναι μερικά από τα κομπλιμέντα που μπορεί να λάβει ένα παιδί σαν αυτό.

Από μια επιφανειακή ματιά, αυτά είναι πολύ ευνοϊκά χαρακτηριστικά. Ωστόσο, πηγαίνοντας λίγο βαθύτερα, είναι δυνατό να παρατηρήσετε μια άλλη πλευρά: Δεν υπάρχει ισορροπία, αλλά μεγάλη προσπάθεια να βρεθείτε σε ένα μέρος που δεν θα έπρεπε να βρίσκεται ένα παιδί. Είναι ένας χώρος που είναι άδειος γιατί υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που δεν ασκούν ή δεν μπορούν να ασκήσουν τον ρόλο τους.

Τα αίτια για τη γονεϊκότητα

Η γονεϊκότητα είναι συνήθως παρούσα στη δυσλειτουργική δυναμική της οικογένειας. Ωστόσο, για καλύτερη κατανόησή της, είναι συχνά απαραίτητο να εξερευνήσετε το ιστορικό των γονέων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπάρχουν πιο περίπλοκες καταστάσεις που οδηγούν σε γονεϊκότητα.

Μερικές είναι:

• Προβληματική χρήση αλκοόλ ή ουσιών
• Ένας από τους γονείς έχει σοβαρή ασθένεια, ψυχική διαταραχή ή αναπηρία
• Γονείς που βίωσαν καταστάσεις συναισθηματικής στέρησης, κακοποίησης ή παραμέλησης στην παιδική τους ηλικία

Από την άλλη πλευρά, μπορεί επίσης να υπάρξουν καταστάσεις οικονομικών δυσκολιών στην οικογένεια ή θάνατος ενός από τους γονείς. Επομένως, το παιδί ή τα παιδιά λειτουργούν και ως μέσο υποστήριξης.

Οι συνέπειες από τη γονεϊκότητα

Όπως έχουμε ήδη επισημάνει, αυτά τα παιδιά κάνουν μεγάλη προσπάθεια να διατηρήσουν υπευθυνότητα και έλεγχο, κάτι που δεν είναι κατάλληλο για την ηλικία τους. Έτσι, υπάρχουν πολλές συνέπειες στο επίπεδο της ψυχολογικής ανάπτυξης επειδή έχουν ωριμάσει ξαφνικά σε ορισμένα θέματα, αλλά όχι σε άλλα.

Τα παιδιά μπορεί να έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση καθώς μαθαίνουν εγγενώς ότι τα ενδιαφέροντά τους δεν είναι σημαντικά.

Ωστόσο, η γονεϊκότητα μπορεί μερικές φορές (σε σπάνιες περιπτώσεις) να έχει θετική χροιά. Αυτό εξαρτάται από το αν είναι προσωρινός ρόλος ή όχι. Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί συνοδεύει το οικογενειακό σύστημα μέχρι να φτάσει σε ένα νέο σημείο ισορροπίας.

Το πρόβλημα έγκειται στην ακαμψία των ρόλων όταν το παιδί είναι παγιδευμένο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν «βοηθούν», αλλά στην πραγματικότητα κακοποιούνται. Παύει να είναι μια περίσταση για να τα βοηθήσετε να μάθουν και να αναπτυχθούν και αντ’ αυτού γίνεται εμπόδιο.

Τι μπορεί να γίνει σχετικά με τη γονική μέριμνα;

Εάν είστε γονιός και μόλις συνειδητοποιήσατε αυτό το πρόβλημα, ήρθε η ώρα να κάνετε κάτι για αυτό. Η ανατροφή των παιδιών είναι πράγματι πολύ περίπλοκη και δύσκολη, ειδικά αν υπάρχουν πολλά μέλη της οικογένειας που πρέπει να φροντίσουν. Ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί ότι κάθε μέλος της οικογένειας μπορεί να απολαύσει τη θέση που έχει.

Εάν είστε ο γονιός-παιδί, ήρθε η ώρα να αλλάξετε και να αρχίσετε να αναλαμβάνετε υποχρεώσεις. Ακολουθούν μερικές συμβουλές για το πώς να ξεκινήσετε:

• Αυτοφροντίδα και όρια: Εδώ και πολύ καιρό, μάλλον βάζατε τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές σας. Τώρα είναι σημαντικό να ξεκινήσετε με τα όρια. Βάλτε τον εαυτό σας πρώτα και φροντίστε τον.
• Συγχωρήστε και αγαπήστε τον εαυτό σας: Είτε ήταν σκόπιμα είτε όχι, για να προχωρήσετε, πρέπει να αφήσετε τη δυσαρέσκεια και να θεραπεύσετε το παρελθόν για να εστιάσετε στο παρόν.
• Εργαστείτε για την κατανόηση των συναισθημάτων σας: Σε αυτόν τον τύπο κατάστασης αντιστροφής ρόλων, μαθαίνετε να κρύβετε τα συναισθήματά σας για να μην ενοχλείτε τους άλλους ως παιδί. Έτσι, συχνά υπάρχει μικρή επαφή μαζί τους, με αποτέλεσμα μια φτωχή συναισθηματική ζωή. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσετε τι νιώθετε και να μάθετε τι έχει να σας διδάξει κάθε συναίσθημα για τον εαυτό σας και τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας.
• Ελευθερώστε χρόνο για αναψυχή και διασκέδαση: Πιθανότατα δεν έχετε ξεχάσει ακόμα πώς θέλατε να πάτε στον ύπνο του καλύτερου φίλου σας, αλλά το χάσατε επειδή έπρεπε να φροντίσετε τον μικρότερο αδερφό σας. Τώρα είναι η ώρα να έχετε ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό σας και να απολαύσετε σχέδια που σας δίνουν ικανοποίηση.

Η βοήθεια δεν είναι το πρόβλημα

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι η χρήση και η κατάχρηση δεν είναι τα ίδια πράγματα. Το να ζητάς συνεργασία από τα παιδιά στο σπίτι, όπως το στρώσιμο του τραπεζιού, συνεπάγεται ένα ποσό ευθύνης που είναι κατάλληλο και προσιτό στην ηλικία τους. Αυτό οδηγεί ακόμη και στην ανάπτυξη προσωπικής αυτονομίας και θετικής ανάπτυξης.

Γίνεται κατάχρηση όταν υπάρχει έλλειψη ευαισθησίας των γονέων για το τι χρειάζεται το παιδί, έλλειψη ισορροπίας και ένα από τα μέρη υπερφορτώνεται όταν υπάρχει υπερβολική ευθύνη και ελάχιστος χώρος για παιχνίδι. Η κατάχρηση είναι η σύγχυση της «βοήθειας» με την αποκρυστάλλωση ενός ρόλου ή μιας υποχρέωσης.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να δίνουμε προσοχή σε αυτού του είδους τη δυναμική της οικογένειας, καθώς, σε πολλές περιπτώσεις, η ταλαιπωρία που προκαλεί είναι αόρατη. Επιφανειακά, μπορεί να φαίνεται ότι υπάρχει μια ισορροπία και το παιδί απλώς βοηθάει, αλλά στην πραγματικότητα, παίζει έναν ρόλο που δεν θα έπρεπε να παίζει.