Τι είναι η αφηγηματική θεραπεία και σε τι χρησιμοποιείται;
Η αφηγηματική θεραπεία είναι ένα στυλ ψυχοθεραπείας που στοχεύει να “ενδυναμώσει” τους ανθρώπους να ξαναγράψουν την αφήγησή τους με έναν πιο συμπονετικό τρόπο. Συνίσταται στο να συνειδητοποιήσουμε πώς οι ιστορίες που λέγονται κατά τη διάρκεια της ζωής επηρεάζουν την ευημερία και την αυτοαντίληψη.
Γενικά, κάθε εμπειρία και αλληλεπίδραση αποκτά ένα νόημα που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο κάποιος βλέπει τον εαυτό του και τον κόσμο. Με βάση το παραπάνω, αυτό το θεραπευτικό μοντέλο προτείνει τη δημιουργία ιστοριών που μπορούν να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή σας και να βελτιώσουν την επαγγελματική σας ζωή, τις σχέσεις και τις δεξιότητές σας. Θέλετε να μάθετε περισσότερα;
Τι είναι η αφηγηματική θεραπεία;
Η αφηγηματική θεραπεία είναι δημιούργημα των Michael White και David Epston. Η ανάπτυξή της είναι κοντά στην εξέλιξη που σημειώθηκε στον τομέα της οικογενειακής και συστημικής θεραπείας στις δεκαετίες του ’80 και του ’90. Μια από τις ισχυρότερες ιδέες έχει να κάνει με την ιδέα ότι το άτομο δεν είναι μόνο του, αλλά υπάρχει πάντα σε σχέση με ένα πλαίσιο.
Οι White και Epston ενδιαφέρθηκαν πολύ για τον τρόπο με τον οποίο αφηγούμαστε στον εαυτό μας τις ιστορίες της ζωής μας και εξηγούμε την ταυτότητά μας. Πίστευαν ότι μέσω αυτών των ιστοριών όχι μόνο περιγράφουμε τη ζωή μας αλλά και την κατασκευάζουμε.
Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα νοήματα, τις αξίες και τις πεποιθήσεις που κρύβονται πίσω από αυτές τις ιστορίες. Σημασίες που δεν έχουν μόνο ατομική αγκύλωση αλλά καθορίζονται έντονα από το πλαίσιο και το κοινωνικό περιβάλλον.
Η αφηγηματική θεραπεία είναι μια συνομιλιακή θεραπεία που χαρακτηρίζεται από την κοινή εργασία του θεραπευτή και του ατόμου (συν-συγγραφέα) στην κατασκευή νέων ιστοριών -από μια συνεργατική προσέγγιση- προσανατολισμένων προς το τι πρέπει να επιτευχθεί.
Βασίζεται στην ιδέα ότι το άτομο έχει τους πόρους και τις δεξιότητες για να το κάνει, ενώ ο ρόλος του θεραπευτή είναι να συνοδεύει ή να καθοδηγεί το άτομο στην πορεία προς τη γνώση.
Έχει ισχυρή βάση στον κοινωνικό κονστρουκτιβισμό. Υποστηρίζει ότι οι πεποιθήσεις, οι ιδέες, οι αξίες, οι κανόνες, οι πρακτικές και οι λόγοι δεν υπάρχουν πάντα, αλλά είναι κατασκευές από τις οποίες τοποθετούμαστε για να ερμηνεύσουμε τον κόσμο.
Μάθετε περισσότερα: Φιλία μεταξύ γυναικών: Ένα συναρπαστικό αγχολυτικό!
Οι βασικές αρχές της αφηγηματικής θεραπείας
Για την κατασκευή νέων ή εναλλακτικών αφηγήσεων, η αφηγηματική θεραπεία βασίζεται σε διαφορετικές αρχές και εργαλεία. Θα επισημάνουμε τα κυριότερα από αυτά παρακάτω.
Αφηγηματικές μεταφορές
Οι ιστορίες που αφηγούμαστε είναι μια επιλογή από διαδοχικά γεγονότα, τα οποία συνδέονται με την πάροδο του χρόνου. Αυτές οι αφηγήσεις μας δίνουν μια αίσθηση του εαυτού μας και του περιβάλλοντός μας και χρησιμεύουν επίσης ως αναφορές για μελλοντικές ενέργειες.
Ωστόσο, μια ιστορία είναι μόνο ένας τρόπος να λέμε τα πράγματα. Γι’ αυτό, μέσω της αφηγηματικής θεραπείας, καλούμαστε να δημιουργήσουμε εναλλακτικές αφηγήσεις που περιλαμβάνουν πτυχές ή λεπτομέρειες που είχαν προηγουμένως παραλειφθεί.
Ονομασία του προβλήματος
Στις πρώτες συνεδρίες, η αφήγηση παρουσιάζεται συνήθως με έναν πιο ακατάστατο τρόπο, σαν να επρόκειτο για έναν καταρράκτη επεισοδίων. Ωστόσο, καθώς το άτομο εκφράζεται, η ροή αυτή γίνεται πιο τακτοποιημένη.
Σε αυτό το σημείο, ο θεραπευτής προσπαθεί να κάνει τον ασθενή να δώσει ένα όνομα σε αυτό που τον ταλαιπωρεί ή τον προσδιορίζει. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω μιας λέξης ή μιας σύντομης φράσης. Με αυτόν τον τρόπο, ο στόχος είναι να “εξωτερικεύσει το πρόβλημα”, μια άλλη από τις αρχές.
Κατά την ονοματοδοσία, είναι απαραίτητο να προσεχθούν διάφορες πτυχές σε σχέση με τη γλώσσα. Είναι σημαντικό ο ασθενής να επιλέγει τις λέξεις που περιγράφουν καλύτερα την κατάσταση (οι λέξεις αυτές να μην επιβάλλονται) και οι λέξεις αυτές να μην ενισχύουν την κατάσταση που συντηρεί το πρόβλημα. Ομοίως, ο θεραπευτής θα πρέπει στη συνέχεια να χρησιμοποιεί τη γλώσσα του ασθενούς.
Εξωτερίκευση του προβλήματος
Αυτή η στρατηγική επιδιώκει να καταστήσει το πρόβλημα πιο συγκεκριμένο και διαχειρίσιμο. Ο στόχος είναι να αποπαθολογικοποιηθεί ο ασθενής από την αγκύλωση σε μια διάγνωση ή μια ετικέτα.
Η εξωτερίκευση χρησιμοποιείται ως τεχνική ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να αποστασιοποιηθούν από τη σύγκρουση και να μην την αναγνωρίζουν ως εγγενή στην προσωπικότητά τους. Έτσι, θέτοντας το πρόβλημα εκτός, αρχίζει κανείς να αποδυναμώνει την ιδέα του εαυτού του ως “αδύναμου”, “σπασμένου” ή “άχρηστου“.
Εξετάστε το πλαίσιο και τις συνθήκες
Τα προβλήματα και οι ιστορίες δεν συμβαίνουν στο κενό, αλλά σε ένα δεδομένο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο, στο οποίο υπάρχουν διαφορετικές σχέσεις εξουσίας.
Το να λαμβάνονται υπόψη αυτές οι συνθήκες, να γίνονται σαφείς και να μοιράζονται, βοηθά το άτομο να κατανοήσει ότι πολλές καταστάσεις σχετίζονται άμεσα με αυτές. Με τη σειρά του, αυτό συμβάλλει στην ανακούφιση από το βάρος των ενοχών.
Για παράδειγμα, η εμμονή με τα λεπτά και αδύνατα σώματα έχει ως υπόβαθρο μια κουλτούρα που ενισχύει συνεχώς αυτές τις ιδέες. Ο θεραπευτής καθοδηγεί τον ασθενή προκειμένου να τον βοηθήσει να κατανοήσει τη σημασία αυτών των ιδεών.
Ρωτώντας για τις επιπτώσεις του προβλήματος στην αφηγηματική θεραπεία
Στη συνέχεια ο θεραπευτής καθοδηγεί τον ασθενή να εντοπίσει πώς το πρόβλημα έχει επηρεάσει τη ζωή του. Για παράδειγμα, ποιοι ήταν οι λόγοι και οι αιτίες για τις οποίες δημιουργήθηκε το πρόβλημα, οι απαρχές του και το πλαίσιο στο οποίο εμφανίζεται.
Ωστόσο, το άτομο ενθαρρύνεται επίσης να διερευνήσει το πρόβλημά του και να εντοπίσει ποιος ήταν ο ρόλος του στη διατήρηση του προβλήματος. Αυτές είναι οι λεγόμενες “ερωτήσεις αμοιβαίας επιρροής“.
Η ταυτότητα είναι κοινωνική
Η αφηγηματική θεραπεία βασίζεται σε μια κονστρουκτιβιστική ή μεταδομιστική άποψη. Θεωρεί ότι η ταυτότητα δεν είναι κάτι που πρέπει να ανακαλύψουμε μέσα μας. Δεν είναι ένα “εύρημα” ή κάτι σταθερό, αλλά αντίθετα, όπως δήλωσε η White, είναι σχεσιακή και πλαισιωμένη.
Αυτό ανοίγει ένα φάσμα δυνατοτήτων, στο οποίο το άτομο έχει την ικανότητα να κατασκευάσει την “σκόπιμη ταυτότητά” του εστιάζοντας στις επιθυμίες, τα κίνητρα, τις πεποιθήσεις του κ.λπ.
Σας άρεσε αυτό το άρθρο; Μπορεί επίσης να σας αρέσει να διαβάσετε: Οι κυριότερες ψυχολογικές επιπτώσεις του multitasking και πώς να τις αποφύγετε
Για ποιο λόγο χρησιμοποιείται η αφηγηματική θεραπεία;
Η αφηγηματική θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ατομική, οικογενειακή και κοινοτική εργασία. Παρόλο που δημιουργείται ένα πλαίσιο εργασίας και τηρείται το απόρρητο, υπάρχει κάποια ευελιξία που συμφωνείται με το άτομο.
Είναι δυνατόν να προσκαλούνται στις συνεδρίες σημαντικά άτομα που έχουν επηρεαστεί από τη δυσφορία του ασθενούς ή έχουν συμμετάσχει σε αυτήν.
Μέσω της “αποδομητικής ακρόασης” ο θεραπευτής χρησιμοποιεί αυτά τα κενά ή τις ασάφειες της ιστορίας για να φέρει στο φως τις πτυχές εκείνες που έχουν διερευνηθεί ή αγνοηθεί ελάχιστα και που μπορούν να διευκολύνουν μια νέα εκδοχή της ιστορίας.
Με αυτόν τον τρόπο, η θεραπεία αυτή βοηθά να αναιρεθούν οι κυρίαρχοι λόγοι που προβάλλονται ως μοναδικές και αμετάβλητες αλήθειες και καλεί τους ασθενείς να κατασκευάσουν μια εκδοχή της ιστορίας που να ανταποκρίνεται περισσότερο στους στόχους και τις επιθυμίες τους.
Ποια είναι τα οφέλη από την αφηγηματική θεραπεία;
Μεταξύ των πολλών πλεονεκτημάτων της, η αφηγηματική θεραπεία επιτρέπει την κατασκευή μιας εναλλακτικής ιστορίας, ανοίγοντας άλλους δρόμους και δυνατότητες που είναι πιο λειτουργικοί και υγιείς.
Από την άλλη πλευρά, ως αποτέλεσμα της εξωτερίκευσης, οι άνθρωποι μπορούν να διαχωρίσουν τον εαυτό τους από το πρόβλημα και να επικεντρωθούν στους πόρους και τις ικανότητές τους και στο τι μπορούν να κάνουν για να προκαλέσουν μια αλλαγή στην κατάσταση που τους ταλαιπωρεί.
Με την εστίαση στο πρόβλημα σε σχέση με το πλαίσιο του, τους επιτρέπει να κατασκευάσουν μια νέα άποψη γι’ αυτό. Ομοίως, ενισχύεται η αυτογνωσία και το άτομο ενδυναμώνεται στη ζωή του.
Το πρόβλημα είναι το πρόβλημα: Το άτομο δεν είναι το πρόβλημα.
Αυτή είναι μία από τις βασικές αρχές στις οποίες βασίζεται η αφηγηματική θεραπεία. Ως εκ τούτου, εργάζεται στην εξωτερίκευση για να εξαλείψει τη στιγματιστική επίδραση ορισμένων ετικετών.
Αυτό το μοντέλο ψυχοθεραπείας κατανοεί ότι το νόημα ενός γεγονότος δεν είναι “προϊόν του νου”, αλλά μια κατασκευή. Από εκεί και πέρα, συντελείται η αλλαγή.
Από μόνη της, διευρύνει τις εκδοχές του ίδιου γεγονότος και επιτρέπει σε κάθε άτομο να ανακτήσει έναν ενεργό και πρωταγωνιστικό ρόλο στις διάφορες αποφάσεις της ζωής του.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Wallis, J., Burns, J., & Capdevila, R. (2010). What is narrative therapy and what is it not? The usefulness of Q methodology to explore accounts of White and Epston’s (1990) approach to narrative therapy. In Clinical Psychology & Psychotherapy (Vol. 18, Issue 6, pp. 486–497). Wiley. https://doi.org/10.1002/cpp.723
- Hutto, D. D., & Gallagher, S. (2017). Re-Authoring narrative therapy: Improving our selfmanagement tools. In Philosophy, Psychiatry, & Psychology (Vol. 24, Issue 2, pp. 157–167). Project Muse. https://doi.org/10.1353/ppp.2017.0020
- López De Martín, Silvia Roxana (2011). Terapias breves: la propuesta de Michael White y David Epston. III Congreso Internacional de Investigación y Práctica Profesional en Psicología XVIII Jornadas de Investigación Séptimo Encuentro de Investigadores en Psicología del MERCOSUR. Facultad de Psicología – Universidad de Buenos Aires, Buenos Aires.
- Moreno, A. (2014). Terapia narrativa. En A. Moreno: Manual de terapia sistémica. Principios y herramientas de intervención. Bilbao: Desclèe De Brouwer. Págs. 468-69.
- Payne, Martín (2002) Terapia Narrativa. Una introducción para profesionales. Buenos Aires. Paidos.