Τι είναι η δραματοθεραπεία και ποια είναι τα οφέλη της;
Η δραματοθεραπεία είναι ένας τρόπος ψυχολογικής θεραπείας που επιτρέπει αλλαγές στη συμπεριφορά και σε πτυχές της προσωπικότητας με σκοπό τη βελτίωση της ψυχικής ευημερίας των ανθρώπων. Μπορεί να εφαρμοστεί τόσο ατομικά όσο και σε ομάδες.
Ειδικότερα, επιτρέπει την αντιμετώπιση διαφορετικών καταστάσεων, μέσω διαφόρων θεατρικών μέσων, στα οποία το σώμα είναι το κύριο εκφραστικό μέσο. Περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, κινήσεις του σώματος, αυτοσχεδιασμούς, παιχνίδια ρόλων και χορό. Με αυτόν τον τρόπο, αποσκοπεί στην ενίσχυση της αυτογνωσίας, της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης.
Πώς εκτελείται; Ποια άλλα οφέλη παρέχει; Δεδομένου ότι δεν είναι τόσο γνωστή όσο άλλες μορφές ψυχολογικής θεραπείας, υπάρχουν αρκετές αμφιβολίες σχετικά με αυτήν. Παρακάτω, σας λέμε αναλυτικά σε τι συνίσταται και πώς μπορεί να εφαρμοστεί.
Πώς γίνεται η δραματοθεραπεία;
Η δραματοθεραπεία, που δημιουργήθηκε από τον J. Levy Moreno το 1920, είναι ένα είδος θεραπείας που χρησιμοποιεί διάφορα μέσα για να κάνει τους ανθρώπους να εκφράσουν τη συναισθηματική τους δυσφορία, να επιλύσουν τις συγκρούσεις τους ή να εμπλακούν σε μια διαδικασία αλλαγής.
Χρησιμοποιεί διάφορες τεχνικές, αλλά σχεδόν όλα λαμβάνουν χώρα γύρω από ανθρώπους που αναπαριστούν ή υποδύονται μια κατάσταση, μέσω της καθοδήγησης του θεραπευτή. Αν και η εφαρμογή της τείνει να είναι συχνότερη στην ομαδική θεραπεία, μπορεί επίσης να ασκηθεί ατομικά.
Στην ομαδική θεραπεία, απαιτούνται βοηθητικοί εαυτοί (δευτερεύοντες χαρακτήρες που συνεργάζονται με τη σκηνή), μια σκηνή (ένα ασφαλές μέρος όπου μπορεί να εκφραστεί κανείς με εμπιστοσύνη) και ο ασθενής ή ο κύριος ηθοποιός.
Συνήθως πραγματοποιείται στα ακόλουθα στάδια:
- Προθέρμανση. Σε αυτό το στάδιο, ο θεραπευτής πρέπει να δημιουργήσει το κατάλληλο συναισθηματικό κλίμα ώστε οι άνθρωποι να αισθάνονται άνετα και στη συνέχεια να μπορούν να εκφραστούν.
- Δραματοποίηση. Αυτό το στάδιο θα είναι η κορύφωση της αναπαράστασης, καθώς εδώ το άτομο που έχει οριστεί ως πρωταγωνιστής πρέπει να αναπαραστήσει τον ρόλο που του έχει ανατεθεί. Αυτό θα το κάνει αναπαριστώντας την κατάσταση όπως επιθυμεί, είτε μέσω χειρονομιών, είτε μέσω προφορικής έκφρασης κ.λπ. Εάν πρόκειται για ομαδική εργασία, οι υπόλοιποι χαρακτήρες θα συνεργαστούν στην ανάπτυξη της σκηνής, ώστε να φαίνεται πολύ ζωντανή.
- Ομαδική ηχώ ή κοινή χρήση. Σε αυτό το μέρος, ο κύριος χαρακτήρας μοιράζεται το πώς αισθάνθηκε. Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες πρέπει επίσης να εκφράσουν πώς ένιωσαν και να συνεισφέρουν τη δική τους άποψη σχετικά με την αναπαράσταση του πρωταγωνιστή.
Βασικές αρχές της δραματοθεραπείας
Ως στοιχειώδεις αρχές της δραματοθεραπείας είναι δυνατόν να αναφέρουμε τον αυθορμητισμό και τη φιλοσοφία της στιγμής ή “το εδώ και τώρα“.
- Ο Moreno προσεγγίζει τον αυθορμητισμό από μια δημιουργική άποψη, από τις λύσεις που μπορούν να προκύψουν από τη δυνατότητα έκφρασης των συναισθημάτων, αντί να τα αφήνει παγιδευμένα.
- Όσον αφορά τη φιλοσοφία της στιγμής, αναφέρεται στην εργασία στο εδώ και τώρα, ακόμη και αν στοιχεία από το παρελθόν ή το μέλλον μπορεί να είναι παρόντα, εργαζόμαστε σε μια συγκεκριμένη στιγμή και χρόνο.
Τώρα, παρόλο που η δραματοθεραπεία χρησιμοποιεί την υποκριτική ως κύριο πόρο, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι δεν είναι το ίδιο και ότι δεν απαιτείται προηγούμενη εμπειρία. Διαφοροποιείται από τους θεραπευτικούς της σκοπούς, αφού επιδιώκει κάτι περισσότερο από την απλή σκηνοθεσία.
Υπάρχουν εκείνοι που χρησιμοποιούν τη δραματοθεραπεία και το ψυχόδραμα ως συνώνυμα, αφού έχουν κάποιες κοινές πτυχές. Ωστόσο, έχουν μια διαφορά στην προσέγγισή τους. Ενώ η δραματοθεραπεία αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα ή μια κατάσταση με έμμεσο και όχι πραγματικό τρόπο, το ψυχόδραμα βασίζεται σε συγκεκριμένες, πραγματικές καταστάσεις και αναφέρεται στον πρωταγωνιστή της σκηνής.
Πιστεύουμε ότι θα σας αρέσει να διαβάσετε: Πώς να αυξήσετε τον φωτισμό στον χώρο εργασίας σας
Τα οφέλη από τη δραματοθεραπεία
Εκτός από τη διευκόλυνση της έκφρασης των συναισθημάτων και του αυθορμητισμού -πέρα από το γεγονός ότι υπάρχει μια σχεδιασμένη κατάσταση- η δραματοθεραπεία έχει και άλλα πλεονεκτήματα. Στη συνέχεια, θα τα εξετάσουμε ένα προς ένα.
1. Ο ασθενής γίνεται ενεργός πρωταγωνιστής
Όπως πολλές άλλες θεραπείες, έτσι και η δραματοθεραπεία λαμβάνει υπόψη της τον ενεργητικό ρόλο του ατόμου, που δεσμεύεται για την αλλαγή. Μάλιστα, σε αυτή την περίπτωση, γίνεται πιο ξεκάθαρο το πρόβλημα, αφού ο ασθενής, ενεργεί ως προς τη δυσφορία ή την ανησυχία του.
2. Διευκολύνει την κάθαρση
Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις ανησυχίες τους όταν είναι “ο εαυτός τους”. Ωστόσο, όταν αισθάνονται ότι παίρνουν απόσταση από το πρόβλημα και μπορούν να ενσαρκώσουν έναν άλλο ρόλο, το κάνουν ευκολότερα.
3. Απόκτηση νέας άποψης των γεγονότων και νέων δεξιοτήτων
Όταν αυτό συμβαίνει σε ομαδικό πλαίσιο και οι άλλοι εκφράζουν την άποψή τους για τα γεγονότα, είναι δυνατόν να προσεγγίσουν μια κατάσταση από άλλη οπτική γωνία. Αυτό μας επιτρέπει να διευρύνουμε την άποψή μας, να σκεφτούμε δημιουργικές λύσεις και να λάβουμε υπόψη μας λεπτομέρειες που είχαμε παραλείψει.
Στην ίδια κατεύθυνση, μπορούμε επίσης να απαλλαγούμε από αποκρυσταλλωμένους “παλιούς ρόλους”, οι οποίοι αποτελούν εμπόδια στην προσαρμογή και σε πιο λειτουργικές και λιγότερο άκαμπτες αντιδράσεις.
Ποιες δραστηριότητες μπορούν να γίνουν στη δραματοθεραπεία;
Στη δραματοθεραπεία μπορούν να εφαρμοστούν διάφορες τεχνικές που ευνοούν την ελεύθερη έκφραση των εμπλεκομένων. Οι πιο συνηθισμένες αναφέρονται παρακάτω.
1. Παντομίμα
Όπως υποδηλώνει και το όνομά της, η παντομίμα χρησιμοποιεί τη μίμηση, δηλαδή την αναπαράσταση μέσω χειρονομιών ή κινήσεων. Η μη λεκτική ή σωματική γλώσσα αποκτά σημασία και είναι μια πολύ χρήσιμη τεχνική για όσους δυσκολεύονται να εκφραστούν με λόγια.
2. Παιχνίδι ρόλων και δραματοθεραπεία
Γνωστό και ως “role play “. Εδώ, η ιδέα είναι ότι κάθε άτομο που συμμετέχει ενσαρκώνει έναν συγκεκριμένο ρόλο.
3. Ντουμπλάρισμα
Ένα άλλο μέλος της ομάδας αναπαριστά τον πρωταγωνιστή και ενεργεί σαν να ήταν ο ίδιος ο πρωταγωνιστής. Με αυτόν τον τρόπο, εκφράζει αυτό που σκέφτεται και αισθάνεται. Αυτή η τεχνική που μοιάζει με καθρέφτη χρησιμοποιείται για να δούμε τον εαυτό μας. Είναι διαφωτιστική για τη δική μας συμπεριφορά και τον τρόπο που μας βλέπουν προς τα έξω.
4. Αντιστροφή ρόλων
Η τεχνική αυτή έχει ως στόχο την κατανόηση του άλλου ατόμου και τη θέση του εαυτού μας στη θέση του άλλου ατόμου. Με άλλα λόγια, πρόκειται για το “να βάλουμε τον εαυτό μας στη θέση του άλλου”. Η ένδειξη για την ανάπτυξη της σκηνής έχει να κάνει με την αναπαράσταση του άλλου προσώπου, πώς σκέφτεται, τι μπορεί να αισθάνεται κ.λπ.
5. Μονόλογος στη δραματοθεραπεία
Στην περίπτωση αυτή ο πρωταγωνιστής μοιράζεται με το κοινό όλα όσα του συμβαίνουν, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Μπορεί να το κάνει αυτό μιλώντας στον σκηνοθέτη (τον θεραπευτή), σαν να μιλάει στον εαυτό του ή σε έναν φανταστικό άλλον.
Σας άρεσε αυτό το άρθρο; Μπορεί επίσης να σας αρέσει να διαβάσετε: Φενγκ Σούι και αρωματοθεραπεία για να εξισορροπήσετε την ενέργεια του σπιτιού σας
6. Μάσκες
Πολλές φορές οι άνθρωποι απελευθερώνονται όταν μπορούν να είναι αυτό που δεν είναι. Σε αυτή την περίπτωση, μερικές φορές αρκεί να εισαχθεί μια παραλλαγή, όπως οι μάσκες, ώστε να μπορούν να αναπαραστήσουν μια κατάσταση.
Κάθε μια από τις παραπάνω τεχνικές μπορεί να εφαρμοστεί από την παιδική ηλικία. Είναι δυνατόν να ενσωματωθούν στοιχεία όπως μαριονέτες και κοστούμια, μεταξύ άλλων.
Υπάρχει ένα είδος θεραπείας για όλους
Η δραματοθεραπεία είναι συμβατή με άλλες θεωρητικές γραμμές, όπως η συστημική ψυχοθεραπεία, η γνωστική, η Gestalt κ.λπ. Το κλειδί για την ενίσχυση της χρήσης της είναι ότι ο θεραπευτής σχεδιάζει τι θα κάνει ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς και, φυσικά, τον μαθαίνει να κατακτά τις τεχνικές.
Αυτή η μορφή θεραπείας μπορεί να αποτελέσει μια πολύ χρήσιμη εναλλακτική λύση για την επεξεργασία ενός συγκεκριμένου θέματος ή για την ανάπτυξη κάποιων εκφραστικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, ιδίως σε πολύ ντροπαλά ή εσωστρεφή άτομα.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Litwińska-Rączka, Katarzyna. (2018). Jacob Levy Moreno’s Psychodrama As a Work Technique For Treating Patients in Group and Individual Psychotherapy. Current Problems of Psychiatry. 19. 10.2478/cpp-2018-0019.
- Espina Barrio, José Antonio. (2001). Integración del Psicodrama con otras líneas teóricas. Revista de la Asociación Española de Neuropsiquiatría, (77), 33-49. Recuperado en 10 de mayo de 2021, de http://scielo.isciii.es/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0211-57352001000100004&lng=es&tlng=es.
- Severino, G., Silva, W. S., & Silva Severino, M. F. (2016). Psicodrama: cuerpo, espacio y tiempo hacia la libertad creadora. Arteterapia. Papeles De Arteterapia Y educación artística Para La inclusión Social, 10, 139-151. https://doi.org/10.5209/rev_ARTE.2015.v10.51688.
-
Berghs M, Prick AJC, Vissers C, van Hooren S. Drama Therapy for Children and Adolescents with Psychosocial Problems: A Systemic Review on Effects, Means, Therapeutic Attitude, and Supposed Mechanisms of Change. Children (Basel). 2022 Sep 6;9(9):1358. doi: 10.3390/children9091358. PMID: 36138667; PMCID: PMC9497558.