Αλκοολισμός στους εφήβους: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε

Αλκοολούχα ποτά καταναλώνονται σε πολλές γιορτές και σε συγκεντρώσεις της οικογένειας και των φίλων. Αν το αλκοόλ εγκυμονεί κινδύνους για τους ενήλικες, τότε φανταστείτε πόσο πιο σοβαρός μπορεί να είναι ο αλκοολισμός στους εφήβους.

Γράφτηκε και επαληθεύτηκε από ψυχολόγο Elena Sanz.

Τελευταία ενημέρωση: 09 Απριλίου, 2023

Η κατανάλωση αλκοόλ θεωρείται αρκετά φυσιολογική στην κοινωνία μας και μάλιστα εκλαμβάνεται ως επιθυμητή δραστηριότητα. Αλκοολούχα ποτά καταναλώνονται σε πολλές γιορτές και σε συγκεντρώσεις της οικογένειας και των φίλων. Αν το αλκοόλ εγκυμονεί κινδύνους για τους ενήλικες, τότε φανταστείτε πόσο πιο σοβαρός μπορεί να είναι ο αλκοολισμός στους εφήβους.

Υπολογίζεται ότι πάνω από το 76% των εφήβων έχουν καταναλώσει αλκοόλ κάποια στιγμή στη ζωή τους και σχεδόν το 28% έχουν μεθύσει τον τελευταίο μήνα. Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών είναι πολύ συχνή στον εφηβικό πληθυσμό και η πρώτη κατανάλωση γίνεται σε όλο και μικρότερες ηλικίες.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, είναι επιτακτική ανάγκη οι γονείς να λάβουν προληπτικά μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους δεν θα υποφέρουν από τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες. Αν δεν ξέρετε πώς να αντιμετωπίσετε το θέμα, εδώ θα βρείτε όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε.

Αλκοολισμός στους εφήβους: Αιτίες

Για να είναι αποτελεσματική η πρόληψη, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τους λόγους που οδηγούν τους νέους στην κατανάλωση αλκοόλ. Πρώτα απ’ όλα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κανονικοποίηση της κατανάλωσης και η εύκολη πρόσβαση είναι σημεία-κλειδιά.

Με αυτόν τον τρόπο, οι νέοι όχι μόνο υποτιμούν τους κινδύνους, αλλά μπορούν επίσης να αποκτήσουν εύκολα αλκοολούχα ποτά. Από την άλλη πλευρά, η ίδια η φύση της εφηβείας μπορεί να συμβάλει στην κατανάλωση για διάφορους λόγους:

• Ο νέος προσπαθεί να ξεφύγει από τις γονικές αξίες και οι προκλητικές συμπεριφορές είναι συχνές. Έτσι, η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να θεωρηθεί πράξη εξέγερσης.
• Η ανάγκη για αποδοχή από τους συνομηλίκους και για ένταξη στην ομάδα μεγαλώνει. Εξαιτίας αυτού, η κοινωνική πίεση ασκεί μεγάλη επιρροή.
• Η εφηβεία είναι μια περίοδος μεγάλων αλλαγών που μπορεί να καταβάλει το νεαρό άτομο. Το αλκοόλ μπορεί να είναι ένας τρόπος να προσπαθήσει κανείς να ξεχάσει τα βάσανα, καθώς και να ξεπεράσει τους φόβους και τους περιορισμούς.
• Εμφανίζεται το αίσθημα του άτρωτου, που οδηγεί τον έφηβο να πιστεύει ότι δεν θα επηρεαστεί από καμία από τις συνέπειες του αλκοόλ.

Επιπλέον, όμως, υπάρχουν ορισμένα φαινόμενα που προκαλούν τη διατήρηση του αλκοολισμού και μπορούν να γίνουν χρόνια. Έχει διαπιστωθεί ότι οι νέοι άνθρωποι είναι πολύ λιγότερο ευαίσθητοι στις ηρεμιστικές και αποτρεπτικές επιδράσεις του αλκοόλ. Από την άλλη πλευρά, βιώνουν τις ενισχυτικές επιδράσεις σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι ενήλικες.

Για τον ίδιο λόγο, δεν έχουν τους φραγμούς που μπορούν να περιορίσουν την ποσότητα κατανάλωσης των ενηλίκων. Γι’ αυτούς, βραχυπρόθεσμα, τα πλεονεκτήματα υπερτερούν των μειονεκτημάτων.

Αλκοολισμός στους εφήβους: Οι κίνδυνοι και οι συνέπειες

Οι βλάβες που μπορεί να προκαλέσει στον οργανισμό η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι γνωστές. Ωστόσο, όταν μιλάμε για εφήβους, επειδή ακόμα αναπτύσσονται και μεγαλώνουν, οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρές.

Πρώτα απ’ όλα, το αλκοόλ μεταβάλλει την ορμονική δράση της εφηβείας και επηρεάζει την ανάπτυξη. Αλλά, πάνω απ’ όλα, οι κυριότερες συνέπειες εμφανίζονται σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο.

Η ανάπτυξη του εγκεφάλου δεν έχει ολοκληρωθεί μέχρι την εφηβεία, οπότε ο αλκοολισμός στους εφήβους επηρεάζει τις γνωστικές τους ικανότητες. Ο προμετωπιαίος φλοιός (υπεύθυνος για τη λογική, τον προγραμματισμό και τη λήψη αποφάσεων) συνεχίζει να ωριμάζει για αρκετά ακόμη χρόνια.

Ομοίως, η προσοχή, η μνήμη και η μάθηση μπορεί να επηρεαστούν σοβαρά, και όσο πιο συχνή και παρατεταμένη είναι η κατανάλωση αλκοόλ από το νεαρό άτομο, τόσο μεγαλύτερες είναι οι συνέπειες. Επιπλέον, ορισμένες ψυχολογικές καταστάσεις (άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση) μπορεί να εμφανιστούν σε μεγαλύτερο βαθμό σε αυτές τις περιπτώσεις.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, έχει αποδειχθεί ότι η ηλικία στην οποία καταναλώνεται το αλκοόλ σχετίζεται σημαντικά με τον κίνδυνο εμφάνισης προβληματικής κατανάλωσης ή εθισμού. Έτσι, όσο νωρίτερα αρχίζει η κατανάλωση αλκοόλ, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος εξάρτησης.

Άλλα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει η κατανάλωση αλκοόλ

Εκτός από τις άμεσες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των εφήβων, η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει μια σειρά έμμεσων προβλημάτων που προέρχονται από την έλλειψη ικανότητας ελέγχου των παρορμήσεων.

• Αυξημένη πιθανότητα ριψοκίνδυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς και, κατά συνέπεια, μετάδοσης ασθενειών (ΣΜΝ) ή ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
• Αυξημένη επιθετικότητα και βίαιη συμπεριφορά προς τα μέλη της οικογένειας, τους συντρόφους ή τους ερωτικούς συντρόφους.
• Αυξημένος κίνδυνος αυτοκινητιστικών ή άλλων ατυχημάτων.
• Αυξημένη πιθανότητα κατανάλωσης άλλων ουσιών, όπως τα ναρκωτικά, και ανάπτυξης εθισμού σε αυτές.

Δεδομένα σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ από τους εφήβους

Παγκοσμίως, πάνω από το 25% του συνόλου των νέων καταναλώνουν αλκοολούχα ποτά, το οποίο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Έκθεση για την Κατάσταση του Αλκοόλ και την Υγεία το 2018, ήταν 155 εκατομμύρια έφηβοι περίπου. Η Ευρώπη έχει τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης αλκοόλ μεταξύ των νέων, σε ποσοστό 43,8%. Ακολουθεί η Αμερική με 38,2% και ο Δυτικός Ειρηνικός με 37,9%.

Η κατανάλωση αλκοόλ αρχίζει πριν από την ηλικία των 15 ετών και είναι σχεδόν εξίσου διαδεδομένη μεταξύ κοριτσιών και αγοριών, με ποσοστό που κυμαίνεται από 50 έως 70%.

Σε σχέση με το σύνολο του πληθυσμού, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι χαμηλότερη στους νέους μεταξύ 15 και 19 ετών, αλλά, στις ηλικίες μεταξύ 20 και 24 ετών καταναλώνουν τα περισσότερα αλκοολούχα ποτά. Στο σύνολο του πληθυσμού, εκτός από την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η βαριά επεισοδιακή κατανάλωση αλκοόλ είναι υψηλότερη στους νέους ηλικίας 15-24 ετών από ό,τι στο σύνολο του πληθυσμού.

Όσον αφορά τις γυναίκες, σε πολλές περιοχές, ο αριθμός τους μειώνεται, εκτός από τη Νοτιοανατολική Ασία και τον Δυτικό Ειρηνικό. Ωστόσο, ο απόλυτος αριθμός των γυναικών που πίνουν αυξάνεται.

Σε ένα άρθρο στο Gaceta Sanitaria, με τίτλο: “Trends in alcohol consumption among school-aged adolescents in Spain” (άρθρο στα ισπανικά, περίληψη στα αγγλικά) τα αποτελέσματα είναι πιο ενθαρρυντικά, δείχνοντας συνολική μείωση μεταξύ 2010 και 2018. Η πτωτική τάση είναι σημαντική, “αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι μεταξύ 2014 και 2018 διατηρούνται παρόμοια επίπεδα συχνής κατανάλωσης αλκοόλ σε όλες τις ομάδες, εκτός από τα αγόρια ηλικίας 15-16 ετών”.

Αλκοολισμός στους εφήβους: Προειδοποιητικά σημάδια

Η εφηβεία είναι ένα στάδιο που χαρακτηρίζεται από αλλαγές και ανάπτυξη. Ως εκ τούτου, ορισμένες αλλαγές στη συμπεριφορά ενός νέου ατόμου είναι, ως ένα βαθμό, αναμενόμενες.

Ωστόσο, μπορεί να υπάρξουν συμπεριφορές ή ενέργειες που δεν ανταποκρίνονται στη φυσιολογική αναπτυξιακή διαδικασία και οι οποίες μπορεί να υποδηλώνουν προβλήματα με το αλκοόλ. Ως εκ τούτου, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να γνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να υποδηλώνουν κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους.

Τα πιο συνηθισμένα είναι τα εξής:

• Αλλαγές στη διάθεση, με συχνή ευερεθιστότητα
• Επαναστατικότητα και ανυπακοή
• Χαμηλά επίπεδα ενέργειας
• Λιγότερη φροντίδα για την εμφάνιση
• Όταν ο νέος καταναλώνει αλκοόλ, θα παρατηρήσετε την οσμή αλκοόλ στην αναπνοή, προβλήματα συντονισμού και ασαφή ομιλία
• Εύρεση αλκοόλ στα αντικείμενα του εφήβου
• Η παρέα των φίλων του καταναλώνει επίσης αλκοόλ

Πώς να προλάβετε τον αλκοολισμό στους εφήβους

Για να προλάβετε τον αλκοολισμό στους εφήβους είναι απαραίτητο να λαμβάνονται ορισμένα μέτρα στο σπίτι. Παρά την ύπαρξη εκστρατειών πρόληψης στα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή στα σχολεία, οι γονείς έχουν ευθύνη που περιλαμβάνει τα ακόλουθα σημεία:

• Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της ασφάλειας του εφήβου από τα πρώτα χρόνια, ώστε να μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις με βάση τις δικές του αξίες.
• Η ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων και της διεκδικητικής επικοινωνίας, έτσι ώστε το αλκοόλ να μην είναι απαραίτητο ως μέσο αναστολής και κοινωνικοποίησης.
• Συζήτηση με τον έφηβο για τους κινδύνους που εγκυμονεί για την υγεία η κατανάλωση αλκοόλ. Αντί να το απαγορεύετε και να το δαιμονοποιείτε, εξηγήστε τους γιατί είναι σημαντικό να καθυστερήσουν την κατανάλωση τουλάχιστον μέχρι να αναπτυχθεί το σώμα και ο εγκέφαλός τους.
• Προσφέρετε υγιεινές εναλλακτικές λύσεις αναψυχής και προωθείστε την παρέα άλλων εφήβων φίλων που μοιράζονται τις ίδιες αξίες. Ο αθλητισμός ή η τέχνη είναι κατάλληλες δραστηριότητες για να αφιερώσουν τον ελεύθερο χρόνο τους.
• Δώστε το παράδειγμα με τη δική σας συμπεριφορά. Είναι ασυνεπές να εξηγήσετε σε ένα νεαρό άτομο τους σοβαρούς κινδύνους του αλκοόλ, ενώ οι γονείς το καταναλώνουν καθημερινά ή χωρίς μέτρο.

Ο ρόλος των γονέων όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ

Οι γονείς διαδραματίζουν συχνά πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των στάσεων σχετικά με την κατανάλωση αλκοόλ. Ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές:

• Να είστε πρότυπα. Επομένως, προσπαθήστε να είστε υπεύθυνοι στην κατανάλωση αλκοόλ, ώστε το παιδί ή ο έφηβος να μην το θεωρεί φυσιολογικό.
• Να αποτρέψετε την εύκολη πρόσβαση των ανηλίκων στο αλκοόλ.
• Να επιβλέπετε τις συγκεντρώσεις και τα πάρτι για να αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ.
• Να ενθαρρύνετε τους ανηλίκους να συμμετέχουν σε υγιείς και διασκεδαστικές δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνουν αλκοόλ.

Τελικά, ο αλκοολισμός στους εφήβους μπορεί να είναι εξαιρετικά επιβλαβής, οδηγώντας σε σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες. Επομένως, αν έχετε παιδιά που πρόκειται να μπουν στην εφηβεία, εκμεταλλευτείτε κάθε ευκαιρία για να αρχίσετε να τους μιλάτε. Η σωστή ενημέρωση θα τα βοηθήσει να λάβουν καλύτερες αποφάσεις.