Η βιταμίνη D και η σημασία της για την καρδιαγγειακή υγεία
Γνωρίζατε ότι η βιταμίνη D και η καρδιαγγειακή υγεία συνδέονται μεταξύ τους; Πρώτα απ’ όλα, αξίζει να θυμόμαστε ότι η θρεπτική αυτή ουσία ανήκει στις λιποδιαλυτές βιταμίνες, στις οποίες περιλαμβάνονται επίσης οι Α, Ε και Κ. Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι σε θέση να τη συνθέσει από την έκθεση στο ηλιακό φως.
Ωστόσο, η παραγωγή αυτή είναι περιορισμένη, γι’ αυτό πρέπει να συμπληρώνεται με την τακτική κατανάλωση τροφίμων που την περιέχουν, ιδίως ψαριών. Παρόλο που τα πιο γνωστά οφέλη της σχετίζονται με τον μεταβολισμό του ασβεστίου και την υγεία των οστών, επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι επηρεάζει και άλλες λειτουργίες του σώματος.
Πώς παράγεται η βιταμίνη D;
Με την έκθεση στο ηλιακό φως, το δέρμα είναι σε θέση να μετατρέψει ένα πρόδρομο μόριο σε χοληκαλσιφερόλη ή βιταμίνη D3, μία από τις ανενεργές μορφές της βιταμίνης. Ωστόσο, η διαδικασία εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η εποχή, η ώρα της ημέρας και το γεωγραφικό πλάτος και διαφέρει μεταξύ των πληθυσμών.
Ο βαθμός μελάγχρωσης του δέρματος παρεμβαίνει επίσης στην ποσότητα των υπεριωδών ακτίνων που μπορούν να διεγείρουν την παραγωγή βιταμίνης D. Η ηλικία και οι πολιτισμικές συνδηλώσεις τροποποιούν επίσης τον χρόνο έκθεσης στο ηλιακό φως και το δέρμα που εκτίθεται στις υπεριώδεις ακτίνες.
Ποιες είναι οι επιλογές για τη συμπληρωματική χορήγηση;
Παρόλο που η παραγωγή του δέρματος μπορεί να εξασφαλίσει έως και το 95% της εναπόθεσης της βιταμίνης D στον οργανισμό, το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού παρουσιάζει έλλειψη σε αυτό το στοιχείο. Γι’ αυτό πρέπει να διασφαλίσετε ότι τρώτε αρκετά τρόφιμα που την περιέχουν. Μεταξύ των επιλογών είναι οι εξής:
- Φυσικές τροφές όπως ψάρια, αυγά, βούτυρο και συκώτι.
- Λειτουργικά προϊόντα, δηλαδή εκείνα στα οποία η βιομηχανία τροφίμων προσθέτει βασικά θρεπτικά συστατικά.
- Φαρμακολογικά συμπληρώματα που περιέχουν ορισμένες από τις μορφές της βιταμίνης D.
Μεταβολισμός της βιταμίνης D: ενεργοποίηση του μορίου
Η πρόδρομη ουσία της βιταμίνης D είναι η χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D3), η οποία συντίθεται από το δέρμα από την ηλιακή ακτινοβολία. Υπάρχει όμως και μια άλλη ανενεργή μορφή: η εργοκαλσιφερόλη ή βιταμίνη D2, η οποία συντίθεται από τα φυτά και μπορεί να καταναλωθεί ως εξωτερική πηγή.
Από οποιοδήποτε από αυτά τα πρόδρομα μόρια πρέπει να γίνει ενεργοποίηση. Για να συμβεί αυτό, η πρόδρομη ουσία συνδέεται με μια πρωτεΐνη που τη μεταφέρει στο ήπαρ, όπου πραγματοποιείται ένας πρώτος μετασχηματισμός, όταν παράγεται η καλσιδιόλη.
Ωστόσο, το μόριο εξακολουθεί να είναι ανενεργό και, εξαιτίας αυτού, απαιτείται μια δεύτερη υδροξυλίωση. Η διαδικασία αυτή λαμβάνει χώρα στους νεφρούς. Εκεί παράγεται η καλσιτριόλη, η οποία είναι η ενεργός μορφή της βιταμίνης D.
Η καλσιτριόλη και η λειτουργία του οργανισμού
Ως λιποδιαλυτό μόριο, η βιταμίνη D διασχίζει εύκολα την πλασματική μεμβράνη μέχρι να φτάσει στον πυρήνα του κυττάρου, όπου βρίσκεται ο υποδοχέας της. Εκεί συνδέεται με αυτό το στοιχείο για να ρυθμίσει τη μεταγραφή διαφόρων γονιδίων. Για το λόγο αυτό, έχουν αποδειχθεί οι πολλαπλές λειτουργίες της.
Κλασικές δράσεις: μεταβολισμός του ασβεστίου
Λόγω της παρουσίας της καλσιτριόλης, είναι δυνατή η αύξηση της απορρόφησης του ασβεστίου και του φωσφόρου από τη διατροφή στον εντερικό αυλό. Επιπλέον, η επίδρασή της στα οστά επιτρέπει την εξαγωγή του ανόργανου στοιχείου στην κυκλοφορία του αίματος, γεγονός που αυξάνει τα επίπεδα ασβεστίου που είναι διαθέσιμα στα κύτταρα του σώματος.
Έχει επίσης μια πρόσθετη δράση στα νεφρά, καθώς διεγείρει την επαναρρόφηση του ασβεστίου και του φωσφόρου για να αποτρέψει την αποβολή μεγάλων ποσοτήτων των ανόργανων στοιχείων με τα ούρα. Για τους λόγους αυτούς, η βιταμίνη D συνδέεται συχνά με τη λειτουργία των οστών.
Μάθετε περισσότερα: Αιτίες και θεραπεία για το πρήξιμο στην κοιλιά
Καλσιτριόλη
Οι δράσεις στο μεταβολισμό του ασβεστίου και του φωσφόρου δεν είναι μόνο αυτές που συνδέονται με τη βιταμίνη D. Στην πραγματικότητα, ο υποδοχέας του μορίου βρίσκεται στα περισσότερα κύτταρα του σώματος, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συμμετοχή του στις φυσιολογικές διεργασίες είναι πολύ ευρύτερη από ό,τι αρχικά είχε θεωρηθεί.
Έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες για να διευκρινιστούν οι άλλες επιδράσεις της βιταμίνης D, οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί “μη κλασικές”. Μεταξύ αυτών, η καλσιτριόλη έχει συνδεθεί με τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς η έλλειψή της σχετίζεται με λοιμώδεις και αυτοάνοσες νόσους.
Ομοίως, έχει αποδειχθεί ότι έχει επίδραση στην ορμονική λειτουργία. Τα ανεπαρκή επίπεδά της σχετίζονται με αλλοιωμένη λειτουργία του παγκρέατος, η οποία ευνοεί την ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη. Ως ρυθμιστής της κυτταρικής ανάπτυξης, μπορεί να εμπλέκεται ακόμη και στον καρκίνο.
Καρδιαγγειακή υγεία και καλσιτριόλη
Από την άλλη πλευρά, η παρουσία πυρηνικών υποδοχέων για τη βιταμίνη D έχει αποδειχθεί στους λείους μύες. Τα αιμοφόρα αγγεία διαθέτουν ένα μυϊκό στρώμα που τους επιτρέπει να συστέλλονται και να διαστέλλονται για να προσαρμόζονται στις ανάγκες του σώματος. Αυτό επιτρέπει την τροποποίηση της ροής του αίματος ανάλογα με τις απαιτήσεις.
Λόγω της παρουσίας αυτών των υποδοχέων, έχουν διεξαχθεί διάφορες έρευνες για να διευκρινιστούν οι επιδράσεις της καλσιτριόλης στα αιμοφόρα αγγεία. Φαίνεται να σχετίζεται με μείωση της συστολής και βελτίωση της ενδοθηλιακής λειτουργίας.
Ανεπάρκεια βιταμίνης D: προκαλεί αρτηριακή υπέρταση;
Η καλσιτριόλη δρα σε ένα σημαντικό σύστημα ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης: το σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης. Το δραστικό μόριο είναι σε θέση να αναστέλλει τη ρενίνη, ώστε να διασφαλίζεται ότι η ρενίνη δεν διεγείρει τη μετατροπή του τενσινογόνου σε αγγειοτενσίνη. Αυτό αποτρέπει την αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Αρκετές μελέτες έχουν συνδέσει τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D με την αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι κατά τους χειμερινούς μήνες η δερματική σύνθεση χοληκαλσιφερόλης μειώνεται.
Η βιταμίνη D θεωρείται ότι έχει ευεργετική επίδραση στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Καρδιοπροστασία με καλσιτριόλη
Από την άλλη πλευρά, η ανεπάρκεια βιταμίνης D έχει συνδεθεί με διάφορες καταστάσεις που ταξινομούνται ως παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις. Συγκεκριμένα, το μεταβολικό σύνδρομο, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η δυσλιπιδαιμία και η αρτηριακή υπέρταση.
Αυτές οι παθολογικές καταστάσεις φαίνεται να έχουν σχέση με τα χαμηλά επίπεδα καλσιτριόλης, γεγονός που υποδηλώνει ότι η υποβιταμίνωση D εμπλέκεται στην ανάπτυξη αυτών των καταστάσεων.
Πώς γνωρίζετε αν υπάρχει ανεπάρκεια βιταμίνης D;
Καθώς υπάρχουν δύο πρόδρομα μόρια, οι εξετάσεις για χοληκαλσιφερόλη και εργοκαλσιφερόλη δεν είναι οι πιο κατάλληλες για τη μέτρηση των επιπέδων της βιταμίνης D στο αίμα.
Προς το παρόν, συνιστάται να χρησιμοποιούμε τις τιμές της καλσιδιόλης, καθώς αυτή είναι άφθονη στο σώμα και θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει καλύτερα τη συγκέντρωση στο αίμα.
Ωστόσο, δεν υπάρχει συναίνεση σχετικά με το ποια επίπεδα μπορούν να θεωρηθούν βέλτιστα για το συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό. Οι περισσότερες μελέτες υποδεικνύουν ότι συγκεντρώσεις κάτω από 20 ng/ml θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως ανεπαρκείς, συνιστώντας έτσι υποβιταμίνωση D.
Στην πραγματικότητα, τιμές της ασβεστιδιόλης που κυμαίνονται μεταξύ 20 – 30 ng/ml θα μπορούσαν να σχετίζονται με ανεπαρκή απόθεμα της ουσίας. Για την αντικειμενική ανάλυση της πραγματικής κατάστασης της βιταμίνης D θα πρέπει να αξιολογούνται και άλλες παράμετροι. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα επίπεδα παραθορμόνης και το ασβέστιο ορού.
Πώς να λαμβάνετε συμπληρώματα βιταμίνης D;
Είναι σαφές ότι η βιταμίνη D διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη φροντίδα της καρδιαγγειακής υγείας. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να διασφαλίζεται η βέλτιστη πρόσληψη του θρεπτικού συστατικού. Δεδομένου ότι η έκθεση στον ήλιο φαίνεται να είναι ανεπαρκής σε πολλές χώρες, η διαιτητική συμπλήρωση είναι η καλύτερη επιλογή.
Η κατανάλωση εμπλουτισμένων τροφίμων είναι συνήθως η πρώτη επιλογή. Από αυτά ξεχωρίζουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Εάν απαιτείται από τον γιατρό ή τον διατροφολόγο, η βιταμίνη D μπορεί επίσης να ληφθεί με συμπληρώματα χοληκαλσιφερόλης ή εργοκαλσιφερόλης.
Επισκεφθείτε αυτό το άρθρο: Τέλος στην κατάθλιψη, στο άγχος και στην οξυθυμία
Υπάρχει ιδανική δόση;
Η συνιστώμενη ημερήσια δόση εξαρτάται από την ηλικία και την κατάσταση της υγείας του ατόμου. Ωστόσο, θεωρείται ότι 800 IU ημερησίως για έναν ενήλικα είναι αρκετά για να εξασφαλίσουν επαρκή συγκέντρωση βιταμίνης D. Παρά ταύτα, κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται σε ατομική βάση.
Η υπερβιταμίνωση D είναι μια σπάνια διαταραχή που προκαλείται από δηλητηρίαση με συμπλήρωμα βιταμίνης D. Στην κατάσταση αυτή εμφανίζεται υπερασβεστιαιμία και τα συμπτώματά της περιλαμβάνουν συμπτώματα όπως τα ακόλουθα:
- Αδυναμία
- Απώλεια της όρεξης και απώλεια βάρους
- Ναυτία
- Μυϊκός πόνος και δυσκαμψία
- Πέτρες στα νεφρά
- Υψηλή αρτηριακή πίεση
Τούτου λεχθέντος, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η βιταμίνη D ωφελεί την καρδιαγγειακή υγεία και άλλα βασικά συστήματα του σώματος. Ως εκ τούτου, εάν υποψιάζεστε ανεπάρκεια αυτού του θρεπτικού συστατικού, είναι καλύτερο να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία. Εκείνος ή εκείνη θα καθορίσει την καλύτερη δόση, ώστε να μην περάσετε από το ένα άκρο στο άλλο.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Nair R, Maseeh A. Vitamin D: The “sunshine” vitamin. J Pharmacol Pharmacother. 2012;3(2):118-126. doi:10.4103/0976-500X.95506
- Calle, A.; Torrejón, M.; La Vitamina D y sus Efectos “no Clásicos”; .Revista Española de Salud Pública; 86 (5); 2012.
- Cesari, Matteo et al. “Vitamin D hormone: a multitude of actions potentially influencing the physical function decline in older persons.” Geriatrics & gerontology international vol. 11,2 (2011): 133-42. doi:10.1111/j.1447-0594.2010.00668.x
- Moyano, C.; López, F.; Castilla, M.; Vitamina D e Hipertensión Arterial; Medicina Clínica; 138 (9): 397 – 401; 2012.
- Pajuelo, J.; Bernui, I.; Arbañil, H.; Gamarra, D.; Miranda, M.; Chucos, R.; Vitamina D y su Relación con Factores de Riesgo Metabólicos para Enfermedad Cardiovascular en Mujeres Adultas; Anales de la Facultad de Medicina; 79 (2); 2018
-
Tare M, Emmett SJ, Coleman HA, Skordilis C, Eyles DW, Morley R, Parkington HC. Vitamin D insufficiency is associated with impaired vascular endothelial and smooth muscle function and hypertension in young rats. J Physiol. 2011 Oct 1;589(Pt 19):4777-86. doi: 10.1113/jphysiol.2011.214726. Epub 2011 Aug 1. PMID: 21807617; PMCID: PMC3213423.
- Vásquez, D.; Cano, C.; Gómez, A.; González, M.; Guzmán, R.; Martínez, J.; Rosero, O.; Rueda, C.; Acosta, J.; Vitamina D. Consenso Colombiano de Expertos; Med 39 (2): 140 – 157; 2.017.
- Polly P, Tan TC. The role of vitamin D in skeletal and cardiac muscle function. Front Physiol. 2014;5:145. Published 2014 Apr 16. doi:10.3389/fphys.2014.00145
- De Oliveira, V.; Muller, G.; Dutra, E.; Boff, B,; Zirbes, G.; Influencia de la Vitamina D en la Salud Humana; Acta Bioquímica Clínica Latinoamericana; 48 (3): 329 – 337; 2014.
- Mehta V, Agarwal S. Does Vitamin D Deficiency Lead to Hypertension?. Cureus. 2017;9(2):e1038. Published 2017 Feb 17. doi:10.7759/cureus.1038
- Valero, M.; Hawkins, F.; Metabolismo, Fuentes Endógenas y Exógenas de Vitamina D; REEMO; 16 (4): 63 – 70; 2007.
- Park, Jung Eun et al. “Vitamin D and Metabolic Diseases: Growing Roles of Vitamin D.” Journal of obesity & metabolic syndrome vol. 27,4 (2018): 223-232. doi:10.7570/jomes.2018.27.4.223