Φυτική κατάσταση: Όσα πρέπει να γνωρίζετε

Η φυτική κατάσταση είναι μια διαταραχή που προκαλείται όταν μόνο ο πρωτόγονος εγκέφαλος ενός/μίας ασθενή παραμένει ενεργός και έχει σταματήσει ν' αντιλαμβάνεται τον εαυτό του/ης και το περιβάλλον. Σε αυτό το άρθρο, θα μάθετε τι είναι, καθώς επίσης και τα συμπτώματά της, τη διάγνωση, και την πρόγνωσή της.

Πολλές αλλοιώσεις μπορούν να επηρεάσουν το επίπεδο επίγνωσης ενός ανθρώπου. Η φυτική κατάσταση καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση σε αυτόν τον τομέα. Προηγουμένως, μία φυτική κατάσταση αναφερόταν σε αναίσθητους ασθενείς των οποίων οι ζωτικές λειτουργίες είχαν αντικατασταθεί.

Τη δεκαετία του ’70 δύο διάσημοι νευρολόγοι, οι Brian Jennet και Freud Plum, περιέγραψαν επιστημονικά αυτήν την πάθηση. Έκτοτε, οι ειδικοί έχουν δημοσιεύσει πολλά άρθρα στα οποία αναλύουν την φυτική κατάσταση από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Για την ακρίβεια, ορισμένες διαφωνίες συζητιούνται ακόμα.

Σε αυτό το άρθρο, θα σας εξηγήσουμε τις σημαντικότερες πτυχές που θα πρέπει να γνωρίζετε για την φυτική κατάσταση.

Τι είναι η φυτική κατάσταση;

Για να την εξηγήσουμε καλύτερα, θα χωρίσουμε τον εγκέφαλο σε δύο τμήματα, ανάλογα με το τι ελέγχουν:

• Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια ελέγχουν τις σκέψεις και τις συμπεριφορές, δίνοντάς μας τη δυνατότητα επίγνωσης του εαυτού μας και του περιβάλλοντος. Σε αυτά βρίσκονται οι διάφοροι λοβοί, ο μετωπιαίος, ο κροταφικός, ο ινιακός, και ο βρεγματικός, με τις αντίστοιχες λειτουργίες τους οι οποίες εκτελούνται από τους νευρώνες που βρίσκονται στον φλοιό των ημισφαιρίων.
• Ο διάμεσος εγκέφαλος, ο οποίος αποτελείται από τον θάλαμο και τον υποθάλαμο, και το στέλεχος του εγκεφάλου το οποίο ελέγχει ζωτικές λειτουργίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι κύκλοι ύπνου-αφύπνισης, η θερμοκρασία του σώματος, η αναπνοή, η πίεση, και οι παλμοί της καρδιάς, μεταξύ άλλων. Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου είναι ο πρωτόγονος εγκέφαλος.

Μια φυτική κατάσταση είναι μία διαταραχή διαρκείας η οποία συμβαίνει όταν τα ημισφαίρια του εγκεφάλου σταματούν να λειτουργούν. Έτσι, το άτομο παύει να έχει επίγνωση του εαυτού του και του περιβάλλοντος. Ωστόσο, ο πρωτόγονος εγκέφαλος, ο οποίος συνεχίζει τις ζωτικές λειτουργίες, δεν επηρεάζεται.

Οι αιτίες της φυτικής κατάστασης

Η φυτική κατάσταση προκαλείται από αρκετές αιτίες καθώς οποιαδήποτε διαταραχή που μπορεί να οδηγήσει σε εγκεφαλική ζημιά είναι δυνατό να την προκαλέσει.

Κανονικά, προκαλείται επειδή οι λειτουργίες του στελέχους του εγκεφάλου και του διάμεσου εγκεφάλου συνεχίζουν μετά τον αιτιολογικό παράγοντα, αλλά δε συμβαίνει το ίδιο με τις λειτουργίες του εγκεφαλικού φλοιού.

Οι συχνότερες αιτίες είναι:

• Εγκεφαλικό τραύμα, όπως αυτό που δέχεται ένας/μία οδηγός μηχανής, χωρίς κράνος, σε ένα ατύχημα.
• Μία διαταραχή η οποία στερεί το οξυγόνο από τον εγκέφαλο, όπως η καρδιακή ή η αναπνευστική ανακοπή.
• Αγγειοεγκεφαλικές παθήσεις, όπως μια αρτηρία του εγκεφάλου που δεν επιτρέπει στο αίμα να φτάσει στον εγκέφαλο, προκαλώντας εγκεφαλικό.

Άλλες αιτίες είναι οι όγκοι, οι αιμορραγίες, οι εγκεφαλικές λοιμώξεις, και τα τελικά στάδια άνοιας, όπως της νόσου Αλτσχάιμερ. Αυτές οι διαταραχές δε βλάπτουν τον πρωτόγονο εγκέφαλο αλλά τον εγκεφαλικό φλοιό.

Φυτική κατάσταση – Συμπτώματα

Οι άνθρωποι σε φυτική κατάσταση μπορούν να κάνουν ορισμένα πράγματα τα οποία είναι πιθανό να σας πείσουν ότι έχουν επίγνωση, όπως:

• Ανοίγουν τα μάτια τους. Οι ασθενείς μπορούν να αλλάζουν τις περιόδους ύπνου με τα μάτια κλειστά, με περιόδους όπου έχουν τα μάτια ανοιχτά.
• Μπορούν να αναπνεύσουν, να ρουφήξουν, να μασήσουν, να βήξουν, να πνιγούν, να καταπιούν, και να κάνουν θορύβους.
• Επίσης, μπορούν να αντιδράσουν σε ένα δυνατό ερέθισμα, και ορισμένες φορές φαίνεται να χαμογελούν ή να κατσουφιάζουν.

Ωστόσο, οι λειτουργίες αυτές εκτελούνται από τον πρωτόγονο εγκέφαλο χωρίς να υπάρχει επίγνωση. Είναι το αποτέλεσμα βασικών ακούσιων αντανακλαστικών τα οποία έχουν όλοι οι άνθρωποι.

Πώς γνωρίζουν οι γιατροί ότι δεν έχουν τις αισθήσεις τους;

Για να καθοριστεί αν κάποιος/α έχει τις αισθήσεις του/ης, θα πρέπει να υπάρχει πρόθεση πίσω από τις πράξεις του/ης. Αυτή η πράξη δηλώνει ότι συνδέονται με το εξωτερικό τους περιβάλλον:

• Αν και οι ασθενείς μπορούν να ανοίξουν, να κλείσουν, και να κινήσουν τα μάτια τους, δεν υπάρχει κάποιος σκοπός πίσω από την πράξη. Οι κινήσεις είναι τυχαίες και ανεξάρτητες από το ερέθισμα. Παραδείγματος χάρη, αν ένας/μία ασθενής ανοίξει τα μάτια και βάλετε μπροστά τους ένα μολύβι, δε θα το ακολουθήσει με τα μάτια εάν το κουνάτε.
• Οι ασθενείς δεν κάνουν καμία εθελοντική κίνηση. Αν κάνουν κάποια χειρονομία ή σηκώσουν κάποιο άκρο, αυτό συμβαίνει επειδή αντιδρούν σε ένα έντονο ερέθισμα. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι αντανακλαστικά ξυπνήματος και ταραχής εξαιτίας δυνατών θορύβων. Οι υπόλοιπες κινήσεις είναι πρωτόγονα αντανακλαστικά, όπως το ρούφηγμα, το μάσημα, και η κατάποση, μεταξύ άλλων.
• Δε μπορούν να μιλήσουν και να αρθρώσουν μία λέξη. Αν κάνουν θορύβους, αυτοί θα είναι μουγκρητά ή πρωτόγονοι ήχοι.
• Αν τους δοθεί μια προφορική ή γραπτή εντολή, δε θα την ακολουθήσουν, ούτε θα αντιδράσουν σε αυτή.
• Οι ασθενείς έχουν ακράτεια κοπράνων και ούρων.

Έτσι, οι ασθενείς δεν έχουν επίγνωση αλλά η καρδιά και οι πνεύμονες συνεχίζουν να λειτουργούν. Με άλλα λόγια, μπορούν να διατηρήσουν την πίεσή τους και τις καρδιοαναπνευστικές λειτουργίες τους.

Διάγνωση

Η διάγνωση βασίζεται στην αξιολόγηση των συμπτωμάτων από τους επαγγελματίες. Παρότι οι ασθενείς έχουν όλα τα συμπτώματα της φυτικής κατάστασης, οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να τους παρατηρήσουν ώστε να επιβεβαιώσουν αυτή την κατάσταση. Αν όχι, είναι πιθανό να παραβλεφθούν ορισμένα σημάδια επίγνωσης.

Οι ακτινογραφίες μπορούν να βοηθήσουν στην ανακάλυψη του τμήματος του εγκεφάλου που έχει επηρεαστεί και να φανεί αν μπορεί να θεραπευτεί το πρόβλημα. Προκειμένου να δουν οι γιατροί αν υπάρχει οποιοδήποτε σημάδι συνείδησης, καταφεύγουν σε εξετάσεις όπως τη λειτουργική μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου (fMRI) ή το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG).

Δυστυχώς, με αυτές τις εξετάσεις δε μπορεί ν’ ανιχνευθεί το επίπεδο επίγνωσης. Μπορεί ν’ ανιχνευθεί μονάχα αν υπάρχει επίγνωση η οποία δε μπορεί να προσδιοριστεί δια γυμνού οφθαλμού. Αυτά τα αποτελέσματα ίσως επηρεάσουν τις αποφάσεις σχετικά με τη μακροπρόθεσμη φροντίδα και την πιθανότητα αποκατάστασης.

Πρόγνωση φυτικής κατάστασης

Γενικά, μετά από έναν μήνα, η φυτική κατάσταση θεωρείται μόνιμη. Ωστόσο, οι ειδικοί έχουν καθορίσει ότι η αιτία και η διάρκεια της φυτικής κατάστασης, και η ηλικία του/ης ασθενή είναι παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν την πρόγνωση.

Ίσως εμφανιστεί κάποια αποκατάσταση. Όμως, τυπικά είναι ελάχιστη, με τεράστιες υπολειπόμενες συνέπειες και φτωχή ποιότητα ζωής.

Φυτική κατάσταση – Θεραπεία

Οι άνθρωποι σε μία φυτική κατάσταση χρειάζονται εντατική φροντίδα. Πάνω απ’ όλα, οι γιατροί και οι επαγγελματίες φροντιστές θα πρέπει να παρέχουν τα ακόλουθα μέτρα:

• Προληπτικά μέτρα για προβλήματα λόγω της ακινησίας. Μπορούν να εκδηλωθούν έλκη στις περιοχές υποστήριξης. Επίσης, το αίμα τελματώνει στις φλέβες, προκαλώντας θρόμβους. Για να αποφευχθεί αυτό, ο/η ασθενής θα πρέπει να κινείται παθητικά.
• Καλή διατροφή. Αυτό γίνεται μέσω σωλήνων οι οποίοι εισέρχονται από το στόμα ή τη μύτη στο στομάχι, ή συνδέονται απευθείας με το στομάχι. Θρεπτικές ουσίες μπορούν να δοθούν επίσης ενδοφλεβίως.
• Καλό καθάρισμα των σωλήνων και του/ης ασθενή για την αποφυγή λοιμώξεων.

Η πιθανότητα μη αποκατάστασης

Είναι αρκετά απίθανη η αποκατάσταση των ασθενών. Οι γιατροί, οι συγγενείς, και κάποιες φορές η επιτροπής δεοντολογίας των νοσοκομείων, θα πρέπει να συζητήσουν για την αντιμετώπιση του/ης ασθενή.

Επίσης, θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν οι επιθυμίες του/ης ασθενή σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης, αν είναι γνωστές ή διευκρινίζονται στη διαθήκη του/ης.