Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την οδοντική βακτηριακή πλάκα
Τα πολλά στοματικά προβλήματα ξεκινούν από την οδοντική βακτηριακή πλάκα. Πρόκειται για το κολλώδες φιλμ που προσκολλάται στις επιφάνειες των δοντιών και το οποίο προσπαθούμε να απομακρύνουμε με τη στοματική υγιεινή.
Η οδοντική πλάκα αποτελείται από βακτήρια και σάκχαρα και σχηματίζεται συνεχώς. Γι’ αυτό πρέπει να αφαιρείται ξανά και ξανά, πολλές φορές την ημέρα, κάθε μέρα.
Αν το αμελήσουμε αυτό, η πλάκα γίνεται απειλή για τη στοματική υγεία. Η τερηδόνα, η περιοδοντική νόσος, η κακή αναπνοή και τα δόντια που φαίνονται βρώμικα και λεκιασμένα είναι μερικές από τις πιθανές συνέπειες.
Η γνώση του τρόπου σχηματισμού της οδοντικής πλάκας θα σας βοηθήσει να την ελέγξετε και να αποτρέψετε τα προβλήματα που προκαλεί. Θα σας μιλήσουμε με περισσότερες λεπτομέρειες για αυτή τη διαδικασία του στόματος.
Τι είναι η οδοντική βακτηριακή πλάκα;
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η οδοντική βακτηριακή πλάκα είναι μια παχύρρευστη μεμβράνη που σχηματίζεται καθημερινά στα δόντια. Προκύπτει από τον συνδυασμό μικροοργανισμών στο στόμα με το σάλιο και τα υπολείμματα τροφών.
Οι επιστήμονες προτιμούν να την αποκαλούν “βιομεμβράνη” επειδή στην πραγματικότητα πρόκειται για μια κοινότητα διαφορετικών ζωντανών μικροοργανισμών που περιβάλλεται από ένα στρώμα κολλώδους πολυμερούς που σχηματίζει μια πολύπλοκη οικολογική μονάδα. Αυτό το κολλώδες στρώμα επιτρέπει στα μικρόβια να προσκολλώνται στις επιφάνειες του στόματος και να σχηματίζουν ακμάζουσες μικροαποικίες.
Η στοματική κοιλότητα αποικίζεται από πολλούς διαφορετικούς μικροοργανισμούς που αποτελούν μέρος της χλωρίδας του γαστρεντερικού σωλήνα. Αυτά τα μικρόβια που υπάρχουν στο στόμα διατηρούνται συνήθως σε ισορροπία. Όμως, όταν ορισμένα στελέχη αναπτύσσονται υπερβολικά, δημιουργούνται προβλήματα.
Ορισμένα βακτήρια είναι αερόβια, δηλαδή αναπτύσσονται παρουσία αέρα, άλλα, αντίθετα, είναι αναερόβια. Μπορούν επίσης να διαφοροποιηθούν ανάλογα με τον τρόπο που αντιδρούν σε μια θετική κατά Gram και αρνητική κατά Gram χρώση. Οι ασθένειες που μπορούν να προκαλέσουν εξαρτώνται από αυτά τα χαρακτηριστικά.
Η οδοντική βακτηριακή πλάκα σχηματίζεται συνεχώς, κατά τη διάρκεια της νύχτας όταν κοιμάστε και κατά τη διάρκεια της ημέρας μετά το φαγητό και το ποτό. Βρίσκεται συνήθως στις επιφάνειες των δοντιών, κατά μήκος της γραμμής των ούλων και στη γλώσσα.
Η οδοντική βακτηριακή πλάκα είναι διαφανής ή έχει θαμπό κιτρινωπό-λευκό χρώμα. Όταν σχηματίζεται, η σύστασή της είναι μαλακή, αλλά αν δεν απομακρυνθεί, με την πάροδο του χρόνου ασβεστοποιείται, δημιουργώντας αυτό που είναι γνωστό ως πέτρα.
Είδη οδοντικής βακτηριακής πλάκας
Η οδοντική βακτηριακή πλάκα αποτελείται από πολλούς μικροοργανισμούς διαφορετικών ειδών. Ανάλογα με το είδος των βακτηρίων που επικρατούν, θα υπάρξουν διαφορετικές συνέπειες που μπορεί να προκαλέσει αυτή η μεμβράνη στα δόντια ή τα ούλα.
Έτσι μπορούμε να διακρίνουμε τα ακόλουθα είδη πλάκας ανάλογα με τα μικρόβια:
- Καριογενές: Αυτό σχηματίζεται κυρίως από τα βακτήρια που προκαλούν τερηδόνα. Αυτοί οι μικροοργανισμοί μεταβολίζουν τα διαιτητικά σάκχαρα και παράγουν γαλακτικό οξύ, ικανό να καταστρέψει τους σκληρούς ιστούς των δοντιών. Ο Streptococcus mutans είναι ο πιο εμφανής παράγοντας σε αυτόν τον τύπο πλάκας.
- Περιοδοντοπαθογόνος: Στην περίπτωση αυτή, τα κυρίαρχα βακτήρια είναι ικανά να προκαλέσουν ουλίτιδα και περιοδοντική νόσο. Τα μικρόβια αυτά, όταν μεταβολίζουν τα σάκχαρα, παράγουν βασικές ουσίες που επιτίθενται στο περιοδόντιο, προκαλώντας φλεγμονή και καταστροφή του.
- Αβλαβή: Υπάρχουν πολύ λίγα βακτήρια, οπότε δεν βλάπτουν τα δόντια και το περιοδόντιο.
Μια άλλη ταξινόμηση της οδοντικής βακτηριακής πλάκας είναι ανάλογα με το σημείο του στόματος όπου συσσωρεύεται. Μπορούμε να διακρίνουμε τους ακόλουθους τύπους:
- Υπεροδοντική: Πρόκειται για τη βακτηριακή πλάκα που συσσωρεύεται πάνω από τα ούλα, στα δόντια. Μπορεί να αποτελείται τόσο από καριογόνα όσο και από περιοδοντοπαθογόνα βακτήρια, αν και τα πρώτα είναι συνήθως πιο συχνά.
- Υποουλική: Σε αυτή την περίπτωση, η πλάκα βρίσκεται κάτω από τα ούλα, μέσα στην ουλοδοντική αύλακα και στους περιοδοντικούς θύλακες. Συνήθως πρόκειται για περιοδοντοπαθογόνα βακτήρια.
Πώς σχηματίζεται η οδοντική βακτηριακή πλάκα;
Το στόμα περιέχει πολλούς τύπους μικροβίων που διατηρούνται σε ισορροπία και σχηματίζουν ένα πραγματικό οικοσύστημα του στόματος. Ο συνδυασμός αυτών των μικροοργανισμών με τα χαρακτηριστικά του στόματος οδηγεί στο σχηματισμό της οδοντικής βακτηριακής πλάκας.
Η διαδικασία ξεκινά με την εναπόθεση πρωτεϊνών του σάλιου και του σχισμοειδούς υγρού στις επιφάνειες των δοντιών. Αυτή η πρώτη ακανθώδης μεμβράνη περιέχει καρβοξύλια και θειικά άλατα που αυξάνουν το αρνητικό φορτίο της αδαμαντίνης.
Οι μικροοργανισμοί που κατοικούν στη στοματική κοιλότητα προσεγγίζουν αυτό το στρώμα και στη συνέχεια προσκολλώνται σε αυτό. Τα μικρόβια αποικίζουν την πρωτεϊνική μεμβράνη και αρχίζουν να αναπτύσσονται οι πρώτες βακτηριακές αποικίες.
Αυτές οι βακτηριακές αποικίες συνεχίζουν να αναπτύσσονται μέσω της συσσώρευσης και της συναθροίσεως περισσότερων μικροβίων και των προϊόντων του μεταβολισμού τους. Εάν η βακτηριακή πλάκα που σχηματίζεται δεν απομακρυνθεί, αυτή η διαδικασία πολλαπλασιασμού και συσσώρευσης συνεχίζεται. Η πολυπλοκότητα της χλωρίδας αυξάνεται και αρχίζουν επίσης να εναποτίθενται ανόργανα άλατα, μετατρέποντας την πλάκα σε πέτρα.
Επομένως, η διαδικασία σχηματισμού οδοντικής βακτηριακής πλάκας μπορεί να θεωρηθεί ως φυσιολογικός μηχανισμός της στοματικής κοιλότητας. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν αυτή η μεμβράνη δεν απομακρύνεται συχνά και ο βακτηριακός πολλαπλασιασμός αυξάνεται. Επίσης, όταν άλλοι εξωτερικοί παράγοντες, όπως μια διατροφή πλούσια σε γλυκά, ευνοούν την ανάπτυξη παθογόνων μικροβίων.
Διαβάστε το άρθρο: Λεμόνι ως φυσικό καλλυντικό: 6 τρόποι χρήσης του
Διάγνωση
Όταν η οδοντική βακτηριακή πλάκα είναι νέα, η εμφάνισή της είναι άχρωμη και είναι δύσκολο να τη διακρίνει κανείς με γυμνό μάτι. Αν όμως δεν αφαιρεθεί, με το πέρασμα του χρόνου αποκτά μεγαλύτερο πάχος και πιο σκούρο χρωματισμό που την καθιστά ανιχνεύσιμη.
Ο οδοντίατρος θα χρησιμοποιήσει έναν μικρό καθρέφτη και έναν οδοντικό καθαριστή για να παρατηρήσει και να ανιχνεύσει τη βακτηριακή πλάκα στο στόμα. Ο καθαριστής έχει μια λεπτή άκρη που επιτρέπει στον οδοντίατρο να τρίψει τις επιφάνειες των δοντιών και να αφαιρέσει τη συσσωρευμένη μεμβράνη, αποκαλύπτοντας την παρουσία της.
Επιπλέον, για την καλύτερη παρατήρηση της βακτηριακής πλάκας, υπάρχουν χημικά προϊόντα που τη βάφουν, επιτρέποντας να φαίνεται σε ένα χρώμα που είναι πιο εύκολο να ανιχνευθεί. Αυτά είναι τα προϊόντα ανάπτυξης βακτηριακής πλάκας.
Τα προϊόντα αυτά επιτρέπουν στον ασθενή να παρατηρήσει με σαφήνεια τα σημεία όπου συσσωρεύονται περισσότερο τα βακτήρια. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον καθαρισμό της περιοχής. Βοηθά επίσης τους οδοντιάτρους να διακρίνουν την παλιά από τη νέα πλάκα.
Τα αποκαλυπτικά πλάκας κυκλοφορούν σε δισκία που απορροφώνται ή είναι υγρά. Είναι απλά στη χρήση και, μόλις εντοπιστεί η πλάκα, ο λεκές αφαιρείται με το σωστό βούρτσισμα των δοντιών.
Με τις πληροφορίες που λαμβάνονται, ο οδοντίατρος μπορεί να κάνει ένα δείκτη πλάκας του ασθενούς. Αυτό επιτρέπει την αποσαφήνιση των συνθηκών καθαριότητας του στόματος και των τυχόν κινδύνων, καθοδηγώντας έτσι τα μελλοντικά προληπτικά και θεραπευτικά μέτρα που θα χρησιμοποιηθούν.
Θεραπεία
Η οδοντική βακτηριακή πλάκα που συσσωρεύεται στα δόντια και τα ούλα και η οποία δεν απομακρύνεται με την κατάλληλη υγιεινή μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα στο στόμα. Η τερηδόνα, η ουλίτιδα, η περιοδοντική νόσος, οι στοματικές λοιμώξεις και η κακοσμία του στόματος είναι τα πιο συνηθισμένα.
Επομένως, για την πρόληψη αυτών των προβλημάτων και τον έλεγχο του σχηματισμού αυτής της δυνητικά επιβλαβούς μεμβράνης, είναι απαραίτητη η τακτική αφαίρεσή της. Η θεραπεία κατά της βακτηριακής πλάκας είναι η στοματική υγιεινή.
Αυτή πραγματοποιείται από τον ασθενή στο σπίτι, με σωστό βούρτσισμα των δοντιών, χρήση οδοντικού νήματος και στοματικές πλύσεις. Ο επαγγελματικός καθαρισμός είναι επίσης κατάλληλος. Ο οδοντίατρος μπορεί να φτάσει σε όλες τις περιοχές του στόματος και να αφαιρέσει όλα τα ίχνη της πλάκας που το άτομο αδυνατεί να αφαιρέσει.
Οι θεραπείες καθαρισμού είναι επίσης απαραίτητες σε περιπτώσεις όπου η πλάκα έχει ασβεστοποιηθεί και έχει μετατραπεί σε πέτρα. Η πέτρα δεν μπορεί να αφαιρεθεί με το βούρτσισμα. Ο οδοντίατρος, ανάλογα με τη σοβαρότητα της περίπτωσης, θα αφαιρέσει αυτές τις σκληρές εναποθέσεις με την καταλληλότερη τεχνική.
Πώς να αποτρέψετε την οδοντική βακτηριακή πλάκα
Για να αποτρέψετε την οδοντική βακτηριακή πλάκα από το να γίνει πρόβλημα υγείας, είναι σημαντικό να την κρατήσετε υπό έλεγχο. Δείτε πώς μπορείτε να μειώσετε τον σχηματισμό της και να αποτρέψετε τη συσσώρευσή της.
Εφαρμόστε σωστή στοματική υγιεινή
Ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψετε τη συσσώρευση οδοντικής πλάκας είναι να την αφαιρείτε καθημερινά. Οι τρίχες της οδοντόβουρτσας είναι σε θέση να απομακρύνουν και να σαρώσουν το φιλμ που έχει προσκολληθεί στα δόντια. Επομένως, καλό είναι να βουρτσίζετε τα δόντια σας μετά από κάθε γεύμα.
Το βούρτσισμα πρέπει να φτάνει στα ούλα και σε όλες τις επιφάνειες των δοντιών όλων των στοιχείων που υπάρχουν στο στόμα. Και θα πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον 2 λεπτά.
Επιπλέον, είναι επίσης απαραίτητο να απολυμάνετε τη γλώσσα. Μια ξύστρα γλώσσας θα σας βοηθήσει πολύ για να τη διατηρήσετε απαλλαγμένη από υπολείμματα.
Το οδοντικό νήμα είναι επίσης πολύ σημαντικό. Το οδοντικό νήμα μεταξύ των δοντιών απομακρύνει την οδοντική βακτηριακή πλάκα από την περιοχή μεταξύ των δοντιών, όπου το βούρτσισμα δεν μπορεί να φτάσει. Τα μεσοδόντια βουρτσάκια και οι πλυστήρες είναι συμπληρωματικά εξαρτήματα που μπορούν να διευκολύνουν τον καθαρισμό αυτών των περιοχών.
Οι οδοντόκρεμες με φθόριο αποτελούν εξαιρετικό συμπλήρωμα της στοματικής φροντίδας. Αυτό το μέταλλο συμβάλλει στην πρόληψη των κοιλοτήτων και εμποδίζει την ανάπτυξη επιβλαβών βακτηρίων.
Τα στοματικά πλυσίματα είναι ένας άλλος τρόπος για να διατηρήσετε τα βακτήρια του στόματος υπό έλεγχο. Οι στοματικές πλύσεις σας επιτρέπουν να φτάσετε σε περιοχές του στόματος όπου άλλες μέθοδοι δεν μπορούν.
Οι στοματικές πλύσεις μπορεί να αποτελούνται από διαφορετικά ενεργά συστατικά που μειώνουν τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων. Η χλωρεξιδίνη (CHX), τα προβιοτικά, τα βότανα και τα αιθέρια έλαια είναι μερικά από αυτά. Ο οδοντίατρος θα είναι σε θέση να συστήσει την καλύτερη επιλογή για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.
Φροντίστε τη διατροφή σας
Εκτός από τη σωστή στοματική υγιεινή, η φροντίδα των τροφίμων που καταναλώνουμε μας βοηθά στον έλεγχο των μικροβίων στο στόμα. Να τρώτε υγιεινά και να αποφεύγετε τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε ζάχαρη, τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και τους απλούς υδατάνθρακες, ιδιαίτερα αυτούς που έχουν κολλώδη σύσταση.
Αποφύγετε τα γλυκά, τα βιομηχανικά αρτοσκευάσματα και τα αναψυκτικά, προκειμένου να μειώσετε τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων. Δεδομένου ότι δεν έχουν θρεπτικά συστατικά που μεταβολίζονται εύκολα, θα είναι πιο δύσκολο να τα απομακρύνετε.
Η χρήση τσίχλας χωρίς ζάχαρη ή τσίχλας με ξυλιτόλη είναι ένας καλός τρόπος για να διεγείρετε την παραγωγή σάλιου. Αυτό αυξάνει τον αυτοκαθαρισμό του στόματος, μειώνοντας τη βακτηριακή πλάκα που συσσωρεύεται κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Σύμφωνα με την Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση (ADA), το μάσημα τσίχλας χωρίς ζάχαρη για 20 λεπτά μετά τα γεύματα βοηθά στην πρόληψη της τερηδόνας.
Επισκεφθείτε τακτικά τον οδοντίατρο
Η επίσκεψη στον οδοντίατρο κάθε έξι μήνες ή τουλάχιστον μία φορά το χρόνο είναι ένας άλλος τρόπος για να διατηρήσετε τον έλεγχο της οδοντικής πλάκας στο στόμα σας. Ο επαγγελματίας θα είναι σε θέση να εντοπίσει τυχόν προβλήματα που προκύπτουν και να τα αντιμετωπίσει εγκαίρως.
Επιπλέον, όπως σας είπαμε ήδη, με τον επαγγελματικό καθαρισμό ο οδοντίατρος θα πραγματοποιήσει μια βαθιά στοματική υγιεινή. Φτάνει σε όλα τα δυσπρόσιτα σημεία και αφαιρεί την πέτρα που έχει σχηματιστεί και συσσωρευτεί.
Δώστε προσοχή στην οδοντική βακτηριακή πλάκα
Ο σχηματισμός οδοντικής βακτηριακής πλάκας είναι κάτι που συμβαίνει στο στόμα όλων μας. Διάφορα στελέχη μικροβίων προσκολλώνται στα δόντια κάθε μέρα και νύχτα, σχηματίζοντας αυτό το κολλώδες στρώμα.
Η στοματική υγεία εξαρτάται από το πώς αντιμετωπίζουμε αυτή τη διαδικασία. Αν δεν επέμβουμε και την αφήσουμε να συσσωρευτεί, η πλάκα μετατρέπεται σε πέτρα και αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης τερηδόνας, πυόρροιας και κακοσμίας.
Αντίθετα, με προσεκτικό βούρτσισμα, χρήση οδοντικού νήματος, στοματικά διαλύματα, υγιεινή διατροφή και επισκέψεις στον οδοντίατρο ανά εξάμηνο είναι δυνατόν να την ελέγξουμε. Δίνοντας προσοχή και φροντίζοντας συνειδητά την οδοντική βακτηριακή πλάκα, είναι δυνατόν να μειωθεί η ανάπτυξή της και να διατηρηθεί η στοματική υγεία.
Όλες οι παραθέτονται πηγές ελέγχθηκαν προσεκτικά από την ομάδα μας για να διασφαλιστεί η ποιότητα, η αξιοπιστία, η επικαιρότητα και η εγκυρότητά τους. Η βιβλιογραφία αυτού του άρθρου θεωρήθηκε αξιόπιστη και επιστημονικά ακριβής.
- Bermúdez, L. S., & Díaz, M. E. G. (2016). La biopelícula: una nueva concepción de la placa dentobacteriana. Medicentro, 20(3), 167-175.
- Astorga, B., Barraza, C., Casals, J. M., Cisterna, M. J., Mena, D., Morales, F., … & Moncada, G. (2015). Avances en el estudio de la diversidad bacteriana oral asociada a caries dental mediante el estudio genómico. International journal of odontostomatology, 9(3), 349-356.
- Avila Torres, V. S. (2012). Relación de placa bacteriana supragingival y subgingival a caries dental y enfermedad periodontal (Bachelor’s thesis, Universidad de Guayaquil. Facultad Piloto de Odontología).
- Barbosa Valencia, K. G., Hernández Hernández, J. M., & Hormiga Montañez, L. J. (2020). Índices de placa dentobacteriana: revisión sistemática.
- Chaple Gil, A. M., & Gispert Abreu, E. D. L. Á. (2019). “Amar” el índice de O’Leary. Revista Cubana de Estomatología, 56(4).
- Poyato Ferrera, M. M., Segura Egea, J. J., Ríos-Santos, J. V., & Bullon, P. (2001). La placa bacteriana: Conceptos básicos para el higienista bucodental. Periodoncia, 11 (2), 149-164.
- Jaramillo Abril, L. E. (2015). Comparación entre las técnicas de motivación de higiene oral en adolescentes con y sin el uso de reveladores de placa en el domicilio (Bachelor’s thesis, Quito: Universidad de las Américas, 2015).
- Tigselema Mena, S. E. (2020). Enjuagues bucales para el control de placa bacteriana (Bachelor’s thesis, Universidad de Guayaquil. Facultad Piloto de Odontología).
- Arias Mendoza, G. A. (2019). Eficiencia de colutorios, aceites esénciales vs Cetilpiridino, en el control de placa bacteriana. Clínica de periodoncia UCSG B-2017.
- Ramírez-Fernández, D. M., Utrera, M. B. R., & Hernández, F. E. H. (2019). Clorhexidina en barniz como complemento al esquema de prevención de formación de placa dentobacteriana. Espacio I+ D, Innovación más desarrollo, 8(19).
- Harris, N. O., & Cunningham-Ford, M. A. Racionalidad, lineamientos y procedimientos para la prevención de las enfermedades por placa. Odontología preventiva primaria, 471.